Общество

Ыра санаабын олоххо киллэрии

Мин өссө оҕо сылдьан быраас буолабын диэн быһаарыммытым. 2004 сыллаахха Мэдиссиинэ институтун бүтэрбитим. 2005 сыллаахха интернатурабын харах балыыһатыгар ааспытым, оттон 2007 сыллаахха Санкт-Петербург куоракка академияҕа үөрэммитим.

Устудьуоннуур сылларбар олус эйэлээхтик, айымньылаахтык, интэриэһинэйдик үөрэммиппит. Киэҥ билиилээх, ирдэбиллээх преподавателлэргэ үөрэммитим — дьолум эбит. Барыларын олус истиҥник саныыбын, билигин даҕаны билсэбит. Үлэбэр ситиһиилэрим институтум биэрбит билиитигэр уонна преподавателлэрим үтүө сүбэлэригэр олоҕурар.

Дипломмун ылаат, 2007 сылтан харах балыыһатыгар халбарыйбакка үлэлии сылдьабын. 2008 сылтан лазер кабинетыгар офтальмологынан анаммытым.

Халыҥ медиктэр династиялара

Аҕам, Евстафий Пантелеймонович Аргунов 1950 сыллаахха төрөөбүтэ. Кини 1983 сыллаахха ординатураны бүтэрэн баран Амма оройуонун улуустааҕы балыыһатыгар кылаабынай бырааһынан ананан кэлбитэ, 2006 сылга диэри бу дуоһунаска таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Кэлин, 2022 сылга диэри кылаабынай быраас солбуйааччыта этэ. РФ үтүөлээх бырааһа.

Ийэм Татьяна Гавриловна Аргунова, идэтинэн акушер-гинеколог.Аммаҕа гинекологическай салаа сэбиэдиссэйэ этэ, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Доруобуйа харыстабылын туйгуна. Бииргэ төрөөбүттэр үһүөбүт, бары быраас идэлээхпит.

Эдьиийим Вера Евстафьевна Тарасова 2000 сыллаахха Мединституту бүтэрбитэ, кардиолог быраас. Өр кэм реанимацияҕа үлэлээбитэ. Хамсык дьаҥа туруутугар доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр эмтэнээһин департаменын начаалынньыга этэ. Саха Сиригэр дьаҥ күүскэ тарҕамматаҕар кини таһаарыылаах үлэтин кылаата баар. Онтон 3 №-дээх өрөспүүбүлүкэ балыыһатын кылаабынай бырааһын солбуйбута, билигин Мииринэйгэ кылаабынай быраас. Балтым Надежда Евстафьевна Евдокимова фтизиатр-быраас. Фтизиатрияҕа научнай-практическай киин үһүс салаатын сэбиэдиссэйэ. Аспирантураны бүтэрэн, кандидатскай үлэтин бэлэмнии сылдьар.

Бэйэм элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн аҕатабын. Кэргэним Анна Ильинична "Сахаэнерго" казначействоҕа управлениетын экэнэмииһэ. Улахан уолбут Евгений ХИФУ Мединститутун маҥнайгы кууруһун устудьуона.

Георгий 6-с кылаас үөрэнээччитэ, үөрэх туйгуна. Дьаныардаахтык футболунан дьарыктанар. "Якутия" оҕо футболунан дьарыктанар киин хамаандатыгар хапытаан.

Сережа уонна Марина Саха-политехническай лицей алын кылаастарын үөрэнээччилэрэ. Сережа быйыл төрдүс кылааһы, оттон кырачаан кыыспыт Марина иккиһи бүтэрдэ.

Мин санаабар, оҕо бэйэтин эйгэтигэр көрөн үөрэнэр. Иллээх-эйэлээх дьиэ кэргэҥҥэ үөскээбит оҕо сымнаҕас майгылаах, бэйэтигэр эрэллээх буолар. Кыахпыт баарынан сүбэлиибит, көмө буолабыт.

Харах балыыһата сыллата сайдар

Тыва бырааһын кытта

Саха Өрөспүүбүлүкэтин офтальмологическай клиническэй балыыһата өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тоҕус филиаллаах. Нерюнгрига, Чульмаҥҥа, Ньурбаҕа, Ленскэйгэ, Сунтаарга, Зырянкаҕа, Өлүөхүмэҕэ, Алдаҥҥа уонна Дьокуускайдааҕы мэдиссиинэ киинигэр.

Маны тэҥэ, анал көһө сылдьар үрдүк кылаастаах оборудованиелаах офтальмологическай киин баар, манна миэстэтигэр эпэрээссийэ оҥорор кыахтаахпыт. Былырыын Нерюнгри, Алдан, Хаҥалас, Горнай, Нам, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньурба, Мииринэй, Кэбээйи, Эдьигээн улуустарыгар үлэлээбиппит. Элбэх киһи көрдөрүнэр, эмтэнэр кыахтаах.

Аҥаардас Эдьигээҥҥэ  120-тэн тахса киһи көрдөрбүтэ уонна 22 киһиэхэ миэстэтигэр глаукома, вторичнай катаракта эпэрээссийэлэммитэ. Бүлүү бөлөх улуустарыгар 80-тан тахса киһиэхэ оҥоһуллубута. Быйыл саас Нам Көбөкөөн нэһилэгэр, Эдьигээҥҥэ, Кэбээйигэ, Сангарга бара сырыттыбыт. Улуус быраастара: «Аны хаһан кэлэҕит диэн ыйыталлар?”, — олус күүтэллэр.

Күннэтэ элбэх эпэрээссийэ оҥоһуллар. Тас дойдулар сааҥсыйаларын аахсыбакка, офтальмологическай балыыһа тиһигин быспакка үлэлээтэ, хамсык пандемиятын кэмигэр даҕаны биир да эпэрээссийэни тохтоппотохпут.

Сыллата оҥорор эпэрээссийэлэрбит көрүҥнэрэ элбээн иһэр. Маныаха үөрэхпит тиһигин быспакка ыыталлар. Бэйэбит эмиэ уопут атастаһыытыгар үлэлиибит. Холобур, 2022 сыллаахха Тыва, Кызыл куоратыгар баран лазер үлэлиирин көрдөрбүппүт. Хамаандаҕа үс быраас, 1 мэдиссиинэ сиэстэрэтэ уонна кылаабынай бырааспыт Иван Луцкан баар этибит.

Салалтабыт күүстээх. Кылаабынай быраас Иван Луцкан эпэрээссийэҕэ наадалаах матырыйааллар балыыһаҕа кэлэ туралларын хааччыйар. Сорох эмтэри атынынан солбуйаллар, саамай кылаабынайа, хаачыстыба мөлтөөбөтүн туһугар кыһаллар.

Ааспыт сылтан кыра оҕолорго наркоһу туһанан, лазернай эпэрээссийэ оҥоробут. 2021 сылтан глаукома кабинета үлэлиир. Кабинет харах ыарыытын чопчу быһаарар аныгы тэриллээх, ыарыыны кыра эрдэҕинэ быһаарар кыахтаах. Ити олус үчүгэй, тоҕо диэтэр глаукома хараҕынан көрбөт буолууга, инбэлииккэ тиэрдэр. Сыл устата глаукоманы суох оҥорууга 700 кэриҥэ эпэрээссийэ ыыталлар. Глаукоманан ыалдьар дьон эрэгийиэннээҕи регистрга киирэллэр.

Харах балыыһата араас көрүҥнээх эпэрээссийэни оҥорууга наадалаах тэриллэринэн хааччыллар. Харахтарыгар катаракталаах ыарыһахтарга хрусталиктарын уларытарга эпэрээссийэ ыытар тэрил ылбыппыт, офтальмологическай комбайн туруорулунна. Бу харах ыарыытыгар араас эмтээһини оҥорор тэрил.

Биһиги отделбыт үс быраастан турар. Сүрүн хайысхабыт диабеттан харах мөлтөөһүнэ, катаракта, глаукома, сетчатка чарааһаан, хоҥнон кэлиитэ, дистрофия буолар. Көрүүбүт амбулаторнай. Күнүс кэлэн көрдөрөгө 15 куойка миэстэлээхпит. Лазерынан эпэрээссийэҕэ уочарат ортотунан икки нэдиэлэ буолар.

Медик буолартан толлубатыннар

 Сотору оҕолор оскуолаларын боруогун атыллаан, үөрэх араас кыһаларыгар туттарса барыахтара. Маныаха, медик идэтин талыан баҕалаахтар толлубатыннар. Быраас дьону эмтиир эрэ буолбакка, хас биирдии киһи кыһалҕатын өйдүүр, аһыныгас, ыарыһах санаатын сэрэйэр, тылын ылыннарар психолог буолуохтаах. Доруобуйа — киһи баар-суох баайа. Чэгиэн доруобуйалаах киһи санаабытын барытын ситиһэр кыахтаах, олоҕун уйгутун оҥостор туруктаах буолар, бэйэтин курдук кэскиллээх ыччаттанар. Бу идэҕэ үөрэнэр устудьуоннар эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан, билиини уонна сатабылы иҥэринэн, киэҥ аартыктанныннар.

Түмүккэ

Киһи сөбүлүүр үлэтигэр үлэлиирэ — дьол. Кэлэктииппит олус түмсүүлээх, бары тутуспутунан таһаарыылаахтык үлэлии сылдьабыт. Сонун санаалары олоххо киллэрэргэ үөрэ-көтө ылсабыт. Мэлдьи инники күөҥҥэ сылдьарбыт – киэн туттуубут.