Экэниэмикэ

Күн бүгүн дьиэни-уоту хомуйуу, сууйуу-сотуу биисинэһэ аан дойдуга олус сайдыылаах. Ол гынан баран, биисинэс бу көрүҥэ Саха сиригэр соторутааҕыта эрэ кэлбитэ. Этэргэ дылы, уонча эрэ сыл буолла.

Биллэн турар, бастакы клининговай хампаанньалар Дьокуускайга аһыллыбыттара. Үксүгэр бу эйгэҕэ омук дойдуларыттан кэлии дьон үлэлииллэр. Холобур, Филиппинаттан сылдьар дьиэ сууйааччылар тустарынан элбэх киһи номнуо истибит буолуохтаах.

Кэлин клининг биисинэһин тыа сирин урбаанньыттара эмиэ сэҥээрэр буоллулар. Олохтоох дьон дьиэлэрин-уоттарын, сымнаҕас миэбэллэрин хаачыстыбалаах сириэстэбэлэринэн идэтийбит клинердарга сууйтарыахтарын, ыраастатыахтарын баҕараллар. Ону таһынан, билигин сыстыганнаах коронавирус ыарыыта өрө туран, барыбыт дьиэтэ-уота мэлдьи ыраас, чэбдик туруктаах буолара ирдэнэр. Онон тыа сирин дьоно-сэргэтэ дьиэни-уоту өрө тардыныыга улахан болҕомтолорун ууран эрэллэр.

Сунтаар улуу­һу­гар урбаанньыт Данагюль Исагалиева клининг өҥөлөрүн бастакынан киллэрбит. Эдэр киһи коронавирус содулуттан “умайыам” диэн куттаммакка, саҥа сүүрээҥҥэ ылсыбыта – олус кэрэхсэбиллээх.

– Данагюль Аманжоловна, хаһааҥ­ҥыттан клининг өҥөлөрүнэн дьарыктанаҕын?

– Аллыҥаҕа “Үрүйэчээн” диэн уһуйаан сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьан элбэхтик кэтиллэр бахиллалары, мааскалары, суумкалары, уо.д.а. тигэн уонна инстаграм нөҥүө атыылаан саҕалаабытым. Онтум бүддьүөккэ үлэлиирбинээҕэр быдан элбэх дохуоту аҕалар этэ. Онон бэйэ дьыалатынан уонна онлайн бырайыактарынан дьарыктанар барыстаах буолууһу диэн былырыыҥҥыттан урбаанньыт быһыытынан регистрацияламмытым. Ол кэннэ “Ыраас эйгэ” диэн дьоҕус клининг тэрилтэтин арыйбытым. Онон үлэлээбитим наһаа өр буолбата. Бу сайынтан диэххэ сөп.

– Тыа сирин дьоно-сэргэтэ сууйуу-сотуу өҥөлөрүн төһө сэҥээрэрий?

– Дьон сыһыана араас. Сорох дьон көннөрү муоста сууйааччылар курдук көрөллөр. Ол эрээри клинер идэтийиитин таһыма үрдүк. Кини сууйуу-сотуу, ыраастааһын технологияларыгар, албастарыгар, араас сириэстэбэлэри сатаан туттарга үөрэнэр. Холобур, ааспыт ыйга үлэһиттэрбин “Саха-Клининг” ХЭУо салайааччыта Ирина Федотова кэлэн үөрэтэн барбыта.

– Хас үлэһиттээххиний?

– Үс үлэһиттээхпин. Ол гынан баран, өссө икки үлэһити көрдүү сылдьабын. Билигин үлэлии сылдьар кыргыттарым бары ыал ийэлэрэ. Үксүлэрин кулун тутар ыйга, коронавирус саҕаламмытыгар, үлэлэриттэн ууратан кэбиспиттэр этэ.

– Тыа сирин клинера төһө элбэх дохуоту аахсарый?

– Ким төһөнү үлэлээбитинэн хамнастарын аахсаллар. Онон нэдиэлэ аайы хамнастара халбаҥныы турар. Биир үлэһитим тэрилтэни кытта дуогабардаах буолан, нэдиэлэҕэ 10 500 солк. ылар. Инньэ гынан тэрилтэлэри кытта дуогабарынан үлэлииргэ дьулуһабыт. Оччоҕуна бигэ дохуоттаах буолабыт. Билиҥҥитэ урбааны өйүүр киини эрэ кытта дуогабарынан үлэлии сылдьабыт.

Балаһыанньаны туһана үөрэниэххэ

“Коронавирус кэллэ, онон саҥаны саҕалыыр туһата суох” диэн баран баһы маска ыйыыр сыыһа соҕус. Ыарыы турдун да турбатын, олох син биир салҕанан бара турар. Онон балаһыанньаны уонна ырыынагы үчүгэйдик үөрэтэн баран, үлэлээбит-хамсаабыт ордук. Оччоҕо кэскиллээх дьыалаҕа син биир таба тайаныахха сөп. Ону биһиги суруйар ыстатыйаларбыт дьоруойдара туоһулууллар.

– Өҥөлөргүтүнэн кимнээх туһаналларый?

– Судаарыстыбаннай тэрилтэлэргэ үлэлиир, элбэх иллэҥ кэмэ суох үлэһиттэр, урбаанньыттар үгүстүк ыҥыраллар. Ону сэргэ саастаах кыаммат ыаллар, соҕотох олорор кырдьаҕастар туһаналлар. Ордук аҕа саастаах дьон үөрэллэр. “Урут тэлэбиисэргэ эрэ көрөр, ымсыырар этибит. Билигин бэйэбит туһанар кыахтанныбыт”, – диэн астыналлар.

– Биэнсийэлээх эҥин дьон хамаҕатык туһанар буоллаҕына, сыанаҕыт удамыр буолуо?

– 1 кв.м. 90 солк. сууйабыт. Дьокуускайга итинник иэҥҥэ 95-110 солк. ылаллар. Ону таһынан хас биирдии бытархай өҥө туспа сыаналаах. Холобур, дьыбаан, духуопка, душ, түннүк, биирдиилээн хос сууйуута-сотуута туһунан төлөбүрдээх. Итинник систиэмэ олус табыгастаах. Тоҕо диэтэххэ, элбэх киһи дьиэтин бүтүннүү сууйтарбат. Үксүгэр биир эрэ хоһу эбэтэр сымнаҕас миэбэли ыраастаталлар.

– Дьиэҕэ-уокка туттуллар сириэстибэ хайдах буолуохтааҕый?

– Аныгы дьон олус аллергетиктар. Ордук оҕо-аймах өттө. Онон дьиэҕэ-уокка экологическай, гипоаллергеннай сириэстибэлэр туттуллуохтаахтар. Биһиги оннук эрэ сириэстибэлэринэн үлэлиибит. Барытын Дьокуускайтан сакаастаан аҕалтарабыт. Арассыыйа бородууксуйатын талабыт.

– Сунтаарга маннык өҥөлөрүнэн дьарыктанар өссө атын тэрилтэ суох дуо?

– Билиҥҥитэ Сунтаар улууһугар соҕотохпун. Быһата, ыаллыы улуустарга кытта суохтар. Элбэх киһи чугас улуустар сэҥээрээччи, ыйытааччы. Онон дьыалам табыллан истэҕинэ, кэскиллээх буолуон сөп.

– Инникитин туох былааннааххын?

– Мэлдьи өҥөлөрбүтүнэн туһанар килийиэннэрбитигэр абонемент киллэриэхпин баҕарабын. Оннук абонемент сыаната быдан чэпчэки. Ону сэргэ бэлэх сэртипикээттэрин киллэриэҕим. Холобур, дьон “Ийэ күнүгэр”, “Дьахтар күнүгэр”, уо.д.а. бырааһынньыктарга чугас киһилэригэр дьиэ иһинээҕи үлэни-хамнаһы чэпчэтэр бэлэхтэри оҥоруохтарын сөп. Аны туран, дьиэҕэ кэлэн ас астаан барар асчыт өҥөтүн киллэриэхпин баҕарабын. Итинник өҥөнөн элбэхтик айаҥҥа, командировкаҕа эбэтэр дьылабыай көрсүһүүлэргэ сылдьар дьон туһаныахтарын сөп дии саныыбын.

– Аныгы уустук кэмҥэ саҥа биисинэһи саҕалаабыт киһи быһыытынан урбааҥҥа ылсаары сылдьар дьоҥҥо тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Уустуктар ханнык баҕарар кэмҥэ бааллар. Коронавирус суоҕа да эбитэ буоллар, ханнык эмэ атын экэнэмиичэскэй кириисис син биир күөрэс гыммыт буолуо этэ. Барыта эриэ-дэхси үтүө кэмнэр өр турбуттарын тоҕо эрэ өйдөөбөппүн. Онон ким урбааҥҥа ылсыан баҕарар, бэйэтин хайаан да боруобаланан көрүөн наада дии саныыбын. Холобур, “самозанятай” да буолуон сөп. Өскөтүн боруобалаан көрбөтөххүнэ, дьыалаҥ табылларын дуу, суоҕун дуу хаһан да билимиэххин сөп. Ол курдук, туох барыта киһиттэн бэйэтиттэн, кини баҕатыттан уонна дьулууруттан тутулуктаах дии саныыбын.

– Данагюль, үлэҕиҥ-хамнаскыт сиһилии сырдаппыккар барҕа махтал уонна саҥа саҕалаабыт дьыалаҥ ситиһиилээх буоларыгар баҕарабын.