Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Пилота суох пуойастар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «Арассыыйа тимир суоллара» АУо генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Олег Белозеров хампаанньа үлэтин түмүгүн, инники былааннарын билиһиннэрдэ уонна дьокутааттар, фракциялар ыйытыктарыгар…
24.03.24 10:24

Уопсастыба

Терактан эмсэҕэлээбит дьону өйүүргэ сокуон барылын киллэрдилэр

Судаарыстыбаннай Дуумаҕа терактан эмсэҕэлээбит Арассыыйа олохтоохторун өйүүр туһунан сокуон барылын киллэрдилэр. Бу докумуону Судаарыстыбаннай Дуума бүддьүөккэ уонна нолуокка сис кэмитиэтин чилиэнэ Оксана Дмитриева көҕүлээтэ. Ол туһунан «Парламентская газета»…
27.03.24 09:39

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Сахалыы эйгэлээх дьону кытта күннэтэ алтыһа сылдьан, туора дьон олуонатык саҥардаҕына тута болҕомтоҕо ылаҕын. Сороҕор дьон тоҕо итинник толкуйдаата, төрүөтэ туохханый диэн бэйэҕэр ыйытыы биэрэн, ырытан көрөҕүн.

Сахалыы эйгэлээх дьону кытта күннэтэ алтыһа сылдьан, туора дьон олуонатык саҥардаҕына тута болҕомтоҕо ылаҕын. Сороҕор дьон тоҕо итинник толкуйдаата, төрүөтэ туохханый диэн бэйэҕэр ыйытыы биэрэн, ырытан көрөҕүн.

Ааспыт нэдиэлэҕэ Ил Дархан Айсен Николаев ойуур хаhаайыстыбатын бастыҥ үлэhиттэрин наҕараадалаата. Ол кэннэ ити сонун туһунан бэйэ икки ардыгар тыл бырахсан сэһэргэһиибитигэр «лесное хозяйство» диэн ситими биир киһи бэрт түргэнник «тыа хаһаайыстыбата» диэн сахалыы тылларынан солбуйда. Онуоха наҕараадаламмыт киһи: «Суох, ойуур хаһаайыстыбата буолар ээ», – диэн көннөрдө.

ed81fc75 fa6d 4ad8 8557 fb5125c6592c

Кырдьык, «ойууру» тыа диэн суолтаҕа эмиэ туттабыт. «Хара тыа баайа» эбэтэр «Ойуурдаах куобах охтон биэрбэт», «Тыа кытыыта» эбэтэр «Ойуур саҕата», «Тыа баһаара» эбэтэр «Ойуур баһаара» о.д.а. Холобур, «Яндекс.Переводчик», «sakhatyla.ru» саайтарга «тыа» да, «ойуур» да «лес» диэн суолталаахтар. Ол эрэн толкуйдаан көрдөххө, «ойуур» тыаны эрэ бэлиэтиир кыараҕас суолталааҕынан уонна бүттүүн хара тыаны этэр уопсай өйдөбүл буоларынан «лесное хозяйство» ситими чопчутук тиэрдэр.

шщз

Мөккүөрбүт төрдө, «сельское хозяйство» диэн өйдөбүлү «тыа хаhаайыстыбата» ситиминэн ааттыырбытыгар сытар. Мин саныахпар, бу түгэҥҥэ «тыа» диэн тыл соҕотохтуу киирэн бутууру үөскэтэр. Дьиҥэ «тыа СИРИН хаһаайыстыбата» диирбит буоллар ордук толору өйдөбүл тахсыа этэ. Холобур быһыытынан араас ситимнэри көрүөххэйиҥ: «сирбит, оҕуруоппут аһа», «тыа дьонун үгэс буолбут дьарыга», «сири хорутуу, нүөлсүтүү», «сирбит-уоппут, сайылыкпыт, сыһыыбыт-алааспыт» уо.д.а.

Мантан сиэттэрэн толкуйдаатахха, дьарыкпыт барыта ТЫА сирин кытта ситимнээх. Ону оҥорон, туһаҕа таһааран, сиргэ тэрийэн-тэнитэн дьаһаныыбыт «хаһаайыстыба» диэн ааттанар буоллаҕа. Маны таһынан «сельское» диэн тылбыт сахалыы «тыа сирин киэнэ, тыа сиринээҕи» диэн тылбаастанар. Ол аата «тыа сирэ» диирбит суруллуутунан да, ситим өйдөбүлү да бэлиэтииринэн ордук табыгастаах буолан тахсар.

Безымянный 9

Бу түгэни тыл үөрэҕин өттүттэн быhааттараары, идэлээх дьон санаатын истээри тылбаас уонна истилиистикэ боппуруостарынан дьарыктанар учуонайга, тылга наука хандьыдаатыгар Гаврил Торотоевка эрийбиппин, улаханнык ырыта барбакка: «Тыа СИРИН хаһаайыстыбата» диэн этэр эмиэ сөп, ол эрэн «тыа хаһаайыстыбата» урукуттан олоҕурбут тиэрмин бэйэтинэн сылдьара ордук. Дьон тылыгар-өһүгэр киирбити уларытар кыаллыа суоҕа. Наадата да суох», – диэн хоруйдаата.

Уонна кэпсэтиибит бүтүүтэ: «Эһиги, эдэр дьон, саҥа тиэрмини олохсутуунан дьэ дьарыктаныҥ, өйгүтүн онно сытыылааҥ. Оҥоруохха айылаах, толкуйдуурга-тобуларга тиэмэ элбэх», – диэн учуутал быhыытынан ыйыы биэрдэ.

scale 1200 7

Онтон эһиги, күндү ааҕааччылар, туох санаалааххыт? Тылы тупсарар, чочуйар наада дуу, биитэр «саатар баары харыстаатарбыт, оннунан тутан хаалларбыт» диэн санаанан салайтаран сылдьарбыт ордук дуу? Аhаҕастык ырытыахха, санаа атастаһыахха.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением