Бу тэрээһиҥҥэ бырабыыталыстыба чилиэннэрэ,  Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Антонина Григорьева, Ил Түмэн оҕо, дьиэ-кэргэн бэлиитикэтигэр сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова, көрдөрөр-иһитиннэрэр эйгэ бэрэстэбиитэллэрэ, оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин үлэһиттэрэ кытыннылар.

Төгүрүк остуол өрөспүүбүлүкэҕэ оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин ситимэ тэриллибитэ 100 сылыгар ананан Уус Алдан улууһун Мындаабатааҕы 13 №-дээх «Кэнчээри» оҕо саадын иитээччитэ, улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ, Россияҕа биллэр, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин учууталларын учуутала, РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруналыыстарын бириэмийэлэрин уонна «Саха-Азия оҕолоро» фонда лауреата, СӨ Президенин гранын уонна «Саха сирин методиһа» бэлиэ хаһаайката, Мүрү нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо Васильева Клавдия Ивановна 25 сыллаах айар үлэтин уопутугар олоҕуран ыытыллынна.

Бастаан утаа ыытааччы Айыы Куо Троева Клавдия Васильева айар үлэтин кытта билиһиннэрдэ. Салгыы Уус Алданнааҕы үөрэх управлениятын салайааччыта Ирина Тарская Клавдия Ивановна оскуола иннинээҕи улуус үөрэхтээһинигэр кылаатын кэпсээтэ.

Клавдия Ивановна кырачааннарга аналлаах оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин сайдыытыгар ыытар үлэтин ис хоһоонун төгүрүк остуол кыттыылаахтарыгар сиһилии сырдатта.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Антонина Григорьева Клавдия Ивановна оҕону кыра эрдэҕиттэн бэйэтин төрөөбүт тылынан иитиигэ улахан болҕомтону уурарын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Маны таһынан, кырачааннарга остуоруйа айар соҕотох суруйааччы буолар. 2015 сыл балаҕан ыйыгар «Тыа саҕатыгар» диэн ахсыс кинигэтэ «Бичик» национальнай кинигэ кыһатын нөҥүө «Россия култуурата (2012-2018 сс.)» тус сыаллаах Федеральнай бырагыраама чэрчитинэн Бэчээккэ уонна маассабай коммуникацияларга Федеральнай агентство өйөбүлүнэн 6000 тыһ. экземплярынан бэчээттэнэн тахсыбыта үгүһү туоһуурун бэлиэтээтэ. Пандемия кэмигэр олорон оҕолорго анаан интэриэһинэй сахалыы кроссворду уонна «Айылҕа азбуката» диэн ураты ис хоһоонноох кинигэни бэчээккэ бэлэмнээтэ.

Тыл боппуруоһа былыр былыргыттан дириҥ улаҕалаах, улахан бэлиитикэ биир быстыспат сорҕотун быһыытынан биллэр. Төрөөбүт тыл – көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр уонна ханнык баҕарар норуот улуу нэһилиэстибэтэ, киһи аймах ытык өйдөбүллэриттэн, сыаннастарыттан биирдэстэрэ. Тыл – баай, тыл – күүс, тыл – кэскил. Кини оҕоҕо тулалыыр эйгэтин кыраҕатык билэр-көрөр, чугас дьонун-сэргэтин кытта истиҥник бодоруһар, иэйиитэ уһуктар, өйө-санаата сайдар, өбүгэтин үөрэҕин утумнуур сүрүн эйгэтэ.

«Ол иһин оҕону кыра сааһыттан оҕо тэрилтэлэригэр, оскуолаҕа төрөөбүт тылынан иитии-үөрэтии сүрүн өйдөбүл быһыытынан билиниллэн, Российскай Федерация уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэххэ уонна тыл сокуоннарыгар ити өйдөбүл туспа ыстатыйанан киирбитэ», - диэн Антонина Афанасьевна эттэ. Итиэннэ федеральнай сокуон киирэрин саҕана Егор Жирков, Елена Голомарева уонна кини буолан сокуон барылын бастакы барыйааныгар төрөөбүт тылынан үөрэтиини уонна иитиини киллэрэр инниттэн Москваҕа хаста даҕаны туруорса бара сылдьыбыттарын туһунан кэпсээтэ. Инньэ гынан, быраап быһыытынан көмүскэллээх, билинни усулуобуйаҕа үгүс норуот тыла чөл туруктаах хааларыгар тирэх буолар.

Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр саха тылын төрөөбүт тыл быһыытынан үөрэтии 1922 сыллаахтан тиһигин быспакка, үгүс оскуолаҕа, уһуйааннарга үгэскэ кубулуйан, уопсай үөрэхтээһиҥҥэ оҕону сайыннарар биир сүрүн предмет быһыытынан билиниллэр. Ити кэм устатыгар сэбиэскэй да, билиҥҥи да кэмҥэ орто үөрэх систиэмэтигэр буолбут араас реформалар сыалларыгар-соруктарыгар сөп түбэһиннэриллэн, үөрэтии таһыма, хайысхата, ис хоһооно сайдан иһэр. 1992 сыллаахха ылыллыбыт «Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыл туһунан сокуона»  уонна 2014 сыллаахха ылыллыбыт «Үөрэхтээһин туһунан сокуон» саха тылынан үөрэтии тосхоллорун чуолкайдаабыттара. Маны таһынан, тылы кытта тэбис-тэҥҥэ олохтоох норуот култууратын үөрэтии көдьүүстээҕин, оччоҕо эрэ үрдүк таһымнаах духуобунай эйгэ олохтонорун туһунан ЮНЕСКО норуоттар икки ардыларынааҕы сыһыаннарыгар үөрэхтээһин боппуруостарыгар ыйбыта.

«Саха тылын судаарыстыбаннай тыл быһыытынан үөрэтии сүрүн сыалларынан, бастатан туран, Саха сиригэр олорор атын тыллаах омуктары саха тылын кэпсэтии таһымыгар биллэрии, төрүт омук култууратын өйдөөн ытыктааһыннара буолар. Маны таһынан, атын тыллаах омук оҕото саха тылын үөрэтэригэр толерантнай буолара, саха тылын уонна саха төрүт култууратын ытыктыы, убаастыы улаатарыгар усулуобуйа тэрийии – бу оҕону иитиигэ бүгүҥҥү үөрэх сүрүн ирдэбилэ. Манна Клавдия Ивановна айымньылара олук буолаллар. Ол курдук, кэлиҥҥи уонтан тахса сылга оҕоҕо аналлаах методическай босуобуйалары, остуоруйалары, хоһооннору суруйан уус-уран кинигэлэри оҥоруунан дьарыктанар», - диэн Ил Түмэн вице-спикерэ билиэтээтэ.

Маны таһынан, Антонина Афанасьевна Клавдия Ивановна үлэтин сүрүн сыалынан иитиллээччилэр үлэлэрин өрөспүүбүлүкэ тэлэбиидэнньэтин, араадьыйатын, хаһыаттарын нөҥүө таһааран сырдатарын туһунан тоһоҕолоон эттэ. Оҕолорго, төрөппүттэргэ аһаҕас ааннары, семинар-практикумнары, аралдьыйыылары үгүстүк тэрийэр.

Кини эмиэ туспа көрүүлээх, суоллаах-иистээх суруналыыс быһыытынан үлэтин-хамнаһын Антонина Афанасьевна эмиэ этэн аһарда.

Антонина Афанасьевна соторутааҕыта бүддьүөтү бигэргэтиигэ 16 мөл. 250 тыһ. солк. үп бэчээт, көрдөрөр-иһитиннэрэр эйгэ сайдыытыгар көрүллүбүтүн туһунан эттэ. ««Бичик» кинигэ кыһата баар буолан «Саамай ааҕар регион» ааты Россия үрдүнэн ыллыбыт. Маны таһынан, биһиги оҕолорбут ааҕыыга кэккэ ситиһиилэрдээхтэр», - диэн иһитиннэрдэ. Ил Түмэн национальнай кинигэ кыһатын, айымньылаахтык үлэлиир педагогтары, суруналыыстары өйүүр былааннааҕын туһунан эттэ.

Клавдия Ивановна настаабынньык быһыытынан үлэтин-хамнаһын туһунан сырдатта. Кининини Саха сирин бары муннуктарыгар олорор иитээччилэр үчүгэйдик билэллэр диэн эттэ. Ол курдук, кини өрөспүүбүлүкэ оскуола иннинээҕи саастаах оҕолору иитэр-үөрэтэр  тэрилтэлэр үлэһиттэрэ үлэлиир балаһыанньаларын, усулуобуйаларын, хамнастарын өрүү сытыытык туруорсарын аҕынна. Эдэр педагогтарга элбэх сүбэни, консультацияны, сөптөөх көмөнү оҥорор, биэрэр диэтэ.

«Кини бастыҥ уопсастыбаннык, дьахтар хамсааһыныгар лидер буолар. Клавдия Васильевна туруорсуутунан уонна дьокутааттар туруулаһыыларынан эһиилгиттэн иитэччи күнүгэр судаарыстыбаннай бириэмийэ олохтонно», - диэн Антонина Афанасьевна диэн иһитиннэрдэ.

Түмүккэ, Антонина Афафнасьевна тус бэйэтин уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин аатыттан Клавдия Ивановна үлүскэннээх үлэтин-хамнаһын, киэҥ билиитэн-көрүүтүнэн кэнчээри ыччаты иитиигэ, уус тылга уһуйууга кылаатын иһин махтанна. Баҕа санаа бастыҥын кытта эҕэрдэ суругу, бэлэҕи бу күннэргэ туттарыахтара диэн эттэ.

Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова бэйэтин эҕэрдэтигэр Клавдия Ивановна баай уопутугар тирэҕирэн чахчы суолталаах улахан үлэни оҥорбутун тоһоҕолоон эттэ. «Оҕо – судаарыстыба сүрүн приоритета диэн Сүрүн Сокуонунан бигэргэтилиннэ. Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин ыйааҕынан дойду үрдүнэн Оҕо саас 10 сыла биллэриллибитэ», - диэн санатта.

Салгыы Ил Түмэн сис кэмитиэтэ сокуон өттүгэр ыытар үлэтин кытта төгүрүк остуол кыттыылаахтарын кытта билиһиннэрдэ. Ол курдук, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни өйүүр ханнык сокуоннар баалларын кэпсээтэ. Маны таһынан, Алена Николаевна этиитин өйөөн, Ил Дархан Айсен Николаев быйыл оскуоланы бүтэрээччилэргэ көмө быһыытынан 5000 тыһ. солк. биэрэн 8153 үөрэнээччи бу көмөнөн туһанна.

Клавдия Ивановна саха тыла сайдарыгар, төрөөбүт тылын иҥэринэринэн иитиллэн тахсарыгар бары күүһүн, сыратын-сылбатын уурарын туһунан бэлиэтээтэ. «Саха тэлэбиидэнньэтигэр, оҕолорго аналлаах хаһыаттарга, сурунаалларга Клавдия Ивановна айымньылара тахсыахтара. Оҕолорбут сайдар кэскиллэригэр үлэ тэтимнээхтик барар. Youtube ханаалга сахалыы матырыйаал баар буоларын кэм бэйэтэ ирдиир, онон итиннэ эмиэ үлэлэһиэхпит», - диэн түмүккэ Алена Николаевна эттэ, сис кэмитиэт бочуоттаах грамотатын биэрдэ.   

Ил Түмэн пресс-сулууспата