Сугулааҥҥа норуодунай дьокутааттар Алена Атласова, Марина Силкина, Роза Солнышкина, Оксана Михайлова, Андрей Находкин, Иван Данилов,  СӨ Үөрэххэ уонна наукаҕа, итиэннэ Инновацияҕа, цифровой сайдыыга уонна инфокоммуникационнай технологияларга министиэристибэлэрин, СӨ Саҥа технологияларга институтун бэрэстэбиитэллэрэ, Дьокуускай куорат уонна Таатта, Үөһээ Дьааҥы, Нам, Үөһээ Бүлүү, Горнай улуустарын үөрэҕин салалтатын исписэлиистэрэ, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ үлэһиттэрэ кыттыыны ыллылар.

Киирии тылыгар Феодосия Габышева цифровой үөрэхтээһин бу  хааччахтааһын кэмигэр ордук улахан суолталаммытын бэлиэтээтэ. Санатан этэр буоллахха, бу тиэмэ бүгүн-быйыл эрэ харах далыгар ылыллыбыт буолбатах. «Развитие образования на 2013-2020 годы” диэн  судаарыстыбаннай бырагыраама чэрчитинэн 2016 сыллаахха РФ Бырабыыталыстыбата  «Современная цифровая образовательная среда в Российской Федерации» бырайыагы үлэлэтэн саҕалаабыта. Сүрүн сыала – Арассыыйа цифровой үөрэхтээһинэн эйгэтин сайыннаран, үөрэх хаачыстыбатын үрдэтии, биир көдьүс үөрэтэр кыаҕын кэҥэтии.

--Бу бырайыак биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 2017 сылтан үлэлиир. Саҕалыырбытыгар сорук турбута  -- электроннай технологиялары туһанан, ыраахтан олорон үөрэтиини тэрийэргэ, маныаха каадырдары бэлэмнииргэ. Ол туһуттан Инновация, цифровой сайдыы уонна инфокоммуникационнай технологиялар министиэристибэтэ уопсай, орто анал үөрэх кыһаларын үлэлэрин сүрүннүүр судаарыстыбаннай тэрилтэлэри дааннайдары биэрэр ситимҥэ холбуур үлэни ыыта сылдьар. Ону таһынан үөрэхтээһин саҥа көрүҥнэригэр (ыраахтан, күнүскү-кэтэхтэн) методическай эрэкэмэндээссийэлэр оҥоһулуннулар. 2018 сыл алтынньытыгар Госдума дьокутаата Галина Данчиковалыын көрсөн, “Үөрэхтээһин” национальнай бырайыагы олоххо киллэрии туһунан кэпсэппиппит. Ол дьыл сэтинньитигэр СӨ Үөрэххэ министиэристибэтэ «Цифровая школа: открытое образование для труднодоступных территорий» бырайыагын презентациялаабыта. Сыыппара ситимигэр көһүү аҥаардас үөрэхтээһиҥҥэ эрэ буолбакка, олох бары эйгэтигэр сыһыаннаах. Ол курдук, 2019 сыл алтынньытыгар биһиги кэмитиэппит Хаҥалас улууһугар «О цифровизации учреждений культуры» диэн тиэмэҕэ “төгүрүк остуолу” тэрийэн ыыппыта. Маны сэргэ “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа көҕүлээбит «Новая школа» бырайыак чэрчитинэн парламентарийдар кыаммат ыаллар оҕолоругар көмпүүтэр, ноутбук, планшет хомуйар хампаанньаны сүрүннүүллэр. Онон цифровой үөрэхтээһиҥҥэ болҕомто кэмигэр ууруллубут буолан, бу пандемия саҕаламмытыгар ыраахтан үөрэххэ улахан эрэйэ-мэһэйэ суох холкутук көспүппүт. Хааччахтааһын кэмигэр ылбыт сатабылбытын, ньымабытын кэлин тымныы күннэргэ дьиэҕэ олорон үөрэнэллэригэр туһаныахпыт, -- диэтэ дьокутаат.

СӨ үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирин бастакы солбуйааччы Ирина Любимова «Современная цифровая образовательная среда» бырайыак чэрчитинэн ыытар үлэлэрин кэпсээтэ:

-- 2019 сылга бу бырайыакка  орто анал 2 үөрэх кыһата уонна 15 орто оскуола кыттыспыт эбит буоллаҕына,  2020 сылга 26 уонна 76. Аны 2023 сылга диэри  орто анал үөрэх 40 кыһатын, 365 оскуоланы хабар соруктаахпыт. Оҕолорго IT-кубтары тэрийэбит. Бастакы Ньурба куоратыгар аһыллыбыта. Эһиил Дьокуускайга, онтон кэлэр сылыгар Мииринэйгэ.

 «Успех каждого ребенка» федеральнай бырайыак чэрчитинэн кванториумнар, цифровой уонна гуманитарнай хайысхалаах «Точка роста» кииннэр аһыллаллар. Цифровой үөрэхтээһин доруобуйаларынан хааччахтаах үөрэнээччилэргэ табыгастаах. Онон кинилэри ыраахтан үөрэтиигэ 2019 сыллаахха 80 мөл. солк. көрүллүбүт эбит буоллаҕына, быйыл  52 мөл. 600 тыһ. солк. Кэлэр 2021 сылга былаан быһыытынан 36 мөл. солк, 2022  сылга 52 мөл. солк. көрүөхтээхтэр.

         Бу үөрэх дьылыттан күн аайы мониторинг ыытабыт. Онно орто үөрэхтээһин 641 кыһата кыттар. Итилэргэ 148 931 оҕо уһуйулла сылдьар. Билиҥҥи туругунан дистанционнай көрүҥүнэн 40 оскуола үлэлии олорор.  317 оскуола күнүскү үөрэххэ көспүтэ. 284 оскуолаҕа күнүскү-кэтэхтэн киэбинэн үөрэтэллэр.

         Биллэн турар, Аартыкабыт оройуоннарыгар интэриниэт олус бытаан. Ону таһынан үгүс кытыы дэриэбинэҕэ үөрэнээччилэр көмпүүтэрдэрэ, ноутбуктара, төлөпүөннэрэ суох. Итини сэргэ инбэлиит оҕолору ыраахтан үөрэтиигэ өссө эбии харчы көрүллүөн наада.

         Дьокутааттар үөрэх миниистирин солбуйааччытыттан хааччахтааһын кэмигэр учууталга туох эбии төлөбүр оҥоһулларын, наһаа уһуннук гаджет, көмпүүтэр иннигэр олорон үөрэнии оҕо доруобуйатыгар охсор кутталын, оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолору үөрэтии, о.д.а туһунан ыйыттылар.

         Феодосия Габышева улуустарга интэриниэт тарыыба олус үрдүгүн уонна онно дьүөрэтэ суох бытаанын, итиэннэ учууталлар пандемия кэмигэр интэриниэт өҥөтүн туһанан үөрэппит ночоотторун төннөрөр сиэрдээҕин бэлиэтээтэ. Миниистири солбуйааччыттан үөрэх тэрилтэлэригэр интэриниэт өҥөтүн үбүлээһин нормативын хаттаан көрүү, инбэлиит оҕолору ыраахтан үөрэтэргэ эбии үбү (21 мөл. солк.) буларга туох миэрэни ылыммыттарын  туоһуласта. Онуоха Ирина Любимова ити боппуруостар барыта быһаарылла сылдьалларын, учууталлар ороскуоттарын сабарга 43 мөл. солк. наадатын ыйда. Ити 5 тыс. 590  учууталга тыырыллыан наада.

Норуодунай дьокутаат Марина Силкина үөрэххэ туһуламмыт төлөбүрдээх сыаһыарыылары атыылаһарга харчыны булуу механизмын тобуларга, үөрэхтээһиҥҥэ туһуламмыт олохтоох интэриниэт-платформабытын оҥорор тэрилтэбит дьиэтин өрөмүөннүүргэ 59 мөл. солк наадатын эттэ.

Алена Атласова цифровой эйгэ барыларыгар тэҥ буоларыгар туох үлэ ыытылла турарын сураста. Итиэннэ учууталлар билигин үөрэтэр интэриниэт-платформаларын бырагыраамата төһө хаачыстыбалааҕын бэрэбиэркэлиир оруннааҕын санатта. Аны кылааһы икки гына хайытан үөрэтэр, биллэн турар, учууталга эбии ноҕуруусканы үөскэтэр. Ол эбии үлэтэ төлөнүөхтээҕэр туһаайда. Онуоха миниистири солбуйааччы педагогтар чаастара барыта ФГОС ирдэбилинэн аттарыллан оҥоһуллубутун бэлиэтээтэ. Оттон эбии дьарыктар кылаас таһынан үлэ быыһытынан баралларын быһаарда.

Роза Солнышкина оҕолор ноҕуруускалара улаханын, күнү быһа көмпүүтэр иннигэр олороллоро  доруобуйаларыгар хайдах дьайарын, уопсай туруктарын кэтээн көрөллөрүн дуу, суоҕун дуу туоһуласпытыгар, “Бу күһүн хас биирдии оҕону биэрэбиэркэлээбиттэрэ уонна күн аайы кыраадыстыыллар, туруктарын көрөллөр”, --  диэн хоруйдаата.

СӨ Инновацияҕа, цифровой сайдыыга уонна инфокоммуникационнай технологияларга миниистирин солбуйааччы  Николай Гришаев дакылааттаата:

-- 2012-2020 сс. усталарыгар өрөспүүбүлүкэбитигэр барыта 8500 км оптоволоконнай ситим тардылынна. Онон 269 нэһилиэнньэлээх пуун, ол эбэтэр  87,5 % , интэриниэтинэн хааччыллыыта үчүгэй. Үөрэх 349 кыһата түргэн интэриниэккэ холбоммут. Итинтэн 267-тэ – тыа оскуолалара.  814 инбэлиит оҕо ыраахтан үөрэнэригэр интэриниэтинэн хааччылынна. Үөрэнээччи барыта туһанар «Учи.ру» уонна «Российская электронная школа»  порталлары босхо туһанар, Арктическай оройуоннарга спутниковай сибээс сыанатын чэпчэтии туһунан кэпсэтиилэр федеральнай таһымҥа бара тураллар. Орто Халыма куоратыгар, Тиксиигэ уонна Баатаҕайга 256  уонна  512 Кбит/с түргэннээх тарыыбы киллэрдибит. Учууталларга субсидия туруорса сылдьабыт.

Таатта улууһун баһылыгын солбуйааччы Изабелла Сивцева 18  оскуолаттан оптоволокноҕа 47 % эрэ холбуммутун, хаалбыт 35 % интэриниэккэ киирэр да кыаҕа суоҕун, тарыыптара ыйга 4 200-18 000  солкуобайын, итиэннэ үстэригэр диэри саастаах оҕолорго сахалыы үөрэтэр электроннай бырагыраама наадатын эттэ.

Сугулаан түмүгүнэн цифровой үөрэхтээһин эйгэтин кэҥэтэргэ, эрэгийиэннээҕи киллэһиктээх үөрэтэр платформаны оҥорорго, оптоволокно ситимигэр бары үөрэх кыһаларын холбуурга эттилэр.

Сиһилии хаһыакка ааҕарыҥ.