Общество

Бэчээт дьиэтигэр сэргэхсийии

Чахчыта да, ол айаммытын тухары Галина Алексеевна наар тэрилтэтигэр туох туһалаах, наадалаах баарын көрө-истэ сылдьыбыта. Оччолорго кини “Сахабэчээт” АУ генеральнай дириэктэрэ этэ.

 Барыта орун-оннугар дьып-дьап оҥоһулаах, сиэдэрэй көстүүлээх буоларыгар дьулуһар айылгытынан Бэчээт дьиэтин кылгас кэм иһигэр биллэрдик сэргэхсиппитэ: били, Гурченколаах “Вокзал для двоих” киинэҕэ курдук остолобуойбутун, икки остуоллаах кыракый кафебытын, пресс-киини, кэбиниэттэри -- барытын аныгылыы өрөмүөннэтэн, Сэбиэскэй Сойууска олорор курдук эйгэбит биирдэ уларыйа, тупса түспүтэ. Бээ, таһаарар хаһыаттарбыт-сурунаалларбыт ааттара Бэчээт дьиэтигэр киирии ааҥҥа ыйаммыттара  да астыга.

Тас көстүүнү кытта ис үлэ эмиэ сааһыламмыта. Билиҥҥи кэм ирдэбилинэн “отдел маркетинга” диэн баар буолбута. Онно анал идэлээх Дмитрий Громов кэлэн, Галина Алексеевналыын сурутуу үлэтин инники күөҥҥэ тутаннар, суруналыыстары нэдиэлэ ахсын улуустарынан командировкаҕа ыытаннар, холобура, “Кэскил” сэттэ тыһыынчаттан тираһын түһэрбэт буола сылдьыбыта. Бары да эксэмпилээрбит элбээн, ааҕааччыбыт үксээн, үлэҕэ интэриэспит күүһүрбүтэ.

 Галина Алексеевна салайар кэмигэр, чахчы, сэргэх баҕайы кэмнэр этэ: айар айаннар, араас хаһыат-сурунаал эрэдээксийэлэрэ ыкса алтыһан үлэлииллэрин түстүүр тэрээһиннэр, биир санаа тула түмсүү...

         Үйэлээҕи үксэтэн

  Мин суоттуурбунан, Галина Бочкарева Саха Сирин суруналыыстарын сойууһун салайбыта эһиил уон бэһис сыла буолуохтаах.

Саҥа бэрэссэдээтэл талыллыбытын аан бастаан Сойуус сылын ахсын туттарар бириэмийэлэрэ суолталара үрдээбититтэн билбиппит. Ол иннинэ куонкуруска ким кыттар да, олор бары кэриэтэ “Дебют года”, “Золотое перо”, “Газета года”, о.д.а. ааттары ылаллара. Хайдах эрэ,  күрэхтэһии тыына суоҕа, наҕарааданы түҥэтии курдук буолара. Оттон Галина Алексеевна кэлээт да, уопуттаах суруналыыстартан “Большое жюри” тэрийэн, олор киирбит үлэлэри сыныйан көрөр буолбуттара. Дьэ, онтон ыла суруналыыстыка эйгэтигэр сыл бастыҥа буолар улахан чиэскэ-бочуокка кубулуйбута диэтэхпинэ, бука, сыыспатым буолуо.

 Сойуус өссө биир улахан бырайыага – Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүт Чычымаҕар, Амма өрүс кытылыгар, суруйааччы айымньыларынан 11 арт-эбийиэктээх култуурунай эйгэни оҥорторбута буолар. Маныаха Галина Алексеевна бу идиэйэни көтөхпүт уонна олоххо киллэрбит Луиза, Вячеслав Кулачиковтары, НКО-лары өйүүр ресурснай киин үлэһитэ Томарико Дьячковскаялыын ыкса үлэлэһэн, РФ президенин 1 мөл. 992 тыһ. солк. суумалаах гранын ылан, бу паарка таатталарга бэртээхэй бэлэх буолла.

Ити грант харчытын сөпкө тыыран-аттаран, өссө эдэр суруналыыстарга өрөспүүбүлүкэтээҕи айар куонкуруһу тэрийэн ыыппыта, итиэннэ Өксөкүлээх Өлөксөй “Сайын кэлиитэ” поэматын дьэрэкээн ойуулаах кинигэ гынан, оҕолорго анаан бэчээттэппитэ.

“Мантан кынаттанан” диэбиккэ дылы, аны эһиилигэр СӨ Ил Дарханын граныгар киирсэн, хас эмэ сыл устата муспут-түмпүт сибидиэнньэлэринэн, сурунаалыстыка эйгэтигэр 15 сылтан уһуннук үлэлээбит 891 суруналыыс биографическай ыспыраапкаларын сырдатар "Журналисты Якутии" энциклопедияны бэлэмнээн таһаартарда.

Бэчээт дьиэтин хаҥас өттүгэр буойун-суруналыыстарга аналлаах сквери оҥорторбута -- хайҕаллаах дьыала. Онно эркиҥҥэ ыйаммыт дуоскаҕа биир идэлээхтэрбититтэн кимнээх сэриигэ сылдьыбыттарын испииһэгэ суруллан турар. Ону ааһан иһэр дьон киирэн ааҕа туралларын көрдөхпүнэ, Галина Алексеевнаҕа махтана саныыбын: “Бэркэ толкуйдаабыт эбит”, -- диэн.

Оттон Бэчээт дьиэтин үһүс этээһин фойетыгар Саха Сирин суруналыыстыкатын сайдыытын кэрэһилиир түмэли уонна “Кэскил” оҕо бэчээтин кыһатыгар оҕо хаһыатын устуоруйатын сэһэргиир мусуойу тэрийбитэ -- эмиэ биир дьоһун дьаһала буолар.

Суруйуум саҕаланыытыгар эппитим курдук, Галина Алексеевна киэҥ сирдэринэн сылдьан, сайдыыларыттан сомсор саргылаах. Ол сиэринэн, кэллиэгэлэрин, алтыһар дьонун, чуолаан ыччат өттүн, билиилэрин-көрүүлэрин, ыырдарын кэҥэтээри, сылын ахсын норуоттар икки ардыларынааҕы пресс-турдары тэрийэр үтүө үгэһи олохтоото. Ол крудук, барсарга баҕалаах суруналыыстары Казахстанынан, Монголиянан, Кытайынан, Япониянан, Белоруссиянан, Армениянан, Грузиянан сырытыннарда. Бу турдар тустарынан матырыйааллары түмэн, кинигэ оҥорор соруктаах.

 Сойуус тэрийэр “Пресса земли Олонхо” сугулаана, Арассыыйа Бэчээтин күнүнээҕи бааллар, Национальнай бэчээт күнүн ыһыахтара, Кыайыы күнүн миитиннэрэ, медиа-форумнар, төгүрүк-остуоллар, “Вся Россия” бүтүн Арассыыйатааҕы фестивальга дэлэгээссийэнэн кыттыы, о.д.а. суруналыыстарга элбэх умнуллубат түгэннэри бэлэхтээбиттэрэ чуолкай.

Өссө биир улахан баҕата --  “Земскэй суруналыыс” диэн бырагыраама олоххо киирэрин ситиһии. Галина Алексеевна бу идиэйэтин  Ил Түмэн дьокутаата, “Ил Түмэн”  издательскай дьиэ кылаабынай редактора-генеральнай дириэктэрэ Мария Христофорова өйөөн, билигин иккиэн бу сокуоҥҥа үлэлэһэллэр.

Оччоҕо улуустарга үөрэхтээх суруналыыстар үлэлии барыа этилэр. Билигин нууччалыыга да, ордук чуолаан сахалыы таһаарыыларга, оройуоннарга эрэ буолбакка, өрөспүүбүлэкэтээҕи да сырдатар-көрдөрөр эйгэҕэ таһымнаах каадыр тиийбэт кыһалҕата тирээтэ. Ону Галина Алексеевна иһигэр сыдьар киһи бэркэ диэн билэр. Ол иһин “Земскэй суруналыыс” барайыагы туруулаһан туруорсар.

Идэҕэ бэриниилээх буолуу холобура

         Галина Алексеевна былырыын суруналыыстыкаҕа үлэлээбитэ 40 сылын туолбута. Кини дьиҥнээх бастакы үөрэҕэ нуучча тылын учуутала. Ол эрээри устудьуон сылларыттан наар суруналыыстыкаҕа таласпыт. Онон баҕа санаатын толорон, Москубаҕа баран, Хомсомуол үрдүкү оскуолатын суруналыыстыкаҕа салаатыгар уһуйуллубут.

 Уус Алдан  «Ленинскэй тэрийээччи», Мэҥэ Хаҥалас “Эркээйи”, онтон бастакы Президент Михаил Николаев тус ыҥырыытынан “Республика бүттүүнэ-Вся республика” хаһыаттарга кылаабынай редакторынан, “Якутия” уонна “Ил Түмэн" хаһыаттарга кылаабынай редакторы солбуйааччынан  үлэлээн кэллэ.

Дьэ, 40-тан тахса сыл редакция “куукунатыгар” быһа-хата сылдьар, этэргэ дылы, саамай хара үлэтин оҥорор – хас биирдии ыстатыйаны ааҕан көннөрөр, чочуйар. Атына эбитэ буоллар, маннык дьаһаллаах киһи дьокутаакка дуу, салалтаҕа дуу талаһан барбыт буолуо этэ. Ону Галина Алексеевна идэтигэр наһаа бэриниилээҕэ сөхтөрөр.

Туох кистэлэ кэлиэй, билигин национальнай бэчээти, тэлэбиидэнньэни, араадьыйаны сүрүннүүр министиэристибэни сахалыы хаһыат аатын да нэһиилэ сүһүөхтээн саҥарар дьон салайа сылдьаллар. Эгэ, ханнык суруналыыс туох туһунан суруйарын ааҕыахтара үһү дуо? Арай Сойууспут бэрэссэдээтэлэ Галина Бочкарева сахалыы тыллаах суруналыыстыканы олус өйүүр буолан, үөһэттэн син сэҥээриллэр курдук сананабыт. Кини  сахалыы таһаарыылар сүрүн миссиялара сонуну суһаллык тарҕата охсорго буолбакка, сүрүнэ, тылы харыстыырга, туттуллар эйгэтин кэҥэтэргэ туһуланалларын бэркэ өйдүүр. Онон дурдалаах-хаххалаах курдук сылдьабыт. Оттон бэйэтэ суруналыыс быһыытын икки тыллааҕа – кини куоһура. Оннук редакторы билигин буларга да уустук.

Манна даҕатан эттэххэ, Галина Алексеевна хаһыс да сылын суруналыыстыка уонна саха тылын салааларын бүтэрээччилэри аттестациялыыр хамыыһыйаҕа үлэлэһэр. Талааннаах оҕолору бэлиэтии көрөн, ханна үлэлии барыахтарын сөбүн ыйан-кэрдэн, сүбэлээн, СМИ эйгэтэ саҥа каадырдарынан хааччылларыгар төһүү буолар.

Барыта иитиллибит эйгэттэн

Галина Алексеевна бииргэ төрөөбүт убайа Александр Пахомовтыын өрөспүүбүлүкэ салайар дуоһунастарыгар таһаарыылаахтык үлэлээн кэллилэр.

Үс оҕолоох  дьиэ кэргэнтэн икки киһи салайааччы буолан үүнэн тахсыбыта – улааппыт эйгэлэрин сабыдыала. Аҕалара Алексей Семенович Пахомов Мэҥэ Хаҥалас Тиэлигитигэр, Табаҕатыгар, Томпо Кириэс Халдьаайытыгар наар салайар үлэҕэ түбүгүрбүт үтүөкэн киһи буолар. Кулууп сэбиэдиссэйинэн, холкуос бэрэссэдээтэлинэн, хомсомуол сэкирэтээринэн, отделение управляющайынан, сопхуос рабочкомун бэрэссэдээтэлинэн, ийэлэрэ Мария Николаевна Стрекаловская библиотекарынан, саха тылын учууталынан үлэлээбиттэрин туһунан Галина Алексеевна кэпсээччи.

Сэбиэскэй-партийнай үлэһит оҕолоро, биллэн турар, эмиэ оннук хомуньуустуу иитиини ааһан, дьон иннигэр олус эппиэтинэстээх, тэрийэр-түмэр дьоҕурдаах буола улааттахтара эбээт. Ол курдук, Галина Алексеевна Уус Алдаҥҥа  ЫБСЛКС тэрийэр кэмитиэтин сэбиэдиссэйинэн, обком инструктарынан үлэлээбит кэмнэрин “салайар үлэ оскуолатын ааспыт” кэмин быһыытынан истиҥник ахтар.

Салайааччы быһыытынан дьоһунун атын дойду дьоно билинэллэрин соҕуруу сылдьан бэлиэтии көрөөччүбүн. Москубаҕа Арассыыйа суруналыыстарын дьиэтигэр тиийдэхпитинэ, үлэһиттэр: “Галина Алексеевна”, -- диэбитинэн көрсөллөр. Холобура, быйыл сырыттахпытына, кэлбитин истэн, бэрэссэдээтэл Владимир Соловьев хоһугар ыҥыран ылан кэпсэппитэ. “Вся Россия” фестивальга эрэгийиэннэр сойуустарын  бэрэссэдээтэллэрэ эмиэ аатын ааттаабытынан уруйдууллар. Саха киһитэ биир идэлээхтэригэр аптарытыаттааҕын көрөн, киэн тутта саныыгын.

Кэлиҥҥи сылларга мин Галина Алексеевналыын ыраах айаннарга бииргэ элбэхтэ сылдьар, биир тэрилтэҕэ үлэлиир буоламмын, кинини киһи быһыытынан чугастык, дьэ, биллим.  

Саамай сөбүлээбит өрүтүм диэн, үлэһити үлэһит быһыытынан сыаналыыра, оннук сыһыаннаһара. “Хайа, кини оннук этэ дии”, -- эҥин диэн эттэхтэринэ, сэҥээрбэттии: “Ээ, мин кими да тугун-ханныгын ыйытааччым, сураһааччым суох”, – диэн хоруйдуур. Дьиҥэр, салайааччы киһи элбэхтэ саҥарыллара ханна баҕарар баар суол. Галина Алексеевна оннукка төрүт наадыйбат, ол хорутуур дьон хобунан-сибинэн ис эйгэтин киртитиэн баҕарбатын биһирии саныыгын.

 Аны, дьоҥҥо болҕомтолооҕо диэн. Кини былыргы аккырыыккалары, значоктары мунньар улахан коллекционер буолар. Соҕуруу сырыттахха, биир интэриэстээхтэрин үөрдээри, ардыгар антикварнай маҕаһыыннары анаан кэрийэн, туох баарынан кэһии гынан ылан барааччы.

Сорох редактордар хаһыаты үрдүнэн-аннынан көрөн баран, илии баттыыр эбит буоллахтарына, Галина Алексеевна олох туочукатыгар тиийэ бэрэбиэркэлиир чиэһинэй үлэһит. Оннук гынан, үлэһиттэр, этэргэ дылы, бэйэ бодобутун тардынабыт, кичэллээхтик суруйа, чочуйа сатыыбыт.

Кэрэни, үчүгэйи кэрэхсиирин ахтан ааспытым. Ол кини айылгыта. Тас көстүүгэ, мааны таҥаска-сапка улахан интэриэстээх. Оттон бэйэни көрүнүү дьоҥҥо ытыктабыл биир бэлиэтэ буоллаҕа эбээт.

Аны соннук сиэдэрэй хаһаайка. Дьиэтэ-уота маанытын, сибэккитэ элбэҕин, саада эриэккэһин, асчытын – билигин телеграмҥа, урут инстаграмҥа,  фейсбукка сурутааччылара бары бэркэ билэр буолуохтаахтар.

Марк Твен "Только о двух вещах мы будем жалеть на смертном одре — что мало любили и мало путешествовали" диэн кынаттаах этиитин билигин афоризм быһыытынан тутталлар. Галина Алексеевна ити икки ирдэбили толору билбит киһи буолар. Харчыны кэрэйбэккэ,  аан дойдуну кэрийэр хоббилаах.

Дьиэ кэргэнэ олус ииллээх уонна бэйэ-бэйэлэригэр ураты сылаас сыһыаннаахтар. Командировкаҕа сырыттахха, кыыһа Рада ийэтэ ханна тиийбитин, суол хайдаҕын, о.д.а. долгуйан ыйыталаһа олорооччу, оттон кэргэнэ Михаил Ильич түүннэри аэропорка да буоллун, речпорка даҕаны, Галина Алексеевна кэлэрин төһө баҕар уһуннук көһүтэн тоһуйар. Биир хайысхаҕа олорор буоламмыт, аара  олорсон барааччыбын. Ол айаннаан иһэн иһиттэххэ, кэпсэтэллэрэ истиҥин – Галина Алексеевна сырыыбыт саамай үчүгэй түгэннэрин, оттон Михаил Ильич сиэннэрэ Диана туһатын, көрүдьүөһүн күлэ-үөрэ сэһэргиир.

   Кэллиэгэбит, Сойууспут бэрэссэдээтэлэ Галина Алексеевна бүгүн төрөөбүт күнүнэн, кинини эҕэрдэлээн, бу сарсыарда туран суруйдум. “Сапожник без сапог” дииллэринии, суруналыыстар эйгэлэригэр сылдьан, бэйэтин туһунан суруллубута да аҕыйах. Ону уоппускаҕа сылдьарынан туһанан, кэпсиэхпин баҕардым...