Кини сэрии бүтүөр диэри сэриилэспитэ, ыараханнык бааһыран, 4 ый устата госпиталга сытан эмтэммитэ. Үтүөрэн баран, отделение хамандыыра буолан, саллааттары үөрэтэ-үөрэтэ, салгыы Литваҕа сэриилэспитэ.
Гаанньа (итинник ааттыыллара) фронт инники кирбиитигэр сэриилэспит буолан, саллааттарын байыаннай дьыалаҕа ис сүрэҕиттэн кыһаллан бэлэмниирэ. Инньэ гынан, отделениета бойобуой сорудахтары толорууга куруук инники сылдьара.
Суута-сокуона суох
1945 с. олунньу 18 күнүгэр Илин Пруссия Мельзак диэн куоратын аттыгар нуучча иккис Суворова, аармыйа генерала, 37 саастаах Иван Данилович Черняховскай уонна кини арыалдьыттара икки массыынанан айаннаан иһэн, тааҥка колоннатын сиппиттэр. Тааҥкалары ойоҕоһунан баран истэхтэринэ, биир тааҥка кыратык туора салайан кэбиһэн, генерал массыынатын таарыйбытыгар, массыына түҥнэстибит. Хата, генерал туох да буолбатах. Иккис массыынаттан НКВД хапытаана ойон тахсан, ракетницанан ытан, тааҥкалар колонналарын тохтоппут уонна буруйдаах экипаж танкистарын стройдатан баран, хамандыырдарын ытан өлөрбүт.
Биллэн турар, тааҥка экипаһа элбэх кыргыһыыга бииргэ сэриилэспит хамандыырдарын суута-сокуона суох ытан өлөрбүттэрин сөп диэбэтэҕэ чахчы. Генерал түҥнэстибит массыынатын туруоран баран, айаннаан эрдэхтэринэ, хамандыырдарын сүтэрбит танкистар НКВД хапытаанын массыынатын диэки туһаайан баран ыппыттар. Снаряд үлтүркэйэ генерал түөһүн тоҕо көппүт. Кини маршал буолар бирикээһэ тахсара аҕыйах хонук хаалбытын кэннэ өлөөхтөөбүт.
Генерал куттанар диэни билбэт этэ, фронт инники кирбиитигэр киирэн, Сталинтан мөҕүллэрэ. Черняховскайы Литва Вильнюс куоратыгар улаханнык чиэстээн көмпүттэрэ. Фронт бастыҥ саллааттарын похорона бочуоттаах харабылыгар туруорбуттар, ол иһигэр Гаанньа отделениетын кытта эмиэ турар чиэскэ тиксибит.
Татаар Нургаяз истиҥник ахтар
Гаанньа отделениетыгар татаар уола Нургаяз сулууспалаабыта. Татарстан Чистополь куоратыттан 2000 сыллаахха Нургаяз Гафиятулович Гизатуллин диэн олус истиҥ ис хоһоонноох сурук ыыппыта: “Таких командиров, сильных духом, защитников своих подчиненных я больше не встречал, хотя прослужил в составе вооруженных сил Отечества 14 лет... 23 февраля 1945 года первое отделение 254 учебного стрелкового полка во главе с сержантом Неустроевым Гаврилом Андреевичем участвовало на похоронах командующего III Белорусским фронтом, отважного, легендарного, дважды Героя Советского Союза Генерала Армии Черняховского Ивана Даниловича. Во главе с командующим 254-го Запасного учебного стрелкового полка 50 запасной стрелковой дивизии сержант Неустроев Г.А. со своим отделением стоял на почетном карауле у надгробной плиты…»
- Армия генерала, Сэбиэскэй Сойуус икки төгүллээх Геройа Черняховскай Иван Даниловиһы тиһэх суолугар атаарыы
Гаанньа кыайыы буолбутун кэннэ, дойдутугар бараары гыммытын, хамандыыра ыыппытаҕа, тоҕо диэтэххэ, саллааттары үөрэтэргэ кини курдук сөптөөх хамандыырдар тиийбэттэр этэ. Санаатыгар, кыайыы буолла да, сэрии бүттэ диирэ. Онтукайа улахан аан дойду сэриитэ кыайыы буолаатын кытары, хааны быспыт курдук, сонно бүтэн хаалбат эбит. Ол туһунан Нургаяз суругуттан билиэхпитин сөп: «...прочитав строки о смерти моего фронтового учителя Гавриила Андреевича, я вспомнил о нашей солдатской жизни. В населенных пунктах, хуторах, в лесах, оврагах Литвы и восточной части Пруссии прятались недобитые фашисты, головорезы и литовские националисты, вооруженные до зубов. Наше минометное отделение во главе сержантом Неустроевым Гавриилом Андреевичем часто выполняло боевые задания по их уничтожению и всегда занимало достойное место в полку по выполнению особо важных боевых заданий».
- Гаанньа отделениетыгар сулууспалаабыт татаар хорсун саллаата Нургаяз Гафиятулович Гизатуллин
Онон Гаанньа сэрии саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри фронт инники кирбиитигэр кыргыһыылартан тыыннаах ордон баран, аны салгыы биир сыл тыаҕа саспыт фашистары, Литва националистарын кытары сэриилэспитэ.
Украинаҕа эмиэ, Латвияҕа курдук, аҕа дойду сэриитин кэнниттэн ордон хаалбыт националистар уонунан сылларга Арассыыйаны утары бэлиитикэни ыытан, норуоттарын атыйахтаах уу курдук аймаан, иитэ суох иэдээҥҥэ тириэртилэр. Билиҥҥи кэмҥэ Арассыыйа аармыйата Украинаҕа кыһалҕаттан байыаннай дьайыылары оҥоро сылдьар. Бу дьайыылар Арассыыйа уонна Украина норуоттарын көмүскүүр инниттэн оҥоһуллаллар.
Култуура сайдыытыгар
Гаанньа аармыйаттан кэлэн баран, таптыыр идэтигэр -- саха тыйаатырыгар -- үлэлии сылдьан, муустаах уулаах окуопаҕа сытан тымныппыт тыҥата ыалдьан, салгыы кыайан үлэлиир кыаҕа суох буолан, 1948 сыллаахха уурайбыта.
Гаанньа саха тыйаатырын артыыһын быһыытынан салгыы үлэлиир баҕа санаата төһө да туолбатар, төрөөбүт Тааттатын улууһун култуурата, духуобунаһа сайдарыгар, Таатта тыйаатырыгар, Тыараһа, Дьохсоҕон, Баайаҕа кулууптарыгар күүһэ-кыаҕа тиийэринэн үлэлээбитэ.
- Хаҥастан бастакы Николай Желобцов, бэһис САССР үтүөлээх артыыһа Константин Борисов тураллар, ортоку Г.А. Неустроев олорор, 1948 с.
Композитор А.И. Дмитриев-Таммах Гаврил Андреевич ырыаларын ырытан баран, маннык сыанабылы оҥорбута: “Гаврил Андреевич ырыаларыгар айылҕаттан айдарыылааҕа, ырыаны суруйарга дьоҕурдааҕа өтө көстөр. Ырыаларын матыыптара уурбут-туппут курдук тупсаҕайдар, ылбаҕайдар, өйдөнүмтүөлэр. Ырыалара олох араас хайысхаларыгар анаммыттар, айар үлэтин араҥата киэҥ. Ырыа ис эйгэтигэр, ис күүрээнин сайдыытыгар кыраҕытык сыһаннаһар. Ырыаларын сүрүн интонационнай тутула уу сахалыы дэгэрэҥ ырыаҕа олоҕурбуттар, ол иһин дьон кэбэҕэстик ылынар, өйдүүр…”
- Дьокуускайга даачаҕа, уҥаттан бастакы Ганньа ыллыы, байааннаах Христофор Максимов, 1954 с.
Кыраайы үөрэтээччилэр, учууталлар Андросова Татьяна Игнатьевна уонна Егорова Маргарита Романовна Гаанньа туһунан кинигэ таһаарбыттара. Татьяна Игнатьевна Гаанньа туһунан ахтыытыгар суруйбут биир этиитинэн аҕам туһунан кэпсээммин түмүктүүбүн: “Саха төрүт култуурата, духуобунаһа сайдыытыгар кыым сахпыт, суол үктээбит Гаврил Андреевич Неустроев аатын ахтан-санаан ааһарбыт тоҕоостоох”.
Ыстатыйаны Оборона министиэристибэтин архыыбыгар, podvignaroda.ru саайтка, кыраайы үөрэтээччи Т.И. Андросова матырыйаалларыгар, буойун Г.А. Неустроев кэпсээнигэр, кини бииргэ сэриилэспит доҕотторун суруктарыгар баар чахчыларыгар олоҕуран, уола, Учууталлар учууталлара, СӨ бокс сайдыытыгар киллэрбит кылаатын иһин бэлиэ хаһаайына
Иван Гаврильевич Неустроев суруйда.
-
3
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
