Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Пилота суох пуойастар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «Арассыыйа тимир суоллара» АУо генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Олег Белозеров хампаанньа үлэтин түмүгүн, инники былааннарын билиһиннэрдэ уонна дьокутааттар, фракциялар ыйытыктарыгар…
24.03.24 10:24

Уопсастыба

Терактан эмсэҕэлээбит дьону өйүүргэ сокуон барылын киллэрдилэр

Судаарыстыбаннай Дуумаҕа терактан эмсэҕэлээбит Арассыыйа олохтоохторун өйүүр туһунан сокуон барылын киллэрдилэр. Бу докумуону Судаарыстыбаннай Дуума бүддьүөккэ уонна нолуокка сис кэмитиэтин чилиэнэ Оксана Дмитриева көҕүлээтэ. Ол туһунан «Парламентская газета»…
27.03.24 09:39

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Арассыыйа күнүнэн  Бэдэрээссийэ Сэбиэтин сокуоннары таһаарыыга уонна судаарыстыбаннай тутулга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Клишас “Глобализация усулуобуйатыгар судаарыстыбаннай сүбэринитиэт көмүскэлэ: Арассыыйа чопчуламмыт аан дойдутааҕы хайысхата” диэн ыстатыйатын бэчээттиибит.

Арассыыйа күнүнэн  Бэдэрээссийэ Сэбиэтин сокуоннары таһаарыыга уонна судаарыстыбаннай тутулга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Клишас “Глобализация усулуобуйатыгар судаарыстыбаннай сүбэринитиэт көмүскэлэ: Арассыыйа чопчуламмыт аан дойдутааҕы хайысхата” диэн ыстатыйатын бэчээттиибит.

 Сүбэринитиэт ханнык баҕарар национальнай быраап бэрээдэгин биир саамай тутаах элэмиэнинэн буолар. Судаарыстыбаннай сүбэринитиэт сүрүн ис хоһооно уонна суолтата, судаарыстыба тас уонна ис бэлитиичэскэй быһаарыыларын олоххо киллэрэригэр, былааһын публичнай уорганнара тутулуга суох буолууларын сирэйдээн көрдөрүөхтээх. Ол гынан баран, судаарыстыбалар икки ардыларынааҕы бииргэ үлэлээһини кэҥэтии уонна быраап сыһыаннаһыылара дэгиттэр буолууларыгар тардыһыы күүһүрбүт усулуобуйатыгар, биһиги судаарыстыбалар сүбэринитиэттэрэ «суураллыыларын» кэтээн көрүөхпүтүн сөп. Буолан баран, бу бырасыас судаарыстыбалартан бэйэ-бэйэлэриттэн ханнык да көҥүлэ, тутулуга суох барыан сөп. 

Билиҥҥи сүһүөх кэмҥэ национальнай үрдүнэн турар юрисдикция уорганнарын норуоттар икки ардыларынааҕы көхтөрүн таһыма биллэрдик үрдээбит быһыытыгар-майгытыгар, норуоттар икки ардыларынааҕы сибээстэри өйүүргэ уонна бөҕөргөтөргө дьулуһуулаах ханнык баҕарар судаарыстыба тас бэлитиичэскэй бэбиэскэтин тирээн турар сытыы боппуруоһунан бэйэтин национальнай көнүстүүссүйэлээх сөп түбэсиһэр өрүттэрин харыстааһын уонна көмүскээһин, төрүт суолталаах көнүстүүссүйэлээх нуормалар уонна ылыныллыбыт аан дойдутааҕы эбэһээтилэстибэлэр икки ардыларыгар балаансаны көрдөөһүн буолар.

 Норуоттар икки ардыларынааҕы дуогабардар кыттыылаахтарынан буолар судаарыстыбалар быһаарыыларын халбаҥа суох тутуһуллуутун саарбахтааһыҥҥа туруорар, национальнай үрдүнээҕи уорганнар бэйэлэрин боломуочуйаларын үрдэтиниилэрэ норуоттар икки ардыларынааҕы сыһыан быраактыкатыгар чаастатык көрсүллэр түбэлтэ буолла. Маннык түбэлтэ  судаарыстыба национальнай көнүстүүссүйэтин быраапка сөп түбэсиһэр өрүттэрин төрүтүнэн буолар национальнай көнүстүүссүйэтин балаһыанньаларыгар уларытыылары киллэриилэри таарыйар боппуруостарга уруттата тутуллар норуоттар икки ардыларынааҕы бырааптан аккаастанар быраактыка кэҥээһинигэр тиэрдэр.

 Кэлиҥҥи сылларга Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр судаарыстыбаннай сүбэринитиэти бөҕөргөтүүгэ уонна национальнай көнүстүүссүйэлээх сөп түбэсиһиини харыстааһыҥҥа күүстээх хабааттыы баар буолбута бэлиэтэнэр. Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ В.В.Путин көнүстүүссүйэлээх көннөрүүлэри киллэрбит үлэтигэр итинник тардыһыы эмиэ баар.

  Чуолаан эттэххэ, Киһи быраабын дьобуруопатааҕы конвенциятын  туһаныы уонна тойоннооһун аныгы быраактыката, Киһи быраабыгар дьобуруопатааҕы суут (КБДьС) көҕө күүһүрүүтүгэр сабыдыаллаабыта бэлиэтэнэр. Маныаха судаарыстыба национальнай быраабын систиэмэлэрин уратыларын учуоттаабат норуоттар икки ардыларынааҕы быраап нуормаларын ис хоһооннорун кэҥэтэн тойоннооһуна буолар. Манан сибээстээн биирдиилээн быраап бэрээдэктэринэн киһи быраабын көмүскээһиҥҥэ национальнай үрдүнэн турар субсидиарнай уорганнар позицияларын билиммэт буолуу сыһыаннара ырытыллан оҥоһуллубуттара. Утары түбэлтэҕэ, туһааннаах судаарыстыбалар – конвенция кыттыылаахтара -- бэйэлэрин сүбэринитиэттэрин ким хайа талбытынан уонна кыайан этиллибэт хааччахтааһыныгар киллэрэргэ этиилэрин кытта сөбүлэһэллэригэр тиийиэх этилэр.

           Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ РФ Көнүстүүссүйэтигэ  судаарыстыба сирин-уотун быһа анньан биэрии төрдүттэн таһаарыллыа суохтааҕын, Көнүстүүссүйэ нуормалара норуоттар икки ардыларынааҕы дуогабардар  балаһыанньаларыттан үрдүкү туруохтаахтарын, судаарыстыбалар икки ардыларынааҕы уорганнар быһаарыыларын туһаныыны көҥүллээһини Арассыыйа Көнүстүүссүйэлээх суута урутунан бэрэбиэркэлээһинин туһунан этиилэри киллэрбитэ.

           Эмиэ ити кэмҥэ Көнүстүүссүйэлээх суут, дойду Төрүт сокуонун балаһыанньаларын ырытан тойоннооһуну ыытан туран, судаарыстыбаннай сүбэринитиэти хааччыйыы уонна национальнай көнүстүүссүйэлээх бииргэ сөп түбэсиһиини харыстааһын дьоһун суолтатын элбэхтэ тоһоҕолоон бэлиэтээбитэ.

        Национальнай үрдүлэринээҕи юрисдикциялар уорганнарын быһаарыыларын биир тыла суох быһаарыыга ылыы кыаллыбатын туһунан боппуруос аан бастакытын Киһи быраабын дьобуруопатааҕы суутун (КБДьС) 2010 сыл алтынньы 7 күнүнээҕи «Маркин Арассыыйаны утары» дьыалатынан таһаарбыт уурааҕын утаран көтөҕүллүбүтэ. КБДьС бу дьыалаҕа байыаннай сулууспалаах эр дьон бырааптара күөмчүлэммитинэн аахпыта. Арассыыйа сокуонунан, байыаннай сулууспалаах дьахтар оҕону көрөр уоппусканан туһанар бырааптаах, оттон байыаннай сулууспалаах эр киһи итинник бырааба суох. Арассыыйа Көнүстүүссүйэлээх суута 2000 сыл тохсунньу 15 күнүгэр таһаарбыт быһаарыытыгар, байыаннай сулууспалаах эр дьон уонна дьахталлар судаарыстыбаҕа куттал суох буолуутун уонна оборуоналанар кыаҕын хааччыйыыны кытта сибээстээх сулууспаҕа сылдьар буоланнар, кинилэр бырааптаах ыстаатыстарыгар көстөр итинник араастаһыы сокуоннай төрүттээҕинэн ааҕыллыбыта.

   Ол гынан баран, Арассыыйа Көнүстүүссүйэлээх суутун быраактыкатыгар 2016 сыл муус устар 19 күнүнээҕи «КБДьС «Анчугов уонна Гладков Арассыыйаны утары» уурааҕа, РФ Көнүстүүссүйэтигэр сөп түбэһиннэрэн, толоруллар кыахтааҕын туһунан боппуруоһу быһаарыы» уурааҕа бэлиэ түбэлтэнэн буолбута.

 Көнүстүүссүйэлээх суут бу  дьыаланы быһаарыы чэрчитинэн, Дьобуруопатааҕы кэнбиэссийэлээх уонна Арассыыйатааҕы көнүстүүссүйэлээх быраапка бэрээдэктэрэ субординациялаах усулуобуйаҕа кыайан тутуһуллубаттар. Араас правовой систиэмэлэр икки ардыларыгар ыытыллар диалог эрэ кинилэр сөптөөх тэҥнэһиктэрин төрүтүнэн буолуон сөп. КБДьС национальнай көнүстүүссүйэлээх бииргэ сөп түбэсиһииттэн кэнбиэссийэ киһи быраабын көмүскээһин туһунан нуормалара көдьүүстээх буолуулара тутулуктанар. Маны таһынан, Арассыыйа Көнүстүүссүйэлээх  суута ыйар: бу боппуруоска тыл тылга киирсии кыраныыссатын Киһи быраабын көмүскэлин туһунан кэнбиэссийэ буолбакка, чуолаан национальнай Көнүстүүссүйэ чопчулуур. 

           Өссө 2013 сыл балаҕан ыйыгар Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ В.В.Путин Валдайдааҕы куорумҥа тыл этэригэр бэрт чуолкайдык: «Арассыыйа сүбэринитиэтэ, кини тутулуга суох уонна биир кэлим буолуута – булгуччулаах өйдөбүллэр, бу ким да кэтэҕинэн киирбэт «кыһыл лиин-ньийэтэ буолар» диэн эппитэ.

           Норуоттар икки ардыларынааҕы уорганнар үлэлэрин-хамнастарын быһаарыыларын национальнай быраап систиэмэлэригэр соҥнооһуннара үксүгэр саарбахтааһыны үөскэтэр. РФ Көнүстүүссүйэлээх суутун бэрэссэдээтэлэ В.Д.Зорькин сөпкө бэлиэтииринэн, «бэл ХНТ курдук «кэнсиэрбэлэммит» тэрилтэ, кириисис түмүгэр, национальнай үрдүлэринээҕи  устуруктууралар үлэлэрин көдьүүстэрин улахан саарбахтааһыҥҥа туруорар. Оттон аан дойду бары национальнай бырабыыталыстыбалара бэйэлэрин уопуттарыгар уонна кыахтарыгар тирэҕирэн, кириисистэн тахса сатыыллар. Национальнай уонна национальнайы таһынан интэриэстэрин сүрдээх быыччыктык сөбүлэһиннэрэн туран. Ким да бэйэтин сүбэринитиэтиттэн уонна норуотун иннигэр эбээһинэһиттэн аккаастаммат».

         Национальнайы үрдүнэн уорганнар норуоттар икки ардыларынааҕы бырааптара уонна быһаарыылара булгуччулаахтык инники күөҥҥэ тутуллар быраактыкаларыттан аккаастаныы Дьобуруопа кэккэ судаарыстыбаларыгар тарҕанар. Маныаха ФРГ Бэдэрээлинэй Көнүстүүссүйэлээх суутун холобурун аҕалыахха сөп. Бу суут национальнай көнүстүүссүйэлээх сокуоннар ФРГ судаарыстыбалар икки ардыларынааҕы сөбүлэһиилэрин балаһыанньаларыттан үрдүкү туралларын туһунан бириинсиптээх түмүгү оҥорон турар.

         Арассыыйа Бэдэрээссийэтэ судаарыстыбаннай сүбэринитиэти хааччыйыыга, национальнай көнүстүүссүйэлээх бииргэ сөп түбэсиһиини харыстааһыҥҥа тутуһар бэлиитикэтэ, атын быраап бэрээдэктэригэр сыһыаннаан сибилигин уһулуччу суолталааҕынан ааҕыллыан сөптөөх. Германия, бэйэтин өттүттэн, национальнайы үрдүнэн турар юрисдикция уорганнарын быһаарыыларын олоххо киллэрэртэн аккаастаныы көмөтүнэн, бэйэтин сүбэринитиэтин туруулаһыыга бэртээхэй холобуру көрдөрөр.

Прокопий ИВАНОВ бэчээккэ бэлэмнээтэ

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением