Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Ытык Дьааҥы сиригэр Сылгыһыт Күнэ алгыһы түhэрииттэн саҕаланыаҕа

Мария Архипова хаартыскаҕа түhэриитэ. 2023 с. / ЯСИА/ Кэлэр ый саҕаланыытыгар ытык Дьааҥы сиригэр Аартыка эргимтэтигэр тыа хаhаайыстыбатын сайдыытын итиэннэ хоту сир тыйыс айылҕатыгар саха сылгытын үөрдээн иитиини сайыннарыы кэскилин торумнуур аҕыс улуус…
29.03.24 18:26

Уопсастыба

Сунтаартан “Алгыс” түмсүү ыалдьыттаата

Өлөөҥҥө Сунтаартан “Алгыс» диэн аҕам саастаах дьон ансаамбыла, 11 киһилээх дэлэгээссийэ ыалдьыттаан барда. Ыраахтан кэлбит ыалдьыттар бастаан “Алакуо” норуодунай этно-фольклор ансаамбыл кыттыылаахтарын кытары көрүстүлэр. Күн иккис аҥаарыгар ыалдьыттар…
29.03.24 18:50

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалаларыгар сис кэмитиэтэ тэрийэн ыыппыт киэҥ ыҥырыылаах «Аартыкам кэскилин туһугар туруулаһабын» диэн мунньаҕар норуот дьокутааттара, ситэриилээх былаас бэрэстэбиитэллэрэ, хоту улуустар баһылыктара, уопсастыбанньыктар кыттыылаах улахан кэпсэтии таҕыста. Мунньах Саха сирин хотугу сирин сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбит, уопсастыбаннай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэл Николай Егорович Андросов төрөөбүтэ 85 сылыгар ананна.

Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалаларыгар сис кэмитиэтэ тэрийэн ыыппыт киэҥ ыҥырыылаах «Аартыкам кэскилин туһугар туруулаһабын» диэн мунньаҕар норуот дьокутааттара, ситэриилээх былаас бэрэстэбиитэллэрэ, хоту улуустар баһылыктара, уопсастыбанньыктар кыттыылаах улахан кэпсэтии таҕыста. Мунньах Саха сирин хотугу сирин сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбит, уопсастыбаннай уонна судаарыстыбаннай диэйэтэл Николай Егорович Андросов төрөөбүтэ 85 сылыгар ананна.

Борис Ельцинниин кэпсэтиитигэр улахан боппуруоһу туруорбута

Мунньаҕы Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева уонна Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Виктор Губарев салайан ыыттылар.

Елена Христофоровна мунньаҕы саҕалыырыгар: “Николай Егорович 1992 сылтан 2002 сылга диэри Анаабыр национальнай (долган-эбэҥки) оройуонун баһылыгынан үлэлээбитэ. Кини өссө 90-с сылларга сайдыы саҕаҕын өтө көрбүтэ. Хоту улуустар аҥаардас төрүт дьарыктарынан дьон-сэргэ олоҕун таһымын тупсарбаттарын өйдөөн, киин сиртэн ыраах сытар таба иитиитинэн дьарыктанар улууска бырамыысыланнаһы сайыннарар наадалааҕын өйдөөбүтэ. Кини көҕүлээһининэн, уларыта тутуу уустук кэмигэр Анаабыр улууһугар алмаас хостооһунун үлэтэ ыытыллыбыта. Онно аан бастакынан бырамыысыланнас тэрилтэтэ улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар дивидент биэрэр буолбута. Маны таһынан, Николай Егорович чунуобунньуктары уонна улахан дьону кытта кэпсэтэр кыахтаах үрдүк таһымнааҕа. Борис Ельцини кытта көрсөн, сир баайдаах хотугу түөлбэ дьоно хайдах курдук кытаанах усулуобуйаҕа олороллорун кэпсээбитэ. Кини олохтоохтор сир уонна сир баайын бас билбэт буоланнар, хостооһунунан дьарыктанар кыахтара суоҕун, ол иһин бачча баай, чуолаан алмаас үрдүгэр олорон, олохторун таһыма намыһаҕын туһунан иһитиннэрбитэ. Баҕар, кини кэпсээнин Борис Ельцин чугастык ылыммыта буолуо. Кини Ельцини кытта 1990 сыл ахсынньытыгар көрсүбүтэ, ол эбэтэр өрөспүүбүлүкэ Төрүт сокуонун ылыныахпыт иннинэ”, -- диэн  истиҥ ахтыыны оҥордо.

Елена Христофоровна «Аартыкам кэскилин туһугар туруулаһабын» диэн Николай Егорович Андросов туһунан кинигэ тахсыбытын билиһиннэрдэ уонна дьонун-сэргэтин туһунан ис дууһатын ууран туран үлэлээбит бэлиитик, судаарыстыбаннай диэйэтэл төрөөбүт күнүгэр сылын аайы форум ыытыллыаҕа диэн иһитиннэрдэ.

Николай Андросов үтүө үлэтиттэн…

2009 сылтан өрөспүүбүлүкэҕэ ситэриилээх уонна бэрэстэбиитэллээх былаас саҥа института олоххо киирбитэ – олохтоох бэйэни салайыныы. Николай Егорович Андросов нэһилиэктэргэ национальнай статуһу иҥэриигэ, көс төрүт общиналары, ураты харыстанар сирдэри тэрийиигэ, алмаастаах сирдэри разработкалааһыҥҥа, күндү тааһы кырыылыыр мастарыскыайдары тэрийиигэ күүскэ ылсан үлэлээбитэ. Кини Анаабырга төрүт олохтоохтор үгэс дьарыктарын сайыннаралларыгар усулуобуйаны оҥорууну кытары хайаны байытар бырамыысыланнас сайдарыгар кыһаллара-мүһэллэрэ. Кини көҕүлээһининэн «Анаабыр алмаастара» ААУо тэриллибитэ. Николай Егорович бырамыысыланнас тэрилтэлэриттэн тулалыыр эйгэни харыстыыр миэрэлэри тутуһалларын кытаанахтык ирдиирэ.

Билигин «Анаабыр алмаастара» ААУо кыра тэрилтэттэн дойду улахан бырамыысыланнас тэрилтэлэрин кытары сэргэ турар улахан хампаанньаҕа кубулуйда. Мунньах кыттыылаахтара ахтыыларыгар бэлиэтээбиттэринэн, Николай Андросов оччолорго олохтообут үгэһинэн, «Анаабыр алмаастара», «Аллараа Ленскэй» хампаанньалар муниципальнай тэриллиилэри кытта үтүө ситимнээхтэр. Хампаанньалар улуустар сайдыыларыгар улахан кылааттарын киллэрэллэр, анал Сөбүлэһиини түһэрсэн, табаны иитии, балыктааһын, булт, доруобуйа харыстабылын уонна үөрэх салааларын өйүүллэр, култуурунай тэрээһин ыыталларыгар үбүнэн-харчынан көмөлөһөллөр.

Национальнай статустаах нэһилиэктэр бырааптара

Мунньах «Аартыкам кэскилин туһугар туруулаһабын» диэн тиэмэтэ хотугу улуустарга билигин баар кыһалҕалаах боппуруостары таарыйар. Оннук кыһалҕалаах боппуруостартан биирдэстэрин СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко мунньах кыттыылаахтарыгар эҕэрдэ тылыгар бэлиэтээтэ уонна: «Мин дуоһунаспар киирэн баран, өрөспүүбүлүкэ хотугу улуустарынан элбэхтик айаннаатым. Олохтоох төрүт дьарыктарынан айахтарын ииттинэн олорор дьону өйүүр булгуччу наада, олороллоругар сөптөөх усулуобуйаны тэрийиэхтээхпит. Маны таһынан, мин хотугу сир кэрэ айылҕатын бырамыысыланнас үлэтин тобохторунан, ол эбэтэр дьэбиннирбит тимирдэринэн сыыһырдыбыттарын, быраҕыллыбыт шахталар элбэхтэрин көрөн хараастыбытым. Бу соторутааҕыта көмүһү хостуур хампаанньа маһы кэрдэн уонна өрүһү быһыттаан, Саха сирин айылҕатыгар улахан хоромньуну оҥорбута биллибитэ. Бу боппуруоһу хонтуруолга ыллыбыт, хампаанньаны кытта быһаарсыахпыт, наада буоллаҕына лицензияларын быһыахпыт. Айылҕаны харыстаабат хампаанньалары кытта атын кэпсэтии буолуоҕа. Туохха барытыгар баланс баар буолуохтаах”.

WhatsApp Image 2021 03 17 at 09.43.48

Мунньахха миэстэтигэр үлэ-хамнас ыыта сылдьар баһылыктар санааларын иһиттилэр. Анаабыр национальнай улууһун баһылыга Иван Семенов Николай Егорович Андросов улуус сайдыытыгар оҥорбут өҥөтүн туһунан кэпсээтэ. Инникитин бырамыысыланнас хампаанньалара эрдэ олук ууруллубут бэрээдэги тутуһан үлэ ыытыахтаахтарын эттэ.

Кэбээйи улууһун Ламыҥха эбээн национальнай нэһилиэгин баһылыга Таисия Кейметинова национальнай нэһилиэктэр бырааптарын боппуруоһун көтөхтө. «СӨ Төрүт сокуонугар өрөспүүбүлүкэҕэ олорор норуот бэйэлэрин быһаарынар бырааптаахтар диэн этиллэр. Ол эрээри, биһиги, Ламыҥха нэһилиэгин олохтоохторо Аартыка түөлбэтигэр улуустары киллэриигэ бырааппыт кэһилиннэ дии саныыбыт. Биһиги нэһилиэкпитин уонна Сээбэн Күөл нэһилиэгин 1962 сыллаахха эһиллибит Саккырыыр оройуонуттан Кэбээйи оройуонугар холбообуттара. Оттон 1992 сыллаахха Үөһээ Дьааҥы улууһуттан ылыллыбыт территорияҕа Эбээн Бытантай национальнай улуус төрүттэммитэ. Бу улууска биһигини уонна Сэбээн Күөл нэһилиэгин киллэрбэтэхтэрэ. Биһиги Аартыка түөлбэтин нэһилиэгэ буолар толору бырааптаахпыт, ол инниттэн Эбээн Бытантай улууһугар киириэхтээхпит. Ол РФ сокуонунан бэриллибит бырааппытынан олохтоохтор куоластааһыннарын көмөтүнэн эбэтэр уопсай мунньахха дьон санаатын хомуйан ыытыллыан сөп. Биһиги маннык эрэ дьаһанан төрүт дьарыкпытын, үгэс олохпутун харыстыахпыт. Аартыка түөлбэтигэр киирии төрүт дьарыктарынан олорор хоту сирин аҕыйах ахсааннаах норуоттарыгар көмөлөөх буолуохтаах. Биһиги этиилэрбитин өйүөххүт диэн эрэнэбин», -- диэн баһылык эттэ.

Нерюнгри оройуонун Иенгра эбэҥки национальнай нэһилиэгин баһылыга Ольга Игнатенко бырамыысыланнас хампаанньалара үлэлэрин түмүгэр нэһилиэк экологиятыгар оҥоһуллар хоромньу туһунан санаатын эттэ. «Биһиги сирбитигэр көмүһү хостууллар. Тулалыыр эйгэни харыстааһын ирдэбилин тутуспаттарын түмүгэр, таба мэччирэҥин сирэ, бултуур сирбит аҕыйыыр, иһэр уубут буорту буолар. 2014 сыллаахха Иенгра олохтоохторо төрүт сирдэрин харыстыыр сыаллаах көрдөһүү суруктарын түмүгэр, Иенгра территориятыгар үгэс дьарыгынан олорор сир (ТТП), оттон 2018 сыллаахха уопсастыбаннай экологическай сэбиэт тэриллибиттэрэ. Биһиги үлэбит чэрчитинэн, Иенгра сиригэр көмүс хостуур 10 тэрилтэ муниципальнай тэриллиини кытары анал Сөбүлэһиини түһэрсэн, этнологическай экспертиза туһунан сокуону тутуһаллар. Ол эрээри, 2021 сылга биһиги үгэс дьарыгынан олорор сирбит түөрт учаастагар көмүһү хостооһуҥҥа аукцион биллэриллибит. Тулалыыр эйгэни харыстааһын уонна хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын олорор усулуобуйаларыгар хоромньу тахсыаҕа диэн куттанабыт. Соторутааҕыта СӨ Аартыкаҕа министиэристибэтэ иһитиннэрбит чахчыларынан, биһиги сирбитигэр үлэлии сылдьар бырамыысыланнас 20 хампаанньатыттан 10-на эрэ этнологическай экспертиза оҥорор туһунан сайаапка ыыппыт. Оттон этнологическай экспертиза туһунан өрөспүүбүлүкэ сокуонугар этиллэринэн, хампаанньалар үлэ ыытыахтарын иннинэ этнологическай экспертизаны оҥоруохтаахтар. 2020 сылга Нерюнгри оройуонугар үлэлээбит бырамыысыланнас 5 тэрилтэтэ этнологическай экспертизаны ыыппатахтарынан эппиэккэ тардыллыбыттар. Маны таһынан, этнологическай экспертизаны оҥороллорун хонтуруоллуур боломуочуйалаах уорган сокуоҥҥа чопчуламматаҕынан сибээстээн, маннык кэһиилэр тахсыахтарын сөп. Онон биһиги Ил Түмэн дьокутааттарыгар сокуоҥҥа хонтуруоллуур уорганы чуолкайдыыр балаһыанньаны киллэрэргэ этиилээх тахсабыт», -- диэн Ольга Игнатенко иһитиннэрдэ.

WhatsApp Image 2021 03 17 at 09.43.49

Алдан оройуонун Бэллээтсэки эбэҥки национальнай нэһилиэгин баһылыга Дьулустаан Сидоров Саха сирин соҕуруу оройуоннарыгар олорор аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттары долгутар кыһалҕалары бэлиэтээтэ. «Алдан оройуонугар 3 тыһ. кэриҥэ эбэҥки олорор. Аҕыйах ахсааннаах буоламмыт, оройуоҥҥа биһигиттэн бэрэстэбиитэл-дьокутаат суох. Оройуон да, Ил Түмэн да таһымнарыгар хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын бырааптарын билэр дьокутаат баар буолуохтаах дии саныыбын. Билигин парламент тутулун уларытыы туһунан кэпсэтии барар. Оччоҕуна биһиги бэрэстэбиитэллэрбититтэн дьокутаат турара саарбах. Дьокутааттар норуот бэрэстэбиитэллэринэн буолаллар. Алдан, Нерюнгри уокуруктарыттан аҕыйах ахсааннаах норуоттар бэрэстэбиитэллэриттэн Ил Түмэҥҥэ норуот дьокутаатынан талылла иликтэр. Биһиги интэриэспитин көмүскүүр киһи баар буолуохтаах», -- диэн баһылык санаатын эттэ.

Хампаанньалар социальнай эппиэтинэстэрин толороллор

Саха сиригэр бырамыысыланнас үлэтин туругун уонна хампаанньалар эрэгийиэн сайдыытыгар киллэрэр кылааттарын туһунан СӨ бырамыысыланнаска уонна геологияҕа миниистирэ Максим Терещенко иһитиннэрии оҥордо.

Кини 2020 сылга гааһы хостооһун 2,1 төгүл улааппытын, 39,8 туонна көмүс хостоммутун туһунан кэпсээтэ. Саха сиригэр ньиэби «Сургутнефтегаз», «Таас-Юрях Нефтегазодобыча», «Иркутская нефтяная компания», «РНГ», «Газпром добыча Ноябрьск» уонна «Иреляхское», итини тэҥэ, гааһы «Газпром добыча Ноябрьск», «ЯТЭК», «АЛРОСА-Газ», «Сахатранснефтегаз», ГДК «Ленск-Газ» хампаанньалар хостууллар.

Билиҥҥитэ сир баайдаах 106 учаастак үөрэтиллибит уонна итилэргэ бырамыысыланнас үлэлэрэ ыытыллаллара бэлэм. Сир баайын көрдүүр үлэлэр Кэбээйи, Эдьигээн улуустарыгар ыытыллыбыттар.

Бүгүҥҥү күҥҥэ сир баайын хостуур тэрилтэлэр Аартыка түөлбэтигэр киирсэр Булуҥ, Үөһээ Дьааҥы, Эдьигээн, Өлөөн, Усуйаана улуустарын кытары бииргэ үлэлииргэ Сөбүлэһиини түһэрсибиттэр. Ол курдук, төрүт общиналар уонна нэһилиэктэри кытта үс өрүттээх Сөбүлэһиилэр түһэрсиллибиттэр.

Миниистир Максим Терещенко Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр үлэлии сылдьар бырамыысыланнас хампаанньалара олохтоохторго оҥорор көмөлөрүн туһунан сиһилии кэпсээтэ. «Бырамыысыланнас хампаанньалара сир баайын хостооһунунан эрэ дьарыктаналлар диэн өйдүө суохтаахпыт. Кэлиҥҥи сылларга олохтоох муниципальнай тэриллиилэри кытта көдьүүстээх сыһыан үөскээтэ. Хампаанньалар улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар кылааттарын киллэрэллэр. «АЛРОСА» АХ холобуругар көрүөҕүҥ. Кэлиҥҥи 10 сыл устата өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтигэр хампаанньа 864 млрд. солк. ыыппыт. 2021 сылга «Анаабыр алмаастара» ААУо 109 мөл. солк. Анаабыр, Өлөөн, Эбээн Бытантай улуустарын сайдыыларыгар биэриэҕэ. «АЛРОСА» АХ кэлиҥҥи сылларга 10 млрд. солк. суумалаах социальнай инвестицияны оҥорбут. Саха сиригэр үлэлиир Иркутскайдааҕы ньиэп хампаанньата «Сокукаан», «Чуона», «Ботуобуйа», «Туой Хайа», «Джункун», «Ыал» диэн төрүт общиналарга, Таас Үрэх эбэҥкилэрин ассоциациятыгар, Мииринэй оройуонун булчуттарын уонна балыксыттарын уопсастыбатыгар көмөлөстө. Холобур, Ленскэй улууһугар сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор көрдөрүнэр реабилитационнай кииннэрин өйүүр, С.А.Зверев-Кыыл Уола аатынан үҥкүү национальнай тыйаатырыгар уонна Мииринэй оройуонун Таас Үрэҕэр ыытыллар спартакиаданы тэрийиигэ көмөлөһөллөр. Итинник элбэх холобуру аҕалыахха сөп, социальнай эбийиэктэри тутууга, култуурунай, успуорт тэрээһиннэрин тэрийиигэ көмөлөр тустарынан. Бу соторутааҕыта хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттарын тылынан «Хоту сир остуоруйалара» кинигэни үбүлээн таһаардылар. Оттон этнологическай экспертиза туһунан этэр буоллахха, Саха сиригэр үлэлии сылдьар үгүс тэрилтэлэр бу сокуону тутуһар буолан эрэллэр. Инникитин да бырамыысыланнас хампаанньалара олохтоох муниципальнай тэриллиилэри кытары бииргэ үлэлииргэ бэлэмнэр», -- диэн миниистир Максим Терещенко иһитиннэрдэ.

Экологияҕа хоромньуну оҥоруу кытаанах хонтуруолга сылдьар

Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар ыытыллар бырамыысыланнас үлэтэ экологияҕа сыһыаннаан дьайыытын туһунан иһитиннэриини СӨ экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирэ Сахамин Афанасьев оҥордо.

Кини 2020 сыллаахха дойдуга уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Аартыка түөлбэтин сайыннарыыга улахан докумуоннар ылыллыбыттарын санатта. Докумуоҥҥа Аартыка түөлбэтигэр киирэр сир экологиятын харыстааһын туһунан боппуруос күүскэ турбутун бэлиэтээтэ.

Өрөспүүбүлүкэ сиригэр өҥнөөх уонна хара тимирдэр мунньуллубут 437 туочукалара бааллар. Ол онтон 84 %-на өрөспүүбүлүкэ Аартыкатын түөлбэтигэр сыталлар. Холобур, Тиксии бөһүөлэгэр баар туочуга экологияҕа буортуну оҥорор эбийиэктэр судаарыстыбаннай испииһэктэригэр киирбит. Ол эрээри, «Ыраас дойду» федеральнай бырайыакка өҥнөөх тимирдэр сыбаалкаларын ыраастааһын үлэтэ киирбэтэх. Ол иһин судаарыстыбаннай-чааһынай сыһыаннаһыынан эрэ ыраастааһын үлэтин тэрийэллэр. Ол курдук, Усуйаана улууһун сиригэр сытар тимирдэри ыраастааһыҥҥа экология министиэристибэтэ уонна «ВСП-Ресурс» ХЭУо анал Сөбүлэһиини түһэрсибиттэр. СӨ Бырабыыталыстыбата «Магма» ХЭУо-ны кытта Аллараа Халыма уонна Аллайыаха улуустарыгар мунньуллубут өҥнөөх тимирдэри ыраастааһыҥҥа Сөбүлэһиитин бырайыага оҥоһуллубут. Тиксииттэн РФ Оборонаҕа министиэристибэтэ көҕүлээн, РФ байыаннай күүстэрин үлэтин түмүгэр мунньуллубут өҥнөөх тимир кээмэйин быһааран баран, уу суудуналарынан таһаарар туһунан кэпсэтии барар.

Аартыка айылҕатын харыстыыр сыалтан уратытык харыстанар сирдэри быһаарыыга үлэ барар. Аартыка 13 улууһугар ураты харыстанар 17 сир баарыттан түөрдэ федеральнай, аҕыһа өрөспүүбүлүкэ, биэһэ олохтоох суолталаахтар. Бу сир уопсай иэнэ 300 тыһ. кв. км. тэҥнэһэр.

«Аартыка түөлбэтин сайыннарар уонна экологиятыгар куттал суох буоларын хааччыйар туһуттан федеральнай уорганнарга СӨ Аартыкатын түөлбэтин мунньуллубут тимирдэртэн ыраастааһыны, бырамыысыланнас хампаанньаларын үлэлэрин түмүгэр тахсыбыт тобохтору мунньар сирдэри суох гыныы уонна килиимэт уларыйа турарынан ирбэт тоҥу хонтуруоллааһын, кыыл табаны көмүскүүр бырагырааманы оҥоруу о. д. а. боппуруостары туруоруохха наада”, -- диэн Сахамин Афанасьев эттэ.

Мунньахха түмүк тылы Ил Түмэн вице-спикерэ Виктор Губарев эттэ. Кини улахан далааһыннаах кэпсэтии тахсыбытын бэлиэтээтэ. Николай Егорович Андросов хотугу улуустар сайдыыларыгар улахан өҥөтүн аҕынна. «Кини биир бастакынан хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттара бэйэлэрин территорияларыгар сир баайа хостонор буоллаҕына, кинилэр бу үлэҕэ кыттыгастаах буолуохтаахтарын, ол эбэтэр кэтиир сэбиэккэ киириэхтээхтэр диэн өйдөбүлү киллэрбитэ. Николай Егорович туһунан «Аартыкам иһин туруулаһабын» диэн кинигэ ис хоһоонун кытта Саха сирин олохтооҕо барыта билсиэхтээх», -- диэн эттэ.

Киэҥ ыҥырыылаах мунньах кыттыылаахтара СӨ хотугу сирин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар үгэс сирдэрин, төрүт дьарыктарын харыстыыры мэктиэлиир сокуону сайыннарар туһуттан федеральнай таһымҥа этнологическай экспертиза туһунан сокуон ылынары уонна РФ аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын бырааптарын мэктиэлиир РФ сокуонугар булгуччу этнологическай экспертизаны ыытар туһунан көннөрүүнү киллэрэр туһунан эттилэр

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением