2032 сылга киин куораппыт төрүттэммитэ 400 сылын бэлиэтиир. «Ол үбүлүөйдээх бэлиэ түгэни Дьокуускай аан дойду хотугу куораттарыгар инфраструктуратын сайдыытынан эталон буолан көрсүөхтээх”, -- диэн Ил Дархан Айсен Николаев ааспыт сыл ахсынньытыгар СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕар туһаайан этиитигэр бэлиэтээбитэ, итиэннэ Дьокуускай историческай, административнай, экэнэмиичэскэй, научнай, култуурунай киин быһыытынан сайдар тосхоллорун чопчу ыйбыта уонна киин куорат статуһун сокуонугар уларытыылары киллэрэргэ туһаайбыта.

924-3 № 753-IV нүөмэрдээх “Саха Өрөспүүбүлүкэтин киин куоратын статуһун туһунан” сокуон 2011 сыл муус устар 14 күнүгэр ылыллыбыта. Бу саҥа ылыллыбыт сокуон барыла урукку сокуоҥҥа кэккэ көннөрүүлэри киллэрдэ. Ол курдук, преамбулатыгар уонна 6-с ыстатыйатыгар Дьокуускай уокуруктааҕы бэйэни салайыныы уорганнарын боломуочуйатын кэҥэтэр туһунан этилиннэ. Билиҥҥи сокуон Дьокуускай киин куорат функцияларын толороругар судаарыстыбаннай былаас эрэ кыттыһар кыахтааҕа суруллар. Аны туран, национальнай бырайыактар уонна судаарыстыбаннай бырагыраамалар чэрчилэринэн дуогабар баттаһарга, судаарыстыбаннай былаас уорганнарын таһынан, бэйэни салайыныы уорганнарын эбии киллэрэн биэрдилэр.

 Киин куорат инновационнай, инженернэй, транспортнай, социальнай инфраструктураларын сайыннарар, элбэх кыбартыыралаах уопсай дьиэлэри, производственнай эбийиэктэри тутуу, олор тиэргэннэрин, территорияларын тупсарыы үлэтин таһымын үрдэтэр, чөл туруктаах, ыраас салгыннаах, киһиэхэ куттала суох эйгэни олохтуур туһуттан Дьокуускай куораттааҕы уокуруктарын бэйэни салайыы уорганнарын боломуочуйаларын туһунан саҥа нуорма олохтонно. Үбүлээһин нуормалара эмиэ уларыйдылар: «софинансирование» диэн өйдөбүл аны «финансовое обеспечение» диэн буолла. Оччотугар бүддьүөттэр икки ардыларыгар үбү-харчыны көһөрөр, ыытар судургутуйуо. 7-с ыстатыйа 1-кы чааһыгар ороскуоту толуйуу эбэһээтэлистибэтин туһунан этии эмиэ чуолкайданна. Субсидияны ылыы чопчу испииһэктээх этэ. Ол элбэх харгыһы үөскэтэрэ. Онон итинник чопчулаан ааҕыыны (перечень) суох оҥордулар.

Ситэриилээх былаас сорудаҕын бэйэни салайыныы уорганнара суһаллык толороллорун туһуттан, 7-с ыстатыйа 2-с чааһыгар бүддьүөт үбүн ыытыы-көһөрүү боппуруостарын СӨ Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын быһаарыыларыгар олоҕуран чопчулаатылар. Бу ыстатыйаҕа ороскуоттанар эбэһээтэлистибэлэр үбүлээһиннэрин субсидиялааһын кээмэйин ааҕыы ньыматын сааһылаатылар. Субсидия нолуоктан киирбит дохуот 5 бырыһыаныттан кыра буолуо суохтааҕын бигэргэттилэр.

«Бүгүн Дьокуускай бүддьүөтүн дохуоттаах чааһын улахан аҥаара өрөспүүбүлүкэ үбүттэн турар, ол аата 18 миллиард солкуобайтан 10 млрд солкуобайа. Бэйэтин дохуота тиийбэт. Онон өрөспүүбүлүкэ эрэ кыттыылаах сайдар кыахтаахпыт», — диэн баар балаһыанньаны куорат баһылыга Евгений Григорьев мээр буолаат иһитиннэрбитэ..

Бу дьыл балаҕан ыйын 8 күнүгэр Ил Дархан «СӨ киин куората Дьокуускай 2032 сылга диэри сайдыытын туһунан» ыйаахха илии баттаабыта. Онно туруоруллубут соруктары билиһиннэрэр буоллахха:

Кыбаарталлар иһинээҕи 150 уонна элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр 300 тиэргэнин тупсарыы;Куорат күөллэрин ыраастааһын, биэрэктэригэр дьон сылдьарыгар табыгастаах кырасыабай миэстэлэри оҥоруу;2032 сылга элбэх кыбартыыралаах мас дьиэлэртэн көһөрүү түмүктэниэхтээх, Дьокуускайга хаарбах мас дьиэлэр суох буолуохтаахтар;2025 сылтан элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри тутуу тэтимириэхтээх;Чааһынай дьиэлэрдээх сектордарга гаас ситимин тардыы, элбэх оҕолоох ыалларга бэриллибит учаастактарга инженернэй тиһиги оҥоруу;2023 сылга кытаанах бөҕү харайар саҥа полигон үлэҕэ киириэхтээх;Өлүөнэ өрүс муостата тутуллуохтаах;Куорат суолун 50% саҥалыы ирдэбилгэ эппиэттиир гына өрөмүөннэниэхтээх;Дьон хаамар уонна бэлисэпиэтинэн сылдьар саҥа суолларын ситимэ оҥоһуллуохтаах;Уопсастыннай тырааныспар өҥөтө тупсуохтаах, сылаас тохтобуллар, табыгастаах маршрут оҥоһуллуохтаах уонна дьон оптуобуһу кэтэһэр кэмэ кылгыахтаах;Тулалыыр эйгэҕэ буортута суох гаас оттукка тырааныспартары көһөрүү үлэтэ ыытыллыахтаах;Эпос уонна ускуустуба Аартыкатааҕы киинэ үлэҕэ киириэхтээх.

Ил Дархан бу ыйааҕа уонна дьокутааттар ХХХ пленарнай мунньахха ылыммыт сокуоннара киин куорат сайдыытыгар төһүү күүс буолуохтара.