-- 68-с  ыстатыйа уларыйбата: Саха Өрөспүүбүлүкэтин үрдүкү дуоһунастаах сирэйэ – Ил Дархан. Толорор (ситэриилээх) былааһы баһылыыр-салайар киһи эмиэ кини. 70-с ыстатыйаҕа Бырабыыталыстыба статуһун үрдэтэн уонна бигэргэтэн, “высший орган исполнительной власти” диэтибит. Мин санаабар, атын эрэгийиэннэртэн, холобура, Чечняттан, Башкирияттан, Адыгеяттан, Мордовияттан, о.д.а. национальнай өрөспүүбүлүкэлэртэн СӨ Конституцията бу боппуруоһу барыларыттан ордук үчүгэйдик чочуйан киллэрдэ. Университеттан Альбина Степанова, Саргылаана Федулова, итиэннэ Үрдүкү уонна Конституционнай сууттар үлэлэстилэр.

Бырабыыталыстыба статуһун бигэргэтии туһунан этэр буоллахха, 1992 сыллаахха Федеративнай дуогабары түһэрсэллэригэр, хас биирдии өрөспүүбүлүкэ Бэрэсидьиэннээх, үс салаа былаастаах буолбута. Онтон 2002 сыллаахха 184-с “Об общих принципах организации законодательных (представительных) и исполнительных органов государственной власти субъектов Российской Федерации” диэн федеральнай сокуоҥҥа уларыйыы киирэн, ол бутууру таһаарбыта. Кэккэ субъектарга Губернатордара тэҥинэн Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлинэн ананан үлэлии сылдьаллар.

2002 сыллаахха РФ Үрдүкү суута таһаарбыт уурааҕын сүүрбэччэ сыл толорбокко сырыттыбыт. Онон күн бүгүн биһиги Бырабыыталыстыбабыт толорор (ситэриилээх) былаас үрдүкү уоргана буолбатах. Ол иһин киинтэн кэлэр федеральнай үбү тыырар, анал сөбүлэҥ түһэрсэр кыаҕа суох. Ол эбэһээтэлистибэни барытын дэбиэриннэһинэн Ил Дархан толорон кэллэ. Конституцияҕа “высший орган исполнительной власти” диэн киллэрдэхпитинэ, ол эбээһинэһин Бырабыыталыстыба бэйэтэ сүгэр буолуоҕа.