Ыраахтан  үөрэнэр буолабыт дуо?

“Дистанционнай үөрэх” диэн өйдөбүл “РФ үөрэҕин туһунан” федеральнай сокуон 16 ыстатыйатыгар “үөрэх бырагырааматын, электроннай уонна дистанционнай үөрэх технологияларын туһанан, олоххо киллэрии” диэн быһаарыллан суруллубут.  

“2024 сылга оскуола оҕолорун барыларын дистанционнай үөрэххэ көһөрөллөр” диэн сурах оруннаах дуо? Бу сурах оруна суох. 2024 сылга диэри Арассыыйаҕа “Үөрэх” национальнай бырайыак олоххо киириэхтээх, ол бырайыак иһигэр “Аныгы технологиянан үөрэх эйгэтэ”  диэн федеральнай бырайыак киирсэр. “Оскуола үөрэнээччилэрин уонна устудьуоннарын дистанционнай үөрэххэ көһөрөөрү, бу бырайыагы кииллэрэллэр” диэн өйдүүр табыллыбат, бу бырайыак соруга –  Арассыыйа үөрэҕин тиһигэ атын сайдыылаах дойдулары кытта тилэх-тилэххэ баттаһан иһэрин уонна үөрэх тоҕоостоох буоларын ситиһии. Бырайыак хайысхатыгар хаачыстыбалаах онлайн-куурустары үлэлэтии, эрэгийиэннэргэ онлайн-үөрэҕи биэрэр кииннэри тэрийии буолар. Ол курдук, бырайыак дистанционнай үөрэҕи сайыннарыыны мэктиэлиир, маныаха “үөрэх үгэс буолбут ньыматын тохтоторго” диэн боппуруос турбат. Аныгы технологиянан үөрэх эйгэтэ сайыннаҕына, билиини ылааччы ханнык баҕарар ньыманан хаачыстыбалаах үөрэх бырагырааматынан үөрэнэр кыахтанар.

РФ Үөрэҕириитин министиэристибэтигэр: “2024 сылга үөрэх бары эйгэтэ  дистанционнай буолар үһү” диэн социальнай ситиминэн тарҕанар сурах төрүөтэ суох. Аныгы кэм ирдэбилинэн үөрэх салаатыгар саҥалыы технология киирэр”, -- диэн быһаараллар.

Оттон алтынньы 5 күнүгэр РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин үрдүк үөрэх педагогическай кыһатын устудьуоннарын кытары көрсүһүүтүгэр: “Оскуоланы сабан, үөрэх барыта дистанционнай ньымаҕа көһөр” диэн кэпсэтии суолтата суох. Аныгы технология төһө да сайыннар, учуутал уонна үөрэнээччи икки ардыгар ситим баар буолуохтаах”, -- диэбитэ.

РФ Судаарыстыбаннай Думатыгар ыам ыйын 15 күнүгэр РФ Үөрэҕириитин министиэристибэтигэр электроннай уонна дистанционнай үөрэх бэрээдэгин бигэргэтэргэ боломуочуйа бэриллэрин туһунан сокуон барыла киирбит. Бу докумуоҥҥа үөрэх үгэс буолбут ньыматын тохтотор туһунан этиллибэт. Маны таһынан дистанционнай ньыманан үөрэҕи киллэрэр болдьох эмиэ ыйыллыбат.

Тыа сирин ипотеката

Алтынньы 27 күнүгэр РФ Бырабыыталыстыбатыгар тыа сиригэр дьиэ ыларга эбэтэр дьиэ туттарга бэриллэр чэпчэтиилээх ипотека бырагырааматын усулуобуйатын уларытар туһунан уураахха илии баттанна.

“Тыа сирин ипотеката” диэн тугуй? Бу – 2019 сыл сэтинньи 30 күнүгэр РФ Бырабыыталыстыбата таһаарбыт уурааҕынан мэктиэлэнэр чэпчэтиилээх ипотека бырагыраамата. Бу бырагыраама көмөтүнэн дьон тыа сиригэр учаастак ылан, онно дьиэ тутталларыгар, биитэр саҥа дьиэҕэ кыбартыыра эбэтэр чааһынай дьиэ атыылаһалларыгар 0,1%-3% ыстаапкалаах чэпчэтиилээх кирэдьиит ылыахтарын сөп.

Кирэдьиити биэрии усулуобуйата хайдаҕый? Дуогабарынан бырыһыан ыстаапката 3%-ны куоһарыа суохтаах. Ону сэргэ 0,1%-ҥа диэри кыччатыллыан сөп. Кирэдьиити биэрии саамай муҥутуур болдьоҕо 25 сылга тэҥнэһэр. Киһи бэйэтин бастакы усунуоһа кирэдьиит сууматын 10%-тан кыра буолуо суохтаах. Бэриллэр кирэдьиит саамай улахан суумата Уһук Илин эрэгийиэннэригэр 5 мөл. солк. тэҥнэһэр.

Ханнык дьиэни, эбийиэги бу кирэдьиитинэн атыылаһыахха сөбүй? Чэпчэтиилээх ипотека бырагырааматынан 30 тыһ. киһиттэн элбэҕэ суох нэһилиэнньэлээх тыа сиригэр баар дьиэни эбэтэр учаастагы ылыахха сөп.

РФ Бырабыыталыстыбатын бу кэлин тахсыбыт уурааҕынан туох улайыы киирбитий? Ийэ хапытаалын тыа сиригэр дьиэ атыылаһарга эбэтэр туттарга ылар кирэдьииккэ бастакы усунуос быһыытынан биэрэр кыахтаннылар. Санатар буоллахха, бу иннинэ бааннар тыа сиригэр бэриллэр ипотекаҕа ийэ хапытаалын үбүн туһаныы быраабыланан көҥүллэммэт диэн аккаастыыллара.

Бэйэлэрэ сирдээх дьон дьиэ тутталларыгар чэпчэтиилээх кирэдьиит ылыахтарын сөп буолла. Урут учаастак бас билиигэ сылдьар буолуохтаах диэн ирдэбил баара. Билигин ол булгуччута суох – аренда дуогабара баар буоллаҕына -- көҥүллэнэр.

“Тыа сирин ипотеката” бырагыраама ыстаапката тоҕо маннык намыһаҕый?” диэн ыйыталлар. Бу бырагырааманан судаарыстыба кирэдьиит биэрэр тэрилтэлэригэр ситэри ылбатах дохуоттарын толуйууга субсидия биэрэр. Ол иһин тыа сиригэр олорор дьон чэпчэтиилээх ипотеканы ылар эбэтэр урут ылбыт кирэдьииттэрин сууматын хаттаан аахтаран кээмэйин кыччатар  кыахтаналлар. РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустин 2021 сылга бүддьүөккэ бу сыалга анаан 4 млрд. солк. көрүллүбүтүн туһунан иһитиннэрбитэ.

Чэпчэтиилээх ипотеканан тугу атыылаһыахха сөбүй? Атыы уонна атыылаһыы дуогабарынан учаастактаах дьиэ эбэтэр кыбартыыра. Өлүүлээн төлүүр дуогабарынан саҥа тутулла турар дьиэҕэ кыбартыыра эбэтэр учаастактаах дьиэ. Атыылааччы физическэй, юридическай сирэй эбэтэр урбаанньыт буолуон сөп.

Кирэдьиит үбүгэр учаастакка дьиэ туттуохха  эбэтэр эрдэ тутулла турар дьиэни ситэри тутан биэриэххэ сөп. Эбэтэр учаастак ылан баран, онно дьиэ туттуохха сөп. Маныаха тутуу тэрилтэтин кытта (юридическай сирэйи эбэтэр урбаанньыты кытта) дуогабар түһэрсиллиэхтээх. Бэдэрээтчити кытта дуогабар биир усулуобуйатынан дьиэни тутуу болдьоҕо кирэдьиит ылыллыбыт кэмиттэн 24 ыйы тахсыа суохтаах. Өскөтүн тутуу мантан уһаатаҕына, бэриллибит кирэдьиит ыстаапката үрдүүр.

Маныаха бэлиэтиир наада. “Тыа сиригэр ипотека” бырагырааманан дьиэ булгуччу тыа сиригэр эрэ ылыллар, үөһэ этиллибитин курдук, 30 тыһыынчаттан тахсыбат нэһилиэнньэлээх пууҥҥа.

Дьарыкка көҕүлүүр төлөбүр

РФ Бырабыыталыстыбата “Нолуок кодексыгар көннөрүү киллэрэр туһунан” сокуон барылын көҕүлээбит. Сокуон барыла спортивнай тэрилтэлэргэ харчы төлөөн туран дьарыктанааччыга НДФЛ нолуогар тутуллубут үптэн төлөбүр көрүллэрин мэктиэлиир.  Ол эрээри бу суума 120 тыһ. солк. элбэх буолуо суохтаах. Нолуоктан төлөбүр ылар туһугар спорт, фитнес саалатын кытары түһэрсиллибит дуогабар уонна төлөөбүт харчы чиэгин куоппуйаларын туттарыахтаахтар.

Сокуон барылын ылыныахтарын иннинэ РФ Бырабыыталыстыбата бу сокуоҥҥа хабыллар эти-хааны чэбдигирдэр өҥөлөр испииһэктэрин бэлэмниэҕэ. “Сокуон барыла олоххо киирдэҕинэ, дьон-сэргэ доруобуйатын тупсарынарыгар улахан көмө буолуоҕа” диэн Госдумаҕа быһаарбыттар. 

Эминэн хааччыйыы

Эрэгийиэннэргэ коронавирус ыарыыны эмтииргэ босхо эмтэри атыылаһалларыгар 5 млрд. солк. көрүллүбүт. Бу туһунан дьаһалга РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустин илии баттаабыт. Бу дьаһалга этиллэринэн, коронавирус ыарыыны быраас кэтэбилинэн дьиэлэригэр эмтэнэр дьон доруобуйаларыгар охсуу ылбаттарын сэрэтэр туһуттан эмтэниини аныыллар. Онно иһиллиэхтээх эмтэр быраас ырысыабынан босхо бэриллиэхтээхтэр. Бу дьаһалы олоххо киллэрэргэ РФ Бырабыыталыстыбатын эрэсиэрбэтин пуондатыттан үбү көрдүлэр.  Михаил Мишустин алтынньы 29 күнүгэр буолбут РФ Бырабыыталыстыбатын мунньаҕар бу быһаарыыны иһитиннэрбит уонна Доруобуйа харыстабылын, Үп миниистирдэригэр үбү түргэнник эрэгийиэннэргэ тиэрдэргэ сорудахтаабыт.