Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Уопсастыба

Табахтааһыны хааччахтыыр сокуон барыла киирдэ

Ил Түмэҥҥэ кулун тутар 26 күнүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар тустаах уопсастыбаннай сирдэргэ табаҕы, никотиннаах бородууксуйаны тардыыга эбии хааччаҕы олохтуур туһунан» сокуон барыла киллэрилиннэ. Сокуон барыла түөрт ыстатыйалаах, онтон бииригэр…
29.03.24 10:35

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Бүгүн, ол эбэтэр сэтинньи 5 күнүгэр, Ил Түмэҥҥэ XХ (уочараты таһынан) пленарнай мунньах видео-кэмпириэнсийэ сибээһин нөҥүө ыытылынна.
Дьокутааттар 8 боппуруоһу көрдүлэр, ол иһигэр “2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылын ырыттылар.

Бүгүн, ол эбэтэр сэтинньи 5 күнүгэр, Ил Түмэҥҥэ XХ (уочараты таһынан) пленарнай мунньах видео-кэмпириэнсийэ сибээһин нөҥүө ыытылынна.
Дьокутааттар 8 боппуруоһу көрдүлэр, ол иһигэр “2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылын ырыттылар.

Дакылааты үп миниистирэ Валерий Жондоров оҥордо. Ол курдук, тустаах сокуон барыла иккис ааҕыыга киирэригэр кэлэр 2021 сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ дохуоттаах чааһа 199 млрд, 2022 сылга 219 млрд. 132 мөл. солк., 2023 сылга 183 млрд. 222 мөл. солк. буолбут.

Валерий Жондоров кэлэр үс сылга таҥыллыбыт бүддьүөт туһунан иһитиннэриитигэр сүрүн соруктары толорбуттарын бэлиэтээтэ. Бүддьүөт сокуонун барылыгар баар сыыппаралартан көрдөххө, сылын ахсын дохуоттаах чаас кыччаан иһэр. Ол курдук, 2020 сылы кытта тэҥнээтэххэ, кэлэр сыллааҕы бүддьүөт дохуоттаах чааһа 24 млрд. 784 мөл. солк. кыччаабыт.

Дохуоттаах чааска ханнык хайысханан үп киирбитий? Сүрүн дохуот нолуоктан киирбит үп буолар – сабаҕалааһын быһыытынан 110 млрд. 823 мөл. солк. киириэхтээх. Бырамыысыланнай хампаанньалар дивидиэннэриттэн 1 млрд. 13 мөл. солк., былырыын бу суума 6 млрд. солк. тэҥнэһэр этэ. Нолуоктан буолбатах дохуоттан барыллаан (өрөспүүбүлүкэҕэ оҥоһуллар үлэттэн дохуот) 11 млрд солк. киириэхтээх. Оттон дотация, субвенция, субсидия быһыытынан 75 млрд. 980 мөл. солк. көрүллэрин сабаҕалаабыттар. Валерий Жондоров эппитинэн, бырамыысыланнай хампаанньалартан бүддьүөккэ киирэр үп кыччаабыт, ордук алмаас хостооһунун үлэтэ бытаарбытынан, “АЛРОСА” АУо 2020 сылы кытта тэҥнээтэххэ,  эһиил 3 млрд. солк. кыраны киллэрэрэ сабаҕаланар.

“2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылын ороскуоттаах чааһын сыыппаранан кэпсиир буоллахха, 2021 сылга 200 млрд. 224 мөл. солк. буолар. Оттон дэписсиит 999 мөл. солк. буолбут.

Чопчулааһын

Сокуон барылыгар  2021 сылга өрөспүүбүлүкэ дохуоттаах чааһа -- 199 млрд. 225 солк., 2022 сылга -- 219 млрд. 132 мөл. -- солк, 2023 сылга -- 183 млрд. 223 мөл. солк.. Оттон ороскуоттаах чааһа 2021 сылга -- 200 млрд 224 мөл. солк. 2022 сылга -- 220 млрд. 131 мөл. солк. уонна 2023 сылга -- 184 млрд. 221 мөл. солк. Оттон дэписсиит үс сылга  999 мөл. солк. тиийэрэ  сабаҕаланар.

Ордук ОДьКХ уонна үөрэх салаалара үбүлэммиттэр

Өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ 27 судаарыстыбаннай бырагырааманы үбүлүүр. Ордук ханнык салааларга үбүлээһин үрдээбитий? Ил Дархан Айсен Николаев  Анал этиитигэр туруорбут соруга – тыа хаһаайыстыбатын салаатын сайдарга туһуламмыт миэрэлэри, ол иһигэр олохтоох тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарыытын сайыннарыыга уонна олохтоох бородууксуйаны элбэтии соруктара олоххо киирэллэрин ситиһэр сыалтан эбии 3 млрд. 350 мөл. солк. көрөннөр, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы бырагыраамата 2021 сылга 9 млрд. 809 мөл. солк. үбүлэммит.

Маны таһынан “2020-2024 сс. үөрэҕи сайыннарыы” бырагырааматыгар көрүллэр үбү улаатыннарбыттар – 47 млрд. солк. буолбут. Доруобуйа харыстабылыгар 24 млрд солк. курдук, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун социальнай өйөбүлүн бырагырааматыгар – 23 млрд 343 мөл. солк., олорор дьиэни уонна ОДьКХ салаатын тупсарыы бырагырааматыгар 32 млрд. солк. анаабыттар. Оттон болҕомтото суох хаалбыт, саамай кыра сууманан үбүлэммит бырагыраамаларынан буолбуттар: буруйу кэһиини сэрэтиигэ – 2,9 мөл. солк., өрөспүүбүлүкэҕэ урбааны уонна туризмы сайыннарыы бырагырааматыгар 210 мөл. солк. көрбүттэр. Судаарыстыбаннай тылы сайыннарыы уонна наука технологиятын сайыннарыы бырагыраамалара 2021 сылга үбүлэммэтэхтэр.

Маны таһынан бүддьүөт үбэ национальнай бырайыактарынан таҥыллар. 2021 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ 7 нацбырайыак үлэлиэхтээх. Уопсайа 24 млрд. солк. көрбүттэр: “Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ” национальнай бырайыакка – 8 млрд 550 мөл. солк., “Доруобуйа харыстабыла” нацбырайыакка –  2 млрд солк,  “Демография“ нацбырайыакка – 6 млрд 850 мөл. солк, “Хаачыстыбаннай уонна кутталы үөскэппэт суол” нацбырайыакка – 4 млрд солк.,“Үөрэх” нацбырайыакка – 1 млрд 731 мөл, “Култуура” нацбырайыакка – 206 мөл. 125 тыһ. солк. “Экология” – 627 мөл. солк., орто уонна алын предпринимательствоны өйүүр нацбырайыакка 238 мөл. солк. анаммыт.

Оҕолоох дьиэ кэргэни өйөөһүн мөлтөх

Үп миниистирэ Валерий Жондоров дакылаатын кэнниттэн норуот дьокутааттара ыйытыылары биэрдилэр. Норуот дьокутааттара социальнай эйгэҕэ, чуолаан оҕолоох дьиэ кэргэни өйүүр миэрэлэргэ үп аҕыйаабытын бэлиэтээтилэр. Ол курдук, Валерий Лютый элбэх оҕолоох ыалларга бэриллибит учаастак дьон олорор буоларын курдук суолун-ииһин оҥорууга, электрическэй уот, гаас ситимэ тардылларыгар үп көрүллүбэтэҕин бэлиэтээтэ. Маныаха Валерий Жондоров бу боппуруоһу көрөр сөбүлэһии хамыыһыйатын үлэтин кэнниттэн, баҕар, балаһыанньа уларыйыан, үп көрүллүөн сөбүн эттэ.

Дьокутаат Алена Атласова биэс уонна онтон элбэх оҕолоох ыаллар олорор дьиэлэрин кэҥэттэллэригэр бэриллэр субсидияҕа үп көрүллүбэтэҕин бэлиэтээтэ. Билиҥҥитэ уочаракка 180 тахса ыал турарын, оттон эһиил бу көрдөрүү 200 тахсыаҕын ыйда.

РФКП фракциятын дьокутаата Вячеслав Макаров быйыл сайын ойуур баһаара олус күүскэ тура сылдьыбытын ыйан туран, бу үлэҕэ төһө үп көрүллүбүтүн ыйытта. Маныаха Валерий Жондоров 2020 сылга 150 мөл. солк. көрүллүбүтүн, 2021 сыллаах бүддьүөккэ бу суума уларыйбатаҕын туһунан эттэ, өскөтүн эбии үп ирдэнэр буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэ эрэсиэрбэтин пуондатыттан үп көрүллэрин быһаарда.

Дьокутаат Андрей Дорогань социальнай ыстатыйалары үбүлээһин кээмэйэ кыччаабытын, оттон ОДьКХ уонна үөрэх салааларын үбүлээһин улааппытын бэлиэтээтэ. Маныаха дакылаатчыт үгэс быһыытынан үбүлээһин 50 %-на социальнай, үөрэх салааларын үбүлээһинигэр ыытылларын ыйда. Холобур, доруобуйа харыстабылын салаата үбүлээһин 3 млрд. солк. үрдэтиллибит, социальнай салааҕа уопсайа 23 млрд. солк. көрүллүбүт.

Норуот дьокутаата Юрий Баишев “2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылыгар спорт уонна физкултуура тэрээһиннэрин үбүлээһин үс төгүл кыччаабытын туһунан эттэ. Холобур, 2017 сыллаахха бу хайысханан 260 мөл. солк. көрбүт эбит буоллахтарына, сылын аайы кыччатан, 2021 сылга 90 мөл. солк. көрбүттэр. Валерий Жондоров эппиэтэ бэлэм буолла. Кини этэринэн, үбүлээһин кээмэйэ спортивнай эбийиэктэр тутуллан, олоххо киирбиттэрин иһин кыччаабыт.

Норуот дьокутаата Петр Аммосов коронавирустан вакцинаны атыылаһааһыҥҥа үп көрүллүбүтүн ыйытта. Кини: “Олохтоохтор бэйэлэрин харчыларынан вакцинаны атыылаһыа суохтаахтар”, -- диэтэ. Маныаха Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин бэрэстэбиитэлэ вакцина сыаната 1909 солк. буоларын, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр препараты атыылаһыыга үп көрүллүбэтэҕин, федеральнай бүддьүөккэ эрэнэллэрин туһунан эттэ.

Бастакы ааҕыыны ааста

Ааҕар-суоттур палаата “2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылыгар кэккэ итэҕэстэри бэлиэтээн туран ылынна.

Ил Түмэн сис кэмитиэттэрэ уонна РФ КП фракциятыттан ураты фракциялар “2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылын бастакы ааҕыыга өйөөтүлэр. Санааларын эппит дьокутааттар сокуон барылыгар бэлиэтэммит итэҕэстэр туоратыллан, иккис ааҕыыга ситэриллэн-хоторуллан киирэригэр эттилэр. Ил Дархан Айсен Николаев, ханнык хайысхаларынан үлэ күүһүрдүллүөхтээҕин ыйан туран, “2021 сылга, итиэннэ 2022 уонна 2023 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылын өйөөтө.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением