1990 с. балаҕан ыйын 27 күнүгэр Саха АССР уон иккис ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай суверенитетын туһунан Декларацияны ылыммыта. Бу историяҕа киирбит докумуон өрөспүүбүлүкэбит социальнай-экономическай бигэ туруктаах буолуутун, норуот духуобунай сайдыытын, сайдар кэскилин түстээбитэ.

Ааспыт үйэ саҕаланыытын будулҕаннаах сылларыгар судаарыстыбаннаһы тэрийсибит  чулуу дьоммут, улуу суруйааччылар  уутуйан үөскээбит, дириҥ силистэрин, историяларын, сиэрдэрин-туомнарын олус харыстаан илдьэ кэлбит ытык Таатта сиригэр Судаарыстыбаннас күнүгэр аналлаах үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Ил Түмэн дьокутаата Михаил Гуляев кыттыыны ылла уонна П.А.Ойуунускай пааматынньыгар сибэкки дьөрбөтүн уурда.

Бу кэнниттэн Саппыйа алааһыгар «Эн ииппит сүрэххин норуоппар биэрэбин…» өйдөбүнньүк арыллыытыгар кыттыыны ылла. Норуот дьокутаата бэйэтин этиитигэр дириҥ историческай суолталаах Саппыйа алааһыгар улуу дьоммутун үйэтитэр өйдөбүнньүк Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтэ Судаарыстыбаннай суверенитет туһунан Декларацияны ылыммыт күнүгэр арыллыыта ураты дириҥ суолталааҕын бэлиэтээтэ.

«Бу сиргэ, бу балаҕаҥҥа оччотооҕу  суостаах 1937 сыллаахха  саха сэбиэскэй литературатын төрүттээччи, сахалартан бастакы лингвистическэй наука кандидата, Саха АССР Киин ситэриилээх комитетын бастакы бэрэссэдээтэлэ, Саха норуотун чулуу уола, суруйааччы, общественнай-политическай деятель П.А.Слепцов-Ойуунускай ССРС бастакы ыҥырыылаах Верховнай Сэбиэт дьокутаатынан талыллан баран биир дойдулаахтарын кытта көрсүһэн, улаханнык долгуйан туран бүтэһик  тылын-өһүн, баҕа санаатын бар дьонугар анаабыт ытык сирэ буолар. Кини бу сыл ССРС бастакы ыҥырыылаах Верховнай Сэбиэтин бастакы сессиятыттан кэлэн иһэн сымыйанан буруйданан хаайыллыбыта уонна 1939 с. өлбүтэ. Бу сырдык өйдөбүнньүк «Эн ииппит сүрэххин норуоппар биэрэбин…» диэн кини эппит тылларын тиэрдэр, эдэр көлүөнэ дьоҥҥо ыытар алгыс тылларын тилиннэрэр уонна үйэтитэр дириҥ суолталаах. Саҥа көлүөнэ ыччаттар бу буккуурдаах кэмнэргэ хайаан да историяны билиэхтээхтэр. Уруккуну умнар норуот инникитин сарбынар», - диэн Михаил Гуляев этиитин түмүктээтэ.

Күн иккис аҥарыгар норуот дьокутаата Михаил Гуляев Чурапчы улууһугар «Айылгы» култуура киинигэр  Саха Өрөспүүбүлүкэтэ судаарыстыбаннай суверенитетын туһунан Декларацияны ылыммыт үөрүүлээх тэрээһинигэр кыттыыны ылла. Кини Хайахсыт нэһилиэгин баһылыга Тарас Лукич Тарасовка Ил Түмэн Судаарыстыбаннай мунньаҕын Бэрэссэдээтэлин Почетнай грамотатын туттарда.

Ил Түмэн Пресс-киинин сулууспатын матырыйаалынан.