– Саха Өрөспүүбүлүкэтин соҕуруу өттүгэр 1990-с сылларга элбэх тимир баайдаах учаастактар көстүбүттэрэ, чинчийиллибиттэрэ. 2000-с сыллар саҕаланыыларыгар ити учаастактар өрөспүүбүлүкэ стретегическай сайдыытын оҥкулугар биир сүрүн хайысха буолан киирбиттэрэ. Онон өрөспүүбүлүкэ ити сир баайын туһаҕа таһаарарга инвестор көрдүүр. Бу учаастактар үлэҕэ киирдэхтэринэ, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр эбии үп-харчы киирэрэ былааннанар.

Биллэн турар, мин уопсастыбанньыктар уонна экологтар долгуйууларын өйдүүбүн. 1960-с, 70-с, 80-с сылларга сир баайын хостооһуна айылҕаҕа сүдү техногеннай хоромньуну оҥорбута. Инньэ гынан билигин ити хомолотолоох уопуту хатыылыыр сатаммат. Ол иһин Ил Түмэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Экологическай доктринатын, “Сир баайын туһаныыга эппиэтинэстээх буолуу туһунан”, “”Уопсастыбаннай экологическай хонтуруол туһунан” өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуоннары ылыммыта, бигэргэппитэ. Хас биирдии сир баайын туһанааччы социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга уонна айылҕа чөл туруктаах буоларыгар булгуччу кыттыһарын туһунан сөбүлэҥ түһэрсэрэ ирдэнэр буолбута. Мин өрөспүүбүлүкэ экологическай сокуона сир баайын хостооччуга остуолга уура сылдьар кинигэтэ буолуохтаах диэн мэлдьи этэбин. Итиэннэ сир баайын хостооһун өрүү хонтуруолга сылдьыахтаах.   

Бу күннэргэ өрөспүүбүлүкэ салалтатын кытта “Пионерская” диэн лиссиэнсийэтэ суох учаастагы туһаҕа туһаарыыга сыһыаннаах мунньах буолан ааста. Бу көрсүһүүгэ СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко тута уопсастыбаннай экологтары ыҥырбыта аһара хайҕаллаах. Кини нэһилиэнньэҕэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ айылҕаҕа быһаччы дьайыылаах баараҕай бырайыактар олоххо киирэр буоллахтарына, тута биллэрэ олорорго бэлэмин иһитиннэрдэ.

Ил Түмэн уопсастыбаннай тэрилтэлэри кытта бииргэ үлэлэһэргэ эмиэ бэлэм. Биһиги айылҕа харыстабылыгар уонна ону тэҥэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн дохуотун элбэтиигэ бары биир сүбэнэн сөптөөх быһаарыныылары ыларга кыһаллыахтаахпыт.

Инвесторы булуу билиҥҥитэ уустук. Уһун уонна дьоһуннаах үлэ күүтэр. Инвестордарга тустаах усулуобуйа олохтонноҕуна эрэ кинилэр элбэх харчыны угарга бэлэм буолаллар. Кэлин ити барыта өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр эбии дохуот буолан эргиллиэ.

Өссө биирдэ тоһоҕолоон этэбин. “Экологическай баланс” тутуһуллуохтаах. Хас биирдии сир баайын туһанар хампаанньа үлэтин биир сүрүн хайысхатынан – айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыан буолуохтаах. Ону “күөх технологиялары” туһанан, аан дойду аныгы ирдэбиллэрин тутуһан эрэ ситиһиэххэ сөп.   

СИА матырыйаалынан.