Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров ааспыт сыллааҕы үлэ туһунан бу курдук кэпсээтэ:

-- Коронавирус ыарыыта турбутугар, Саха сирин доруобуйаҕа харыстабылын салаата кэмигэр олус түргэнник саҥа усулуобуйаҕа сөп түбэһэн үлэтин ыытта. Кэмитиэт дьокутааттарын аатыттан коронавирус ыарыытын утары олус ноҕуруускалаахтык үлэлии сылдьар мэдиссиинэ уонна атын социальнай салаа үлэһиттэригэр дириҥ махталбын тиэрдэбин. Саха сирин парламена уонна доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэлээх уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтэ коронавирус ыарыытын утары охсуһа сылдьар бары салаалары кытары ситимнээхтик үлэлээтэ. Ол курдук, былырыын ыам ыйын 4 күнүгэр буолбут өрөспүүбүлүкэҕэ коронавирус ыарыытын тарҕаныытын аҕыйатар миэрэлэр туһунан кэмитиэт ыыппыт мунньаҕын түмүгүнэн РФ Госдуматыгар доруобуйаларыгар куттал суоһуур эмп-том үлэһиттэригэр булгуччулаах страховканы олохтуур туһунан этии киллэрбиппит.

Манна даҕатан эттэххэ

Сөптөөх үлэ ыытыллыбытын түмүгэр, Саха сиригэр коронавируһунан ыалдьыбыт дьону балыыһаҕа сытыаран эрэ эмтиир туһуттан куойка пуондата улааппыта, анаалыстары оҥорор лабаротария кыаҕа күүһүрдүллүбүтэ, «суһал көмөҕө” сылдьар тырааныспар ахсаана элбэтиллибитэ. Бу туһунан былырыын сэтинньи ыйыгар буолбут кэмитиэт мунньаҕар доруобуйа харыстабылын миниистирэ Елена Борисова иһитиннэрии оҥорбута.

Сокуону оҥоруу

--Кэмитиэт сүрүн үлэтинэн сокуону оҥоруу буолар. 2020 сылга кэмитиэт туруорбут боппуруостарынан 7 сокуон ылылынна. Өссө 7 сокуон барылын кэмитиэт бэлэмнии сылдьар. Маны таһынан, Ил Түмэн 18 уурааҕын ылыммыппыт. Ааспыт сылга ылыллыбыт сокуоннары бэлиэтиир буоллахха, “Аҕа дойду сэриитин оҕолорун социальнай өйөбүлүн миэрэлэрин туһунан – 1945 сыл балаҕан ыйын 3 күнүгэр диэри сокуоннай саастарын ситэ илик дьон” диэн сокуоҥҥа уларытыы киллэрии туһунан” СӨ сокуонунан (Ил Түмэн дьокутааттара П.В.Гоголев, А.А. Григорьева, В.Н.Губарев, Ф.В.Габышева, М.Д.Гуляев, Ю.М. Николаев, В.М.Прокопьев, М.Н.Христофорова, В.И. Чичигинаров, П.Р.Аммосов, И.И.Григорьев, Л.Л.Явловская, Н.Л.Румянцева, С.М.Березин, Р.В.Солнышкина көҕүлээн киллэрбиттэрэ) сэрии сылын оҕолорунан 1927 сыл балаҕан ыйын 3 күнүттэн 1945 сыл ахсынньы 31 күнүгэр диэри төрөөбүт дьон билиниллэр буолбута. Ону таһынан, бусокуонунан сэрии сылын оҕолоругар эбии социальнай көмө миэрэлэрэ уонна Кыайыы күнүгэр харчынан төлөбүр олохтоммута.

“Саха сиригэр олорор биэнсийэлээхтэр уонна сорох категорияҕа хабыллар дьон социальнай көмүскэллээх буолалларын мэктиэлиир миэрэлэр туһунан” сокуон 4-с уонна 11-с ыстатыйаларыгар уларытыыны киллэрэр туһунан” СӨ сокуонун ылыммыппыт. Бу сокуон чэрчитинэн, 70 саастарыттан 80-гар диэри саастаах биэнсийэлээхтэргэ быһа эбии социальнай төлөбүр көрүллэр буолбута.

“Кырдьаҕас дьону дьиэ кэргэҥҥэ ылан көрүү-харайыы туһунан” СӨ сокуонугар уларытыыны киллэрэр туһунан» сокуон барылын бастакы ааҕыыга ылыммыппыт. Бу сокуон барылынан I уонна II группалаах инбэлииттэр дьиэ кэргэҥҥэ көрүллэр-харайыллар категорияҕа киирсэр буоллулар.

Ааспыт сылга өрөспүүбүлүкэ 2021 сыллааҕы бүддьүөтүн туһунан сокуону үгүс үлэни ыытан туран ылынныбыт. “2020 сылга, итиэннэ 2021 уонна 2022 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” сокуон барылын ылыныах иннинэ тустаах кэмитиэт чилиэннэрэ санитарнай авиацияны үбүлээһин кээмэйин улаатыннарыыга, паллиативнай мэдиссиинискэй көмөнү оҥорууга, оҕо күүтэр дьахталлары уонна кыаммат ыаллар 3-гэр диэри саастаах оҕолорун босхо аһынан хааччыйыыга, социальнай уонна эмп тэрилтэлэрин үбүлээһинин улаатыннарыыга сөптөөх үлэни ыыппыттара.

Үөрэх тэрилтэлэригэр мэдиссиинэ өҥөтүн тэрийии

--Оскуолаҕа мэдиссиинэ кэбиниэтин суох оҥоруохтарыттан үөскээбит кыһалҕалартан тахсар суолу торумнуубут. Биһиги кэмитиэппит баар кыһалҕалары быһаарар сыалтан көһө сылдьар мунньахтары тиһигин быспакка тэрийэр. Ол курдук, Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, култуураҕа, сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэргэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар сис кэмитиэтин кытары былырыын олунньуга Амма улууһугар “СӨ оҕо саадтарыгар уонна үөрэх тэрилтэлэригэр мэдиссиинэ өҥөтүн тэрийэр туһунан” диэн тиэмэҕэ көһө сылдьар мунньах ыыппыппыт.

Национальнай бырайыагы олоххо киллэрии

--«Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагынан “Искэн ыарыытын утары охсуһуу” диэн өрөспүүбүлүкэ бырайыагын олоххо хайдах киллэрэр туһунан былырыын олунньу 12 күнүгэр буолбут парламент истиитигэр кэпсэппиппит. Ити иннинэ тохсунньу 30 күнүгэр кэмитиэт чилиэннэрэ “Искэн ыарыытын хонтуруоллааһын” мониторинын чэрчитинэн, Өрөспүүбүлүкэтээҕи искэн ыарыыны эмтиир диспансерга сылдьан, тэрилтэ үлэтин-хамнаһын кытары билсибиттэрэ, дьиэтин-уотун көрбүттэрэ, үлэһиттэри, балыыһаҕа сытар дьону кытары кэпсэппиттэрэ, искэн ыарыыны сэрэтии үлэтэ хайдах тэриллэрин туһунан дьүүллэспиттэрэ.

Анал бырагыраама

--Ахсынньыга доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн сайыннарыы бырагырааматын анал мунньахха ырыппыппыт. Бырагыраама сүрүн сыалынан-соругунан балыыһалары, поликлиникалары

тутуу, фельдшерскай-акушерскай пууннары тэрийэргэ модульнай дьиэлэри атыылаһыы, саахалланар туруктаах мэдиссиинэ дьиэлэрин аҕыйатыы, хапытаалынай өрөмүөнү оҥоруу буолар. Бу мунньахха үгүс боппуруостар көрүллүбүттэрэ.

Дьиэнэн хааччыйыы

--Былырыын ыам ыйын 29 күнүгэр буолбут “Тыа сиригэр үлэлиир мэдиссиинэ уонна фармацевт үлэһиттэрин социальнай мэктиэлэрин туһунан” бырабыыталыстыба чааһын түмүгүнэн СӨ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтигэр бу категорияҕа хапсар үлэһиттэри олорор дьиэнэн хааччыйары мэктиэлиир миэрэлэри бэлэмнииллэригэр этии киллэрбиппит.

“Саха сирин доруобуйаҕа харыстабылын тэрилтэлэрин тиһигин бэрээдэктээһин туһунан” “төгүрүк остуолга” ылыныллыбыт этиилэри олоххо киллэрии туһунан бырабыыталыстыба чааһын былырыын алтынньы 14 күнүгэр ыыппыппыт. Ил Түмэн бу боппуруоһу хонтуруолга тутар, биһиги кэмитиэппит доруобуйа харыстабылын тиһигин бэрээдэктээһин түмүгүн салгыы да билсиэҕэ.

Үлэтэ суох хаалбыт дьоҥҥо көмө

--2020 сылга дойду үрдүнэн үлэтэ суох дьон ахсаана улааппыта. Бу уустук кэмҥэ үлэтэ суох дьону өйүүр миэрэлэр олоххо киирэллэр. Холобур, үлэтэ суох хаалбыт киһи тустаах тэрилтэҕэ судургутук учуокка турар буолла. Үлэтэ суох хаалбыт дьон боппуруоһунан былырыын бэс ыйын 26 күнүгэр “Саха өрөспүүбүлүкэтигэр үлэтэ суох

буолуу кыһалҕатын аҕыйатыы туһунан” диэн тиэмэҕэ “төгүрүк остуол” тэрийэн ыыппыппыт.

Улуу Кыайыы 75 сылыгар

--2020 сыл Улуу Кыайыы 75 сылыгар анаммыта. Ол эрээри, пандемияттан сылтаан былааннаммыт үгүс тэрээһиннэрбит көһүрүллүбүттэрэ, сорохторо онлайн ыытыллыбыттара.

Ыам ыйын 22 күнүгэр “Эһиги хорсун быһыыгытын көлүөнэлэр умнубаттар” диэн Кыайыы 75 сылыгар анаммыт тэрээһиннэри олоххо киллэрии боппуруоһун кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕар көрбүппүт. Норуот дьокутааттара СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтигэр аан дойду иккис сэриитэ түмүктэммит күнүн көрсө, балаҕан ыйын 3 күнүгэр сэрии, тыыл бэтэрээннэригэр уонна сэрии сылларын оҕолоругар биир кэмнээх харчынан төлөбүр оҥорор туһунан уонна СӨ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтигэр сэрии сылларын оҕолоро харгыстары көрсүбэккэ, доруобуйаларын көрдөрөллөрүгэр усулуобуйаны уонна сэрии бэтэрээннэрин доруобуйаларын бэрэбиэркэлиир мобильнай биригээдэлэри тэрийэллэригэр этии киллэрбиттэрэ.

Дьадайыыны аҕыйатар соруктар олоххо киириилэрэ

--Ыам ыйын 27 күнүгэр “РФ Бэрэсидьиэнэ Анал этиитигэр туруорбут нэһилиэнньэ дьадайыытын аҕыйатарга туһаайыллыбыт соруктар Саха сиригэр хайдах олоххо киирэллэрин туһунан” диэн кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕа буолбута. Бу мунньах түмүгүнэн СӨ Бырабыыталыстыбатыгар 2024 сылга диэри нэһилиэнньэ дохуотун улаатыннарарга уонна дьадайыыны кыччатарга туһаайыллыбыт тэрээһиннэр былааннарын түргэнник ылынар туһунан этии киллэрбиппит. Маныаха олохтоох дьону бырамыысыланнай хампаанньаларга үлэҕэ ылыы уонна кыаммат ыалларга социальнай көмө миэрэлэрин кэҥэтэр туһунан боппуруостар таарыллыбыттара.

Хоту улуустарга болҕомто күүһүрэр

--2020 сылга тустаах кэмитиэт хоту уонна Аартыка улуустарыгар мэдиссиинэ көмөтүн оҥорууну сокуонунан салайарга үгүс үлэни ыыппыта. Госдума доруобуйаҕа харыстабылын кэмитиэтэ биһиги киллэрэр этиилэрбитин үгүс өттүн өйүүр. Ол курдук, Ил Түмэн дьокутааттара киллэрбит этиилэринэн, Госдума дьокутааттара субвенцияны дойду хотугу эрэгийиэннэригэр түҥэтии быраабылатын уларыттылар. Ол түмүгэр бу субъектарга, ол иһигэр биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр көрүллэр субвенция кээмэйэ улааппыта.

2020 сылтан “Земскэй быраас” бырагырааманан төлөнөр харчы кээмэйэ улаатыннарыллан, быраастарга 2 мөл. солк., фельдшердарга 1 мөл. солк. төлөнөр буолла. Хоту уонна Аартыка улуустарыгар доруобуйа харыстабылын тиһигин сайыннарыы соруга күүскэ турарын бары билэбит. Кулун тутар 16 күнүгэр

Госдумаҕа ыытыллыбыт “төгүрүк остуол” түмүгүнэн этиилэри олоххо киллэрэргэ кэмитиэт оробуочай бөлөҕүн мунньаҕа буолбута. Онно суола-ииһэ суох ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга баар амбулаториялар ороскуоттарын толуйар инниттэн бу тэрилтэлэри симиэтэнэн үбүлүүр наадалааҕын, санитарнай авиацияны тэрийии боппуруостарынан уонна бөртөлүөт былаһааккаларын тутуутугар федеральнай бүддьүөттэн үбүлээһин туһунан этии киллэрэн иһитиннэрии оҥорбутум. Сотору Госдумаҕа доруобуйа харыстабылын тиһигин үбүлээһин туһунан парламентскай истиилэр ыытыллыахтаахтар.

Түмүкпэр этиэм этэ, биһиги кэмитиэппит сүрүн үлэтэ -- өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун уйгутун улаатыннарарга, бэтэрээннэргэ, аҕам саастаах дьоҥҥо уонна кыаммат араҥаҕа көмөнү оҥорорго туһаайыллар.