Саха Өрөспүүбүлүкэтин Конституциятын уларытыыга Ил Түмэн оробуочай бөлөҕүн салайар, Ил Түмэн судаарыстыбаннай тутулга уонна сокуону оҥорууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев:

-- Арассыыйа 85 субъегыттан 20-тигэр эрэ Конституционнай суут диэн баар. Олор 2023 сыл тохсунньутуттан бары суох буолаллар. Федеральнай сокуон баар: ханнык баҕарар суут суох буолар күннээх буоллаҕына, ол суут компетенцията атын суукка бэриллэр диэн. Оннук бэриллэ илигинэ, сууту суох оҥорор кыахтара суох. Онон биһиги Конституционнай сууппут көрө олорбут производствота федеральнай суукка көһөн биэриэҕэ. Ол эбэтэр СӨ Үрдүкү суутугар 

Конституционнай уонна уставной сууттарга анал ыстатыйа Төрүт сокуоҥҥа суоҕун тэҥэ этэ. Ол эрээри “субъектарга бэйэлэригэр миэстэтигэр тэрийиэхтэрин сөп” диэн нуорма баара. Ону туһанан, 1992 сылтан баччааҥҥа диэри Конституционнай сууттаах сырыттахпыт дии. Хайдах үлэлээбитин сыаналаабаппыт. Сүүрбэччэ сыл этэҥҥэ үлэлээн кэллэ. “Тугунан дьарыктаммыта?” -- диир буоллаххытына, Ил Түмэн ылынар сокуоннара, Ил Дархан таһаарар ыйаахтара, дьаһаллара, Бырабыыталыстыба уураахтара Төрүт сокуоҥҥа сөп түбэһэллэрин дуу, суоҕун дуу көрөрө. Быраактыка көрдөрбүтүнэн, кэнники сылларга дьыала аҕыйах киирэрэ. Тоҕо диэтэххэ, докумуоннар ылыллыахтарын иннинэ экспертизаны, бэрэбиэркэни, хас да ааҕыылары ааһар буолан, оннук правовой-юридическай коллизиялар тахсыбаттарын кэриэтэ этэ. Билигин, холобура, көрөр дьыалалара суох, онон биһиги туох да эрэйэ-мэһэйэ суох Конституционнай сууппутун көтүрэбит, ууратабыт. 

Билигин экспертнэй түмүгү оҥорор Конституционнай сүбэ (сэбиэт) тэриллэр. “Конституционнай суут оннугар” диэн сыыһа өйдөбүл. Суутуҥ диэн былаас салаата буоллаҕа дии. Ылбыт быһаарыылара сокуоҥҥа тэҥ күүстээхтэрэ. Оттон бу Сүбэ түмүк ( заключение) оҥорор: ылыллар сокуоннар СӨ Конституциятыгар сөп түбэһэллэрин дуу, суох дуу.  Ол түмүгэ сокуоҥҥа тэҥэ суох. Ол эрээри өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай былааһа ону учуоттуохтаах. Сүбэ туспа уорган гынан баран, ситэриилээх былаас буолбатах. Судаарыстыбаннай Мунньахха чугас буолара буолуо. Маннык Сэбиэттэри тэрийиигэ билиҥҥитэ ханнык да субъект уопута суох. Биир бастакынан биһиги саҕалаан эрэбит. Боломуочуйата, чилиэннэрин хайдах аныыллара эҥин барыта барылга киирдэ. Манна даҕатан эттэххэ, 67-с ыстатыйа 1 чааһыгар саҥа нуорма киллэрэн эрэбит: “бу Сэбиэт өрөспүүбүлүкэҕэ Конституцияны хонтуруоллуур уорган буолар” диэн. Оттон ол хайдах хонтуруоллаахтааҕын туһунан барылы бу ыам ыйын бүтүүтэ ылыныахтаахпыт.

Тэлэбиидэннььэҕэ аһаҕас эпииргэ кыттыытыттан.