Бэлиитикэ

Бастакы Бэрэсидьиэммит Михаил Николаев кѳҕүлээhининэн Саха Сиригэр аан бастаан 1996 с. тэриллибит, киэҥ билиниини ылбыт «Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы спортивнай оонньуулар 2016 сылтан бэттэх Дьокуускайга буолбакка, Арассыыйа атын эрэгийиэннэригэр ыытыллан баран, аны сайын тѳрүт сирдэригэр тѳннѳллѳрѳ үѳрүүлээх, итиэннэ уон оччонон эппиэтинэстээх түгэн.

Оонньуулары үрдүк таhымҥа ыытарга ѳрѳспүүбүлүкэҕэ, 2022 сылтан саҕалаан, бэлэмнэнии үлэтэ күүскэ барар.

Ахсынньы 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы спортивнай оонньуулар: түмүктэри таhаарыы уонна Дьокуускай куоракка 2024 сылга «Азия оҕолоро» VIII оонньууларга бэлэмнэнии» тиэмэҕэ бырабыыталыстыба чааhа буолла. Быраабыталыстыба чааhын Ил Түмэн ыччат дьыалаларыгар, физическэй култуураҕа уонна спорка сис Кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Георгий Балакшин салайан ыытта. Норуот дьокутааттара, СѲ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников, министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр салайааччылара, эппиэттээх үлэhиттэрэ, Дьокуускай куорат уокуругун дьаhалтатын, тэрилтэлэрин бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

СѲ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников дакылаата «Азия оҕолоро» VIII норуоттар икки ардыларынааҕы оонньууларга бэлэмнэнии туhунан 2022 с. алтынньы 22 күнүнээҕи Парламентскай истиилэр эрэкэмэндээссийэлэрин толоруу хаамыытыгар ананна. Онон 2022 с. «Азия оҕолоро» VIII оонньууларга бэлэмнэниигэ уонна ыытыыга Дириэксийэ (ген. дириэктэр М.П. Сивцев) тэриллибит. Оонньуулары үрдүк таhымҥа ыытарга барыта 4 296 847 917 солк. кѳрүллүбүт: 2023 с.- 3 314 419 164 солк., 2024 с. – 982 428 753 солк. 2023-2024 сс. СѲ сборнай хамаандаларын бэлэмнээhиҥҥэ —322 341 255 солк., спорт эбийиэктэрин ѳрѳмүѳнүгэр — 1 278 857 427 солк. Ону таhынан, СѲ үѳрэх уонна наука министиэристибэтин эбийиэктэрин ѳрѳмүѳнүгэр 100 000 000 солк. тыырыллыбы. Оонньуулары аhыы, сабыы сценарийдарын режиссердар Михаил Степанов, Руслан Тараховскай уонна Алексей Константинов бэлэмнииллэр Үбүлээhинтэн саҕалаан култуурунай бырагыраамаҕа тиийэ үлэ бары хайысхаларын дакылаатчыт диаграммаларга кѳрдѳрѳн быhаарда.

Хос дакылааты СѲ физическэй култуураҕа уонна спорка миниистирэ Леонид Спиридонов оҥордо. «Азия оҕолоро» VIII оонньуулар Балаhыанньалара бигэргэммит. Тэрээhинигэр РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Юрий Трутнев бэрэссэдээтэллээх федеральнай кэмитиэт уонна СѲ Баhылыга Айсен Николаев салайар ѳрѳспүүбүлүкэтээҕи кэмитиэтэ, 21 үлэ хамыыhыйата былааннаахтык үлэлииллэр. Үлэ тустаах Былаан пууннарынан, «дорожнай каарталарынан» бырабыыталыстыбаҕа ый аайы отчуоттанар. Азия Олимпийскай сэбиэтин 45 кыттар дойдутугар, Армения, Азербайджан, Турция былаастарын оҕо-ыччат спордун сайыннарар боломуочуйалаах органнарыгар уонна Былыргы Олимпия куорат мээригэр ыҥырыылар ыытыллыбыттар.
Сайаапка хампаанньата кулун тутар 1 күнүгэр диэри бүтэр болдьохтоох. Билиҥҥитэ 20 хамаанда быйылгы оонньууларга кыттарга сѳбүлэҥин биэрбит. Күрэхтэhиилэр 16 эбийиэккэ 24 спорт кѳрүҥүнэн барыахтара, 224 мэтээл кэмпилиэгэ оонньонуоҕа. Спортивнай эбийиэктэргэ тутуу, ѳрѳмүѳн үлэтэ, спортинвентарынан хааччыллыы ыытыллар. Дьокуускай куораты тупсарыыга улахан үлэ барар. «Туймаада» стадиоҥҥа, күрэхтэhэр-эрчиллэр эбийиэктэргэ, ХИФУ үс уопсай дьиэтигэр ѳрѳмүѳн ыытыллар. Аллараа Бэстээх спорткомплексын ѳрѳспүүбүлүкэ сборнайын эрчиллэр эбийиэгин быhыытынан киллэрэр боппуруос кѳрүллэр. «Дьыалабыай бырагыраамаҕа» оҕо-ыччат спордун сайыннарыы туhунан НПК-ттан ураты эдэр олимпиецтар форумнара, спортивнай мэдиссиинэҕэ тѳгүрүк остуол, «Университетскай спорт: нация доруобуйата уонна чэчирээhинэ» XIII норуоттар икки ардыларынааҕы научнай кэмпириэнсийэ киирэллэр. Оонньуулары аhыы уонна сабыы сценарийдара оҥоhуллаллар, сотору бигэргэтиллиэхтэрэ. Бу күҥҥэ «Спортсменнар дэриэбинэлэригэр» 2863 кыттааччыны олордорго бэлэм. Куттал суох буолуутун хааччыйыыга улахан болҕомто ууруллар. Оонньууларга 1900 волонтер үлэлиэҕэ.

            СѲ сборнай хамаандата хайдах бэлэмнэнэрин туhунан боппуруоhу спортивнай резервэ ѳрѳспүүбүлүкэтээҕи Киинин дириэктэрин э. т. Александр Андреев сырдатта. Ол курдук, СѲ сборнай хамаандатын сүрүн уонна резервнэй састааптарын бэлэмнээhин чэрчитинэн 1368 спортсмены хабан, Москва, Казань, Махачкала, Санкт-Петербург, Улан-Удэ, Кемерово, Ижевск, Владивосток куораттарга 85 эрчийэр хомуур ыытыллыбыт. Барыта 105 күрэхтэhиигэ кыттыбыттар. СѲ сборнай хамаандатыгар барыллааhын састаабы талар сыаллаах 22 спорт кѳрүҥэр 22 күрэхтэhии ыытыллыбыт. Онно 3168 эдэр спортсмен кыттыбыт. Спортсменнар комплекснай бэлэмнээhини, витаминизацияны ааhаллар. Сборнай хамаанданы оҕо-ыччат спордун эйгэтин тириэньэрдэрэ уонна исписэлиистэрэ, о.и. улуустартан, эрчийэллэр. Бу иннинэ бары квалификацияларын үрдэтиммиттэр. Дьокуускайтан, Москваттан, Самараттан спорт уобалаhыгар үрдүк квалификациялаах исписэлиистэр ыҥырыллыбыттар. Эрчиллиигэ туттуллар спортивнай инвентарь толору ылыллыбыт. Билигин ѳрѳспүүбүлүкэ сборнай хамаандатын чилиэннэрэ, саха эдэр спортсменнара, Москва куоракка эрчиллэллэр.

Салгыы дакылаатчыттар уонна атын эппиэттээх үлэhиттэр норуот дьокутааттара Василий Егоров, Александр Подголов, Алена Атласова, Александр Атласов, Антонина Афанасьева, Нюргуяна Заморщикова, Андрей Николаев, Светлана Давыдова ыйытыыларыгар хоруйдаатылар. «Азия оҕолоро» оонньуулары тѳрүттээбит СѲ Бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев аатын бу оонньууларга ѳрүү ааттатар үгэhи олохтуурга, кэлэр сайын Дьокуускайга ыытыллар оонньууларга кини искибиэрин аhыыны бырагыраамаҕа киллэрэргэ этии киирдэ. Ону таhынан, дьокутааттартан оонньууларга кыттар Саха Сирин эдэр спортсменнарын бэлэмнээhин тѳhѳ хаачыстыбалаахтык барарын, онуоха чопчу туох үлэ ыытылларын, киин куорат уонна улуус таhымнарыгар эрчийии, сүүмэрдээhин тѳhѳ эрдэттэн ыытыллыбытын; култуурунай бырагыраама; Дьокуускай куораты тупсаран оҥоруу хаамыытын, Сахациркэ аттыгар турар саахалламмыт туруктаах дьиэни кѳтүрэр; баскетболга, мини-футболга хамаанданы бэлэмнээhин; художественнай гимнастикаҕа тѳhѳ болҕомто уурулларын; кэлиэхтээх уонна биhигиттэн кыттар спортсменнар чопчу испииhэктэрэ оҥоhуллубутун-суоҕун; кыттааччылары аhатыы, кинилэр доруобуйаларын кѳрүү-истии, обсерваторы бэлэмнээhин туhунан уо.д.а. ыйытыылар киирдилэр. Онно барытыгар сиhилии эппиэттэр бэрилиннилэр.

Бырабыыталыстыба чааhын салайан ыыппыт Георгий Балакшин кѳҥүл тустуу, бокс, чэпчэки атлетика курдук сүрүн кѳрүҥнэргэ бэлэмнэниигэ улахан болҕомтону уурар наадалааҕын, урукку оонньууларга курдук национальнай спорт кѳрүҥнэригэр эрэ буолбакка, бу кѳрүҥнэргэ ордук элбэх кѳмүс мэтээли ыларга, пъедесталга бастыҥ миэстэлэргэ дабайарга үчүгэй түмүктээх, күүстээх үлэ барыахтааҕын бэлиэтээтэ.

Түмүккэ бырабыыталыстыба чааhын кыттыылаахтара 2022 с. алтынньы 22 күнүнээҕи Парламентскай истиилэр эрэкэмэндээссийэлэрин толорон, Дьокуускайга «Азия оҕолоро» VIII сайыҥҥы оонньууларын үрдүк таhымҥа ыытар, Саха Сирин сборнай хамаандатын бэлэмнээн бастыҥ миэстэлэри ситиhэр туhугар салгыы таhаарыылаахтык үлэлииргэ биир сүбэҕэ кэллилэр.