Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -10 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Экэниэмикэ

Нэһилиэктэри хааччыйар кыһыҥҥы суол кэскилэ

Сахабыт Сиригэр төгүрүк сыл массыына сылдьар суола суоҕуттан сылтаан, Дьокуускайтан кытыы сытар улуустарга, Уһук хоту аһы-үөлү, туттар тэрили, уматыгы кыһыҥҥы суолунан тиэрдэллэр. Өрөспүүбүлүкэҕэ 37,8 тыһ. км. уһуннаах массыына суола баарыттан 31,1% кытаанах…
14.03.24 18:34

Уопсастыба

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы сандал күннэр сардаҥа ыһыаҕын ыһаллар

Хонон турдах аайы хонноҕо аһыллан, утуйан турдах аайы уутуйан туран эбиллэр, өрөөн турдах аайы өһүллэн иһэр сааскы сандал күннэр сардаҥа ыһыаҕын ыһаллар, күн үҥкүүтүн үҥкүүлүүллэр. Үрүҥ хаар үрүт үрдүгэр дьэҥкир куруһуба былаатын бүрүнэр, маҥан хаар хат - хат…
13.03.24 10:52

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Кэнники кэмҥэ уопсастыбаҕа ас-үөл, бородуукта сыанатын кыһалҕата олус күүскэ туран эрэр. Маныаха хоту уонна Аартыка улуустара ордук уустук балаһыанньалаахтар. Ити эргин бородуукта хайа барбыт сыаналааҕын таһынан, ардыгар, сорох ас-үөл олох да дэписиит буолан хаалар.

Кэнники кэмҥэ уопсастыбаҕа ас-үөл, бородуукта сыанатын кыһалҕата олус күүскэ туран эрэр. Маныаха хоту уонна Аартыка улуустара ордук уустук балаһыанньалаахтар. Ити эргин бородуукта хайа барбыт сыаналааҕын таһынан, ардыгар, сорох ас-үөл олох да дэписиит буолан хаалар.

Дьэ, ити кэннэ хоту улуустары сайыннара барыан баҕалаах эдэр дьон аҕыйаҕын туһунан дуолан айдаан тахсар. “Быраастар суохтар, учууталлар суохтар, анал исписэлиистэр суохтар...” – диэн аймалҕан мэлдьи уҕараабат. Этэргэ дылы, тыйыс усулуобуйа ытарчатыгар ким төбөтүн уган биэрэ барыай? Дьиҥэр, бу кыһалҕа бэҕэһээ-бүгүн үөскээбэтэҕэ. Хотулар үйэ-саас тухары кырыымчык, эриирдээх олохтоохтор. Ол гынан баран, кэлиҥҥи кэмҥэ Уһук Хоту уонна Аартыка сайдыытын боппуруоһа федеральнай болҕомто киинигэр киирдэ. Онон бары уонунан сыллар тухары хам тоҥон турбут муус хамсыырыгар эрэнэбит. Билигин хоту улуустар олохтоохторуттан бэйэлэриттэн аска-үөлгэ балаһыанньа хайдаҕын-тугун билистибит.

маны сыана фото 2

Аска-үөлгэ сыана хайдаҕый?

Ия Стручкова, учуутал, Үөһээ Дьааҥы улууһа:

– Табалаахха олоробун. Учууталынан үлэлиибин. Биһиги нэһилиэкпит түөрт маҕаһыыннаах. Бары чааһынайдар. Ас-үөл син быстыбакка мэлдьи кэлэ турар. Сүрүн аһылык дэписиит буолбутун өйдөөбүппүн. Арай, оҕуруот аһын, фруктаны хам-хаадьа аҕалаллар. Кэллэҕинэ да, олох былдьаһыгынан тута бүтэн хаалар. Бу нэдиэлэҕэ хортуоппуйга сайаапка хомуйбуттара. Ити курдук, маҕаһыыннар ким төһөнү чопчу ыларынан эрэ аҕалаллар. Мин бэйэм сайынын оҕуруот, хортуоппуй үүннэрэ сатыыр буолан, улаханнык кыһаллыбаппын.

Кэлин ынах этэ кырыымчык буолла. Нэһилиэккэ сүөһү ахсаана биллэ аҕыйаата. Онон дьон куурусса этигэр көспүтэ быданнаата. “Окорочка” буутунан олоробут. Хата, онтубут быста-быста кэлэн эрэйдиир. 1 киилэтин 240-280 солк. атыылыыллар.

Киин улуустары кытта тэҥнээтэххэ, сыана, дьэ, ыарахан. Биһиги, бүддьүөт үлэһиттэрэ, мэлдьи кэлэ турар хамнастаах буолан, син айахпытын булунабыт. Оттон үлэтэ суох барахсаттар бааллар ээ. Итилэр үксүн быйыл “Путин харчытынан” бородуукталанан сайылаатылар. Маҕаһыыннарга иэс суруйтаран ылаллар. 50-80 тыһ. солк. тиийэ иэстээх ыаллар аҕыйаҕа суохтар. Кинилэри  кыра хаһаайыстыбалара эрэ абыраан олорор.

Жанна Новикова, култуура үлэһитэ, Абый улууһа:

– Белай Гораттан сылдьабын. Нэһилиэккэ “Якутоптторг” маҕаһыына уонна уонча чааһынайдар үлэлииллэр. Биһиэхэ оҕуруот аһа, фрукта, үрүҥ ас таһаҕас кэллэҕинэ эрэ, маҕаһыын долбуурдарыгар тахсар. Атын кэмҥэ итинник бородууктаны харахтаабаккын. Ол гынан баран, чааһынайдар кэлин өссө нэдиэлэҕэ биирдэ сөмөлүөтүнэн таһаҕас аҕалар буола сылдьаллар.

Сыана олус ыарахан. Фрукта кэллэҕинэ арааһыттан биирдиини хомуйдахха,  5 тыһ. солк. иһинэн суума буолан тахсар. Үксүгэр фруктаны оҕолоох ыаллар ылаллар. Оҕолоругар амсатаары.

Улууска хамнас төлөбүрүн алын кээмэйин (МРОТ) ылар дьон элбэх. Балар сыана ыарахан буолан, олус уустук олохтоохтор. Харчылара туохха да тиийбэт.

Булт этэ, балык бултуур уонна балыктыыр эрэ дьоҥҥо баар. Хас муннук аайы ыһылла сыппат. Онон дьон үксэ куурусса буутунан уонна кэнсиэрбэнэн олорор.

Дөрүн-дөрүн нэһилиэктэртэн киирэн, ынах этин атыылааччылар. Сыаната 550-650 солк. диэри халбаҥныыр. Ону дьон  адьас былдьаһыгынан ылар.

Биирдэ эмэ Дьокуускайга кэллэхпитинэ, мэлдьи ас-үөл хомуйан барабыт. Холобур, бүгүн мин төттөрү дойдубар көтөөрү олоробун. Саҥа дьылга диэн халбаһы, сыыр, сымыыт ыллым. Сөмөлүөккэ 2 лотуок сымыыттаах эрэ көтөр көҥүллэнэр. Дьиҥэр, биһиэхэ эмиэ сымыыт аҕалан атыылыыллар даҕаны, адьас ойоҕос тостор уочарата буолааччы. 1 устуукатын 20 солк. атыылыыллар. Чэ, мин сөмөлүөтүм көтөн эрэр. Бардым ...

Айаал Тарабукин, улуус дьаһалтатын кылаабынай экэнэмииһэ, Муома улууһа:

– Муома улууһун нэһилиэктэрин аайы “Якутоптторг” уонна чааһынайдар маҕаһыыннара бааллар. Табаар, бородуукта аҕыйах диир кыах суох. Барыта баар, дэлэй курдук. Сыана, биллэн турар, Дьокуускайы кытта тэҥнээтэххэ ыарахан. Сөмөлүөтүнэн кэлэр буоллаҕа. Онно 1 киилэтигэр 220 солк. ылаллар. Ханнык баҕарар табаарга. Сотору кыһыҥҥы суол аһыллаары турар. Онон сыана кыратык түһүө диэн эрэнэбит. Оҕуруот аһа, фрукта сөмөлүөтүнэн кэлэр. Улуус киинигэр мэлдьи атыыланаллар. Нэһилиэктэргэ суох буолуон сөп. Сыанаҕа тырааныспар ороскуота күүскэ охсор. Ол түмүгэр туох барыта ыараан кэлэр. Ол да буоллар, бородуукта кыһалҕата турбат.

маны сыана фото 3

Урбаанньыт санаата

Үгүс хоту улууска аһынан-үөлүнэн хааччыллыы боппуруоһун үксүгэр урбаанньыттар быһаараллар. Онон сыана, бородууктаны тиэйэн аҕалыы туһунан кинилэр кимнээҕэр да үчүгэйдик билэллэр.

        Петр Винокуров, Орто Халыма куоратын урбаанньыта:

 – Орто Халыма куората Дьокуускайтан 1888 км тэйиччи турар. Онон айан ороскуота сүрдээх ыарахан. Кыһыҥҥы суолунан 1 контейнеры 400-450 тыһ. солк. аҕалаллар. Онтубут билигин арылла илик. Үксүгэр кыһыҥҥы суол муус устар 15 күнүгэр диэри турар. Бородуукта уунан сылга биирдэ кэлэр. Холобур, мин балаҕан ыйыгар 1 контейнер бородууктаны уунан аҕалтарбытым. Ол кэннэ саҥа бородууксуйаны аҕала иликпин. Кыһыҥҥы суол аһылларын күүтэбин. Билигин маҕаһыыным аһа-үөлэ син баар. Биллэн турар, оҕуруот аһа, фрукта кэмчи. Бүтэһигин элбэх баартыйаны алтынньыга чааһынайдар Магадантан аҕалбыттара. Биирдиилээн чааһынайдар кыра-кыралаан сөмөлүөтүнэн таһаллар. Сөмөлүөккэ, туох да буоллун, 1 киилэҕэ 250 солк ылаллар. Онон салгынынан кэлбит табаар көмүскэ тэҥнээх сыаналанан кэлэр. “Күөх рейс” кэлэн барар да, мөлтөх киһи туохха да тиксибэт үлүгэр халыҥ уочарата буолар. Онон кыаммат өттө онно санаммат даҕаны. Ол иһин чааһынайдар сирэйдэрин-харахтарын, маҕаһыыннарын маныыллар. Халбаһы курдук деликатес аһылыктар мэлдьи дэписииккэ сылдьаллар. Халбаһы баар буоллаҕына, дьон харчытын кэрэйбэккэ ылар. Билигин өссө чааһынай маҕаһыыннар элбээннэр, сыана биир таһымҥа турар буолла. Тоҕо диэтэххэ, күрэстэһии усулуобуйата үөскээтэ.

Дьиҥинэн, Орто Халыма улууһун балаһыанньата өссө ама. Холобур, Черскэйгэ, Зырянкаҕа ас-үөл кыһалҕата сытыытык турар. Билигин “Якутоптторг” биир эрэ маҕаһыыннаах. Онно мэлдьи лыык курдук элбэх киһи, ойоҕос тостуох айыылаах халыҥ уочарата буолар. Сыаналара, биллэн турар, удамыр. Ол гынан баран, сайынын маҕаһыыннара дьадайан хаалар. Сайынын бородууктаны адьас аҕалбаттар. Күһүөрү уунан эрэ улахан баартыйаны аҕалан баран, төгүрүк сылы быһа соһо сылдьан атыылыыллар. Онон сайынын эмиэ ассортименнарын кэҥэтэллэрэ уонна саҥардаллара буоллар диэн баҕалаахпыт. Аны туран, “күөх рейстэр” сайынын букатын тохтоон хаалаллар. Онон дьон үксэ сайыҥҥы кэмҥэ оҕуруот аһын да, фруктаны да сиэбэт. Арай Николаевтар диэн урбаанньыттар Магадантан аҕалан сэргэхситээччилэр. Ити курдук, сайынын эмиэ “күөх рейстэри” тэрийиэххэ баара.

сыана фото

Түмүк оннугар

Ахсынньы 22 күнүгэр СӨ Ил Дархана Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ иһитиннэриилэри киэҥник тарҕатар сириэстибэлэрин кылаабынай эрэдээктэрдэрин кытта көрүстэ. Бу көрсүһүүгэ Аартыка социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын боппуруоһа эмиэ көтөҕүлүннэ. Онно Айсен Сергеевич хоту уонна Аартыка улуустарыгар социальнай суолталаах табаардары уонна бородууксуйаны тиэрдии ситимин уолдьаспытын бэлиэтээтэ. Ол курдук, Саха сирин хотугу эргимтэтигэр 12 логистика саҥа киинэ тутуллуохтааҕын эттэ. Холобур, Үрүҥ Хайаҕа, Черскэйгэ, Уус Куйга бастакы уочарат саҥа эбийиэктэр былааннаналлар. Онон бырайыак олоххо киирдэҕинэ, хоту уонна Аартыка улуустарын социальнай табаардарынан уонна хааччыйыы усулуобуйата чэпчиэхтээх. Оччоҕо сыана да өрө көтөрө уоскуйуохтаах диэн сабаҕаланар. Онон хотулар биир сүрүн кыһалҕалара быһаарыллар чинчилээх. Ону, дьэ, бириэмэ көрдөрүө.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением