Политика

Барыларыгар көмө оҥоһуллуо

--Быйыл Өлүөнэ өрүс халааннаан, Өлүөхүмэ, Нам, Уус Алдан улуустарыгар уонна Дьокуускайга барыта холбоон 300-чэкэ олорор дьиэ ууга былдьанна. Билигин эбэбит көмүөлэ этэҥҥэ хотугу байҕал диэки ааста. Онон хамыыһыйа  ночооту-ороскуоту ааҕан саҕалаата. Ууга барбыттарга барыларыгар сөптөөх көмө оҥоһуллуоҕа, кими да умнан хаалларыахпыт суоҕа. Сорохтор  компенсацияларын номнуо ылан эрэллэр.

Быстыбыт уонна алдьаммыт суоллары чөлүгэр түһэрии үлэтэ күүскэ бара  турар. Сорох учаастактарга оҥорон бүтэрдилэр. Оттон уу ылбыт сирдэригэр быйыл от үчүгэйдик үүнүөҕэ, ону туһаҕа таһаарыахпытын, хомуйуохпутун наада.

Түгэнинэн туһанан, Дмитрий Дмитриевич Садовников салалталаах өрөспүүбүлүкэтээҕи суһал ыстаап үлэһиттэрин уонна халаан уутун содулун туоратыыга үлэлээбит бар дьоммор махтанабын. Эһиги сөптөөх дьаһаллары ылынаҥҥыт, түүннэри-күнүстэри түбүгүрэҥҥит, айылҕа эмиэ биир тургутуутун улахан сүтүгэ, сиэртибэтэ суох аһардыбыт.

Быдан эппиэтинэстээх буолбуттар

--Билигин ойуурга уот туруута суоҕун тэҥэ. Биир баһаар Ленскэй куоратыттан 350 км ыраахха, Иркутскай кыраныыссатыгар баара бэлиэтэммит. Ону ол эҥээр кэлбит ардах умулларыа дии саныыбыт. Бу бастакы түһүмэҕи саба туттарбыт, уоту-күөһү куоттарбатахпытына, сайыҥҥы кураанах этиҥнээх-чаҕылханнаах кэми хонтуруоллуурга арыый судургу буолуо этэ. 

Уопсайынан, баһаардар суоһуур сэрэхтээх кэмнэрэ саҕаланыахтарыттан ойуурбутугар 17 уот тура сырытта. Олор 198 гектары сиэтилэр. Былырыын баччаларга 200 баһаар баара, номнуо 4000 га сири сиэбит этилэр.
Ааспыт сайын хатыламматын туһугар бу сырыыга сулууспаларбыт олох чуо үлэлээтилэр. Салгыы эмиэ маннык дьаһанар ирдэнэр.

Дьон тулалыыр эйгэҕэ быдан эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһар буолбут. Ол курдук, өрт уотун ыыппатах, булчуттар, кусчуттар кутаа оттубатах, тыаҕа сынньана сылдьааччылар шашлык эҥин буһарбатах буоланнар, балаһыанньа билиҥҥитэ этэҥҥэ курдук.

Бу саас кэлбит “ЯК-42Д” зондировщик сөмөлүөппүт баһаар барыан сөптөөх сирдэригэр ардаҕы түһэртии сылдьар. Биһиги суоттуурбутунан, бу көтөр аал сөҥүү түһүүтүн 30-40 % элбэтиэн сөп.

Манна даҕатан эттэххэ, 100 байыаспыт Иркутскай уобаласка баһаарга үлэлии сылдьаллар.

Мантан сайын сиргэ-уокка тахсыы элбиир: оттуу-мастыы, сир астыы, сүтүөлүү. Онно, көрдөһүөм этэ, сэрэхтээх буоларгытыгар. Бөҕө-сыыһы хаалларымаҥ, табаххытын быраҕымаҥ, уоккутун умулларыҥ. Биһиги курдук кураан сайыннаах сиргэ оннук дьалаҕай сыһыан алдьархайга тиэрдиэн сөп.

Хоруона хамсыга хаптайда

--Эпидеомологическай балаһыанньа өрөспүүбүлүкэбитигэр билигин этэҥҥэ курдук. Коронавируһунан ыалдьыы көрдөрүүтэ намтаата. Сууккаҕа 40-50 киһи сутуллар. Ыалдьыбыттар үксэ чэпчэкитик аһарыналлар. Ол иһин Роспотребнадзор эрэгийиэннээҕи управлениета киллэрбит суругар олоҕуран, бу чэппиэргэ уопсастыбаннай сиргэ маасканы кэтии булгуччулаах эрэсиимин көтүрэр туһунан ыйаахха илии баттаатым.

Сыралаах үлэ сыанабыла

--Быйыл Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар оскуоланы бүтэрэр үөрэнээччи биир кэлим судаарыстыбаннай эксээмэнин 100 баалга суруйдаҕына, 100 тыһыынча солкуобай суумалаах, биир кэмнээх биһирэм харчыны ылар. Маныаха хас 100 баалга суруйбут ЕГЭ-тин аайы бачча харчы көрүллэрин санатабын. Ол эбэтэр, холобура, икки эксээмэнин иккиэннэрин 100-түү баалга туттардаҕына --  200 тыһыынча солкуобай. Онон выпускниктар кытаатыҥ.

90-с сылларга хаалбыттар

-- Арассыыйа атын субъектарын курдук, биһиги эмиэ Донецкай уонна Луганскай норуодунай өрөспүүбүлүкэлэргэ гуманитарнай көмөнү оҥорорбутун тохтоппоппут, хомуйан, бэлэмнээн ыыта олоробут. Аны, ДНР-дааҕы кэллиэгэлэрбитин кытта сүбэлэһэн баран, Кировскай диэн куораты шефтэһиигэ ыллыбыт, аны мантан ыла көрөр-көмөлөһөр буолабыт.

Кировскай --  20 тыһыынча нэһилиэнньэлээх кыракый куорат. Биһиги инники кирбиигэ сылдьар байыаннайдарбыт онно тиийбиттэрэ. Аҕыс сылы быһа сэрии курдук тыҥааһыннаах балаһыанньаҕа атаҕастанан олорбут куорат туох аанньа буолуой? Сайдыыта Арассыыйа 90-с сыллардааҕы кэмин курдук үһү. Харчылара-үптэрэ суох буолан, туох да оҥоһуллубакка, хомунаалынай систиэмэлэрэ кытта эргэрбит. Аһатар-таҥыннарар биир эрэ тэрилтэлээхтэр – чох хостуур шахта. Онон төһө кыалларынан өйүүбүт, көмөлөһөбүт. Арассыыйа букатыннаахтык кэлбитин билэллэрин, өйдүүллэрин, ылыналларын курдук. Түргэнник биһиги олохпут тэтимигэр, экэниэмикэбит укулаатыгар киирэллэрин ситиһиэхпитин наада,

Ийэ сылынан

--Мин Анал туһаайыыбар эппитим, Ийэ сылынан оҕо иитэр дьиэ кэргэн ыйдааҕы төлөбүрүн икки бүк улаатыннарабыт диэн. Ол туһунан сокуон бырайыага оҥоһуллан, билигин Ил Түмэн көрүүтүгэр сылдьар. Сыл бу бастакы аҥаарыгар ылыллара буоллар диэн эрэнэбин.

Олохтоох былаас мөлтөҕүн туоһата

--Нерюнгри оройуонун Серебрянай Бор бөһүөлэгэр хаарбах дьиэттэн дьону маассабайдык көһөрөллөр. Оттон ол саахалланар туруктаах эргэ дьиэлэрэ бөһүөлэк ортотугар көтүрүллүбүккэ дьабайан тураллар, сэлиэнньэ тас көстүүтүн буортулаан. Тоҕо эрэ, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар улуустарга маннык кыһалҕа турбат ээ. Оттон Нерюнгри оройуонун курдук кыахтаах, Серебрянай Бор курдук улахан бөһүөлэккэ бу наар көтөҕүллэр проблема буолла. Ол тугу этэрий? Муниципальнай былаас мөлтөҕүн, кыаҕа, дьаһала суоҕун, көлөөтүн туоһулуур. Оройуон баһылыга Роман Щегельняк бу боппуруоһунан күүскэ дьарыктанарыгар этэбин. Кинилэргэ сир баайын хостуур бөдөҥ хампаанньалар элбэхтэр, олор олохтоох нэһилиэнньэни сайыннарарга туһуламмыт бырагыраамалаахтар. Бэйэҕит күүскүтүнэн кыайбат буоллаххытына, бырамыысыланнай тэрилтэлэри кытта кэпсэтиҥҥит, ол чэрчитинэн быһаарыҥ.

Сырыыны сөргүтүөхпүт

--Бүгүҥҥү күҥҥэ Арассыыйа киин куораттарыгар көтөргө субсидированнай билиэттэр үс сайыҥҥы ыйга барытыгар толору бааллар. Арай Санкт-Петербурга эрэ суох. Тоҕо диэтэххэ, “Red Wings” авиа-хампаанньа рейс оҥорортон соһуччу аккаастанна. Төрүөтүн арҕааҥҥы сааҥсыйаларынан ситимниир. Бу хампаанньаны Росавиация анаабыта. Дьокуускайтан уонна Мииринэйтэн Санкт-Петербурга көтөр этэ. Онон билигин Росавиациялыын кэпсэтии ыыта сылдьабыт, бу хайысхаҕа чэпчэтиини оҥорорго көрүллүбүт үбү "Алроса" уонна "Якутия" авиа-хампаанньаларбытыгар биэрэллэрин курдук. Оччоҕо Санкт-Петербурга субсидиялаах билиэттэри кинилэр атыылаан, сырыылары оҥоруо этилэр.

Былааннамматах бэрэбиэркэ бобуллар

--РФ Бырабыыталыстыбатын быһаарыытынан, дойдуга экэниэмикэни уонна биисинэһи өйүүр миэрэ быһыытынан, бу 2022 сыллаахха бэрэбиэркэлэри ыытарга мораторий олохтоммута.

Онон бу сыл бүтүөр диэри борокуруор сөбүлэҥэ суох бэрэбиэркэлэри ыытар бобуллан турар. Арай эбии үөрэхтээһин уонна оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолор тэрилтэлэригэр көҥүллэнэр. Ол өйдөнөр -- оҕо доруобуйата туохха да кэмнэммэт саамай күндүбүт буоллаҕа эбээт. Маны таһынан бырамыысыланнай эбийиэктэргэ былааннаах бэрэбиэркэлэр бараллар. Санитарнай-эпидемиологическай, бэтэринээринэй, баһаарынай хонтуруоллар чэрчилэринэн бэрэбиэркэ барыан сөп. Онтон атын бэрэбиэркэлиир бырааптара суох, үҥсүөххүтүн сөп.

Түһүлгэҕэ түмсүөхпүт

--Бу сайын өрөспүүбүлүкэбитигэр элбэх улахан тэрээһин буолара күүтүллэр. Ол курдук, үбүлүөйдээх ыһыахтар, мас тардыһыытыгар аан дойду чөмпүйэнээтэ, ЮНЕСКО шедеврдэрин фестивала, Татарстаан күннэрэ, Саха Сирин норуоттарын спортивнай оонньуулара. Онуоха кыттааччылар кыраныысса тас өттүттэн кэлэллэригэр, сааҥсыйалар, бобуулар мэһэйдиэ, дьайыа суохтаахтар.

Бастаан бэс ыйын 20-21 күннэригэр Үөһээ Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕа, оттон нэдиэлэ буолан баран, бэс ыйын 25-26 күннэригэр өрөспүүбүлүкэ 100 сылыгар анаммыт Туймаада үбүлүөйдээх ыһыаҕа Үс Хатыҥҥа буолуоҕа.

Быйыл икки сыл кэнниттэн улуустарга, нэһилиэктэргэ ыһыахтар түһүлгэҕэ сахалыы сиэринэн ыытыллыахтара.

Мас тардыһыытын күрэҕэр билиҥҥитэ 40, оттон ЮНЕСКО фестивалыгар 6 дойдуттан сайаапкалар киирдилэр.

Татарстаан күннэрэ бэс ыйын 23-26 күннэригэр буолар. Онно бэрэсидьиэннэрэ (кинилэргэ эрэ итинник дэнэр) Рустам Минниханов  баһылыктаах, 400 киһилээх улахан дэлэгээссийэ кэлэрэ былааннанар. Олор истэригэр култуура, наука, спорт, биисинэс бэрэстэбиитэллэрэ баар буолуохтара.

Онон өссө төгүл барыгытын кыстыгы туораан, күөххэ этэҥҥэ үктэммиппитинэн, сайыммыт саҕаламмытынан эҕэрдэлиибин! Уйгу-быйаҥ сайын буоллун!