Экэниэмикэ

Биһиги билигин ырыынак экэниэмикэтин сыһыаннаһыыларыгар олоробут.  Сыана үрдээһинин нэһилиэнньэ наадыйыыта (спрос) быһаарар диэн бу салааны  ырытар экспертэр кэҕэ курдук кэҕийэллэрин куруук истэбит. Ырыынак усулуобуйатыгар олорорбут быһыытынан бородуукта сыанатын быһаарыы судаарыстыба хонтуруолуттан тутулуктаммат буолуоҕуттан, этэргэ дылы, итиннэ сүрүн быһаарыыны нэһилиэнньэ наадыйыыта ылар. Судаарыстыба урбаанньыттар атыылыыр сыаналарыгар соччо-бачча орооһуо суохтаах. Ол гынан баран, Саха сиригэр  социальнай суолталаах бородуукта сыаната  хонтуруолланар. Тоҕо диэтэххэ, хоту сиргэ олорорбут быһыытынан таһаҕаһы тиэйиигэ саас, күһүн ыарахаттары көрсөбүт. Хонтуруол суоҕа эбитэ буоллар сыана үүнэ-тэһиинэ суох барара чуолкай.

Хас биирдии улууска социальнай бородуукта быһыытынан ылыналлар анал испииһэк оҥоһуллар. Манна улуустар бэйэлэрэ ханнык бородууктаны сүрүн испииһэккэ киллэрэллэрин бэйэлэрэ быһаараллар. Сүрүн испииһэккэ киирбит ас-үөл сыаната кыраҕатык хонтуруолланар.  Урбаанньыттар атыылаһан аҕалан баран,  тиэйэн аҕалбыт ороскуоттарын сабынаары уонна барыс ылаары сыаналарын үрдэтэллэр. Бородуукта тыын суолталаах буолан, атыыга хамаҕатык барарын туһанан урбаанньыттар аһара үрдэтиэхтэрин сөп, үрдэтэр да түгэннэрэ тахсыталыыр. Ол иһин, социальнай суолталаах бороодуукта сыаната аһара үрдээбэтэ анаан-минээн хонтуруолланара саамай сөп. Арай, улуустартан ити социальнай испииһэги  Алдан уонна Нерюнгри улуустара оҥорботтор. Тоҕото өйдөнөр, кинилэргэ тимир суолунан бородуукта дьыл хайа да кэмиттэн тутулуга суох кэлэ турар.

Эргиэн ороскуота

Улуустарга бородууктаны  тиэйэн илдьиигэ урбаанньыттар, биллэн турар, ороскуотураллар.  Ол ороскуоту сабар инниттэн кинилэр бородуукта, табаар сыаната эбэргэ күһэллэллэр. Ол иһин, итини  эргиэн  ороскуотун  надбавкатын (размер торговых надбавок) улуустар дьаһалталара хонтуруоллууллар. Итинтэн сиэттэрэн, улуустар ханнык бородуукталар сыаналара аһара үрдүө суохтааҕын испииһэк оҥороллор. Ол испииһэккэ ханнык бородуукталар сүрүннээн баар буолуохтаахтарын СӨ судаарыстыбаннай сыана бэлиитикэтин кэмитиэтэ бигэргэтэр.  Олоххо тыын суолталаах бородуукта сыанатыгар киирэр эргиэн ороскуота судаарыстыбанан хонтуруолланар. Сүрүн испииһэккэ килиэп, бурдук, мас арыыта, саахар, туус,
стерилизацияламмыт үүт (2.5%, 3.5%), ириис, гречка, мааннай курууппа, сэлиэһинэй (пшено), мас арыыта, сымыыт,  мокуруон, оҕо аһылыга, чэй, эт, хортуоппуй, луук, оҕурсуу, помидуор, биэрэс, дьаабылыка, банаан, мандарин киирэллэр. Ити ыйыллыбыт бородуукталартан хайаан да  улуустарга  социальнай суолталаах бородуукталар испииһэктэригэр баар буолуохтаах. 

Сорох улуустарга эт сүрүн испииһэккэ киирбэтэх

Чурапчы сэлиэнньэтин олохтооҕо бородуукта сыаната үрдээбитин  туһунан иһитиннэрдэ. Холобур, чааһынай маҕаһыыҥҥа ити хаартыскаҕа көстөр кырбаныллыбыт сибиинньэ этэ 400-тэн тахса солк. кэриҥэ буолбут, биир ый анараа өттүгэр итиччэ эти, ортотунан, 200 кэриҥэ солк. атыылаһар эбит. Ол аата, ортотунан, икки төгүл үрдэппиттэр.

  Чурапчы улууһун дьаһалтатыгар бородуукта сыанатын хонтуруоллуур исписэлиис Василий Саввиҥҥа төлөпүөнүгэр эрийэн, ити сыана  үрдээһинин туһунан ыйыталаспыппытыгар, «Чурапчы сэлиэнньэтигэр бородуукта сыаната кыратык үрдээтэ. Коронавирус дьаҥа турбутунан биһиги аччыгый уонна орто биисинэһинэн дьарыктанар урбаанньыттары хонтуруоллуур, бэрэбиэркэлиир боломуочуйабыт анал сокуонунан (ФЗ-98 от 03.04.2020)  2021 сылга диэри тохтотуллан турар. Иккиһинэн, Чурапчы улууһун үрдүнэн эт сыаната социальнай суолталаах бородуукталар испииһэктэригэр киирбэтэҕэ. Онон урбаанньыттар эт сыаната төһө буоларын бэйэлэрэ быһаараллар», - диэн хоруйдаата.

   Кырдьык, Чурапчы улууһугар эт сыаната хонтуруолланыахтаах бородуукталар испииһэктэригэр киллэриллибэтэх эбит. Холобур, Нам улууһугар эт сүрүн испииһэккэ баар. Чурапчыга ити  хаартыскаҕа көстөр эт сыаната 400-тэн тахса солк. кэриҥэ буолбута урбаанньыт хайдах сыана быспытыттан тутулуктаах эбит диэн бигэ санааҕа кэлиллэр. Дьон да этэллэринэн, Аллараа Бэстээххэ кууһунан атыылыыр маҕаһыыннар сыаналара үрдээбитэ биллэр. Үгүс урбаанньыт аһы-үөлү, бородууктаны барытын Аллараа Бэстээхтэн атыылаһар. Онон Чурапчыга эрэ буолбакка, атын улуустарга сыана үрдээбитэ өйдөнөр. Урбаанньыттар тиэйэн илдьибит ороскуоттарын толуйан, үлэһиттэрин хамнастаан,  маҕаһыыннарын дьиэлэрин арыандалыыр буоллахтарына, ону төлөһөн баран,  бэйэлэригэр хайаан да барыс киллэриниэхтээхтэрэ өйдөнөр. Ол гынан баран, киһиэхэ суобас диэн баар буолуохтаах. Бу коронавирус дьаҥын кэмигэр сыананы аһара үрдэтэн атыылыыр, биллэн турар, соччото суох.

   Бүлүү бөлөх улуустарга сыана эмиэ үрдээбитэ биллэр.  Бородуукта атыытынан  дьарыктанааччылартан ыйыталаспыппар,  үгүстэрэ оннук-айылаах сыананы үрдэппэккэ атыылыы олоробут диэн хоруйдаатылар. Бурдугу, саахары, мокоруону, ирииһи, гречканы бу кыһын суол баарына тиэйэн аҕалбыттарын атыылыы олороллор эбит.  Бу сотору кэминэн саҥа таһаҕас кэллэҕинэ, ону атын сыананан атыылыырбыт буолуо дииллэр.  Билигин Өлүөнэ өрүһүнэн паром сылдьан, Аллараа Бэстээх кууһунан атыылыыр маҕаһыыннарыттан саҥа таһаҕаһы Бүлүү бөлөх улуустар  диэки тиэйии саҕаланыа турдаҕа. Ол сыаната, биллэн турар,  уларыйара өйдөнөр.

Онтон хоту улуустарга бородуукта сыаната хайдаҕый? Урут даҕаны, билигин даҕаны үрдүгэ чуолкай. Дьокуускай сыанатыттан икки төгүл үрдүк буолар.  Хоту улуустарга бородуукта сыанатын туһунан хаһыат кэлэр нүөмэрдэригэр суруйуохпут.

Өскөтүн, маҕаһыыҥҥа сыана аһара үрдээбит буоллаҕына

Өскөтүн, ас-үөл сыаната үрдээбитин бэлиэтии көрдөххүтүнэ, Сыана бэлиитикэтигэр кэмитиэтин быһа лиинийэтигэр 8 (4112) 508-026  диэн нүөмэргэ сарсыарда 9:00 чаастан киэһэ 18:00 диэри эрийэн, ааккытын-суолгутун толору этэн туран, сыана хайа маҕаһыыҥҥа төһө  үрдээбитин иһитиннэриэххитин сөп. Маны таһынан бородууктаны атыыласпыккытын туоһулуур квитанция баар буолара ордук.
Итини сэргэ, урбаанньыттар, атыылааччылар ас-үөл сыанатын  аһара  ыаратан атыылыыр түгэҥҥитигэр,  РФ административнай буруйу кэһиитин Кодексын 14.6 ыстатыйатыгар олоҕуран: гражданскай сирэй – 5000 солк., урбаанньыт – 50 000 солк. уонна юридическэй сирэй киллэриммит барыскыт кээмэйин  2 гыммыт суумматыгар  ыстырааптаныаххытын сөп. 
Төлөпүөнүнэн киирбит бары иһитиннэрии өрөспүүбүлүкэтээҕи  уонна оройуоннааҕы борокуратуура тус хонтуруолугар киирэн миэрэ ылылларын туһунан СӨ Сыана бэлиитикэтигэр кэмитиэтэ иһитиннэрэр.