Экология

- Сахамин Миланович, үтүө күнүнэн! Бүлүү улууһугар кытаанах бөҕү-сыыһы мунньарга аналлаах полигону тула кэпсэтии, дьүүллэһии күүскэ барар. Бырайыагы олоххо киллэрии хайдах-туох баран иһэрин туһунан билиһиннэр эрэ.

- Билиҥҥи туругунан  Бүлүү улууһугар Бүлүү куоратын уонна чугастааҕы нэһилиэктэр кытаанах бөхтөрүн-сыыстарын харайарга,  суох оҥорорго аналлаах  полигон бырайыагын оҥоруу барар.  Бу тэрээһин «Экология» национальнай бырайыак чэрчитинэн, «Обращение с ТКО» диэн эрэгийиэннээҕи бырайыак иһинэн ыытыллар. Сакаасчытынан «Бүлүү улууһа» МТ, сүрүннээччинэн ситэриилээх былаас аатыттан СӨ Олорор-дьиэ хомунаалынай хаһаайыстыбатын уонна энэргиэтикэҕэ министиэристибэтэ буолаллар.  Бырайыактааччы --  «Росстройпроект» ХЭУо.  Санатар буоллахха, «бөх-сыыс реформатын” чэрчитинэн уонна  сокуон быһыытынан 2023 сылтан  санитарнай-эпидемиологическай ирдэбилгэ эппиэттээбэт  сыбаалкалары  туһаныы бобуллар.  Онон бөҕү-сыыһы   наардыыр,  көмүллүөн иннинэ обработкалыыр уонна, саамай сүрүнэ, тулыыр эйгэҕэ буортуну аҕалбат сыаллаах-соруктаах полигоннар тутуллан үлэлиэхтээхтэр.

- Саҥа  полигон тутуллуохтааҕа өйдөнөр. Тутуллуохтаах сиригэр-уотугар өйдөммөт түгэннэр бааллар. Олохтоохтор  атын сиргэ тутары туруорсаллар. Ити тугу кытта сибээстээҕий уонна учаастагы талыы хайдах быһыылаахтык ыытыллыбытый?

- «Бүлүү улууһа» МТ таһымыгар  анал хамыыһыйа тэрилллибитэ, састаабыгар  улуус дьаһалтатын исписэлиистэрэ уонна  Бүлүүтээҕи  айылҕа харыстабылын иниспиэксийэтин,  Бүлүүтээҕи лесничество, өрөспүүбүлүкэтээҕи  Росреестр Бүлүүтээҕи  отделын,  «Бүлүүтээҕи  баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыылара” МКУ бэрэстэбиитэллэрэ киирбиттэрэ. Тустаах хамыыһыйа баар барыйааннары көрөн баран, «Бүлүү» федеральнай суолун 556-с км баар учаастагы талбыта.  

- Этэллэринэн буоллаҕына, хамыыһыйа быһаарыныы ыларыгар,  уопсастыбаннас  кыттыбатах. Ити кырдьык дуо?

- Хамыыһыйа барытын иһитиннэрбэккэ үлэлээбит диэн этиини кытта сөпсөспөппүн. Ол курдук,  хамыыһыйа састаабыгар бары биэдэмистибэлэртэн  улуус олохтоохторо киирбиттэрэ.  Хамыыһыйаны хомуруйар дьон төттөрүтүн  улуустарын инники сайдыытыгар улаханнык кыһаллыбаттарын, билбэттэрин-көрбөттөрүн туоһулуур.  Ол иһин улуус дьаһалтатын өттүнэн ситэ оҥоһуллубатахтары учуоттаан,  Бүлүү куоракка ааспыт нэдиэлэҕэ буолбут  анал мунньахха  оробуочай  бөлөҕү тэрийэр туһунан  быһаарыныы ылыммыппыт. Саҥа полигону тутууга  сөптөөх быһаарыныыны ылар инниттэн  оробуочай бөлөххө ким баҕарар киирэн бииргэ  үлэлэһэригэр эрэкэмэндээссийэ оҥордубут.

- Олохтоохтор  саҥа полигон  Сэттэмииннээх сайылыкка оттонор сири-уоту таарыйар диэн этэллэр.  

- Сэттэмииннээх  сиригэр-уотугар  эбийиэк тутулларын туһунан кэпсэтиилэр оруна суохтар. Учаастак  «Бүлүү» федеральнай суолун биир өттүгэр уонна сайылыктан төһө эмит тэйиччи сытар. Онон  тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах уонна нэһилиэк сирэ-уота таарыйыллыбаттар. Учаастак  судаарыстыбаннай ойуур пуондатын сириттэн-уотуттан быһыллыбыт. Билиҥҥи туругунан,  тустаах учаастагы  ойуур  пуондатын категориятыттан бырамыысыланнас диэҥҥэ көһөрүү бара турар.

-  Судаарыстыбаннай сир  пуондатыттан  полигон учаастагын тыырарга  ким быһаарыныыны ылынарый?

- Судаарыстыбаннай ойуур пуондатыттан  сири тыырыы олус уустук процедура.  Судаарыстыбаннай сир  пуондатыттан  бырамыысыланнас диэҥҥэ көһөрөр туһунан этиини  Арассыыйа лесхоһа эрэ киллэриэхтээх, сөптөөх быһаарыныыны РФ   Бырабыыталыстыбата  эрэ ылынар бырааптаах уонна ол РФ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлинэн эрэ бигэргэнэр.  Онон  судаарыстыбаннай ойуур пуондата бырамыысыланнас диэҥҥэ бэрт судургутук  хайдах да көспөт. Манна бары өттүнэн сөптөөх докумуон хомуллуохтаах, оҥоһуллуохтаах, этэргэ дылы,  судаарыстыбаннай экологическай экспертизаҕа тиийэ.

-  Бааһынай хаһаайыстыбалар уонна кэтэх дьон бырааптара күөмчүлэнэрин туһунан этэллэр, ол курдук,  ынах сүөһүлэрин, сылгыларын мэччитэр сирдэрэ хабыллар эбит.  

- Сылгыны, ынах сүөһүнү өрөспүүбүлүкэ  сиригэр-уотугар мэччитии быраабылата, ирдэбилэ  СӨ Бырабыыталыстыбатын   2011 сыл муус устар 28 күнүнээҕи 178 №-дээх  дьаһалыгар олоҕуран быһаарыллар.  Ити чэрчитинэн,  судаарыстыбаннай ойуур пуондатын сиригэр  дьиэ кыылын мэччитэр  бобуллар.  Бааһынай хаһаайыстыбалар, кэтэх ыал сүөһүлэрин, сылгыларын  анал учаастактарга мэччитиэхтээхтэр, ыытыахтаахтар.

- Нэһилиэнньэҕэ полигон  дьон олоҕор,  доруобуйатыгар уонна тулалыыр эйгэҕэ буортуну аҕалыан сөбүн туһунан санаа, толкуй баар.

- Мин, биллэр турар, улуус олохтоохторо долгуйалларын өйдүүбүн.    Тулалыыр эйгэҕэ экологическай өттүнэн куттал сууһаабатын хааччыйар инниттэн судаарыстыба өттүттэн аналлаах  систиэмэ үлэлиир.  Кытаанах бөх-сыыс полигонун бырайыактааһын,  туһанан үлэлэтии уонна рекультивациялааһын  ирдэбил быһыытынан ыытыллар уонна  куораттааах, нэһилиэнньэлээх пууннартан тэйиччи тутуллуохтаах. Итини тэҥэ, айылҕа,  сир-уот, килиимэт  уратылара барыта учуоттаныллан, судаарыстыбаннай экологическай  экспертиза  оҥоһуллуохтаах. Бу эрэ кэнниттэн бырайыак сөп түбэһэр эбэтэр сөп түбэспэт диэн түмүк таһаарыллар. Түмүк  бырайыак кутталы үөскэппэтин мэктиэлиэхтээх эбэтэр  бырайыагы «устар” аналлаах.

Ааспыт нэдиэлэҕэ Бүлүүгэ буолбут мунньахха РФ «Судаарыстыбаннай экологическай экспертиза туһунан» сокуон 20-с ыстатыйатын чэрчитинэн,  улуус  уопсастыбаннаһыгар уопсастыбаннай экологическай экспертизаны ыыталларыгар эрэкэмэндээссийэлээбиппит, итини  ыытар, оҥорор толору бырааптаахтар.  Ол эрээри, итини ыытарга, тэрийэргэ  сөп түбэһэр уопсастыбаннай тэрилтэни  булуохтаахтар, устааптарыгар уопсастыбаннай экологическай  экспертизаны ыытар кыахтаахтарын туһунан суруллубут буолуохтаах. Манна биири өйдүөххэ наада.  Судаарыстыба  уопсастыбаннай көҕүлээһиннэри, уопсастыбаннай суолталаах  бырайыактары олоххо киллэриини өйүүр.

СӨ Экологияҕа министиэристибэтин пресс-сулууспата.