Кини бэлиэтээбитинэн, 2020 сылга өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата уонна парламена бу федеральнай сокуон барылын кытары үлэҕэ саамай көхтөөх кыттыыны ыллылар. Ол курдук, Саха сирэ  дойду Аартыкатааҕы эрэгийиэннэрин бэрэстэбиитэллэриттэн оробуочай бөлөҕү тэрийиигэ саамай күүстээх көҕүлээччинэн буолла. «Чуолаан СӨ парламеныгар биһиги ый ахсын бары эрэгийиэннэр этиилэрин хомуйаммыт, Уһун Илин уонна аартыка сайдыыларын министиэристибэтигэр ол этиилэри дьүүллэһиилэри көҕүлээбиппит», --  диир Елена Голомарева. Бу дьыалаҕа, кини этэринэн, Ил Түмэн салайааччылара Петр Гоголев, Александр Жирков уонна дойду илиҥҥи өттүн сайдыытын миниистирин солбуйааччы Александр Крутиков күүскэ үлэлэстилэр.

Ил Түмэн барыта 12 этиини илдьиритэн, ситэрэн-хоторон киллэрбитэ Госдума туһааннаах кэмитиэттэрин уонна РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илиннээҕи федеральнай уокурукка боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев таһымнарыгар сүрүннээн өйөннө. Ил Түмэн этиитинэн, Аартыка түөлбэтин инфра-структуратыгар эбийиэктэри олохтуур сыалынан, судаарыстыбаннай наадыйыыга сир учаастактарын күһэйэн туран ылан биэрии туһунан  нуорма сокуон барылыттан туоратылынна. Дьоҕус уонна орто урбааны өйүүр сыалынан, Аартыка түөлбэтин резиденин анал туругун ыларга суоттанааччыга хапытаалынай угуу кээмэйэ 10 мөл. солк. 1 мөл. солк. диэри намтаата.

Елена Голомарева этэринэн,  киллэриллибит этиилэр ылыныллыбыттарын түмүгэр, сокуон барыла нэһилиэнньэҕэ, дьоҥҥо чугаһаата, субьектар интэриэстэрэ учуоттанар уонна аахсыллар кыахтара кэҥиир. Сокуон барылыгар Арассыыйа Аартыкатааҕы түөлбэтигэр олохтоох-дьаһахтаах Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттары (ХААТН) судаарыстыбаннай өйөөһүҥҥэ сыһыаннаах  3 ыстатыйаттан турар адьас саҥа түһүмэх  баар буолла.

Бастакытынан, Уһук Илиҥҥи уонна аартыканы сайыннарыы министиэристибэтин иһинэн, бу норуоттар сэбиэттэрэ тэрилиннэ. Сэбиэккэ Саха сириттэн  Александр Кугаевскай уонна Августа Марфусалова киирдилэр. Иккиэн өрөспүүбүлүкэҕэ үчүгэйдик биллэр дьон.

Иккиһинэн, Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттары бэйэлэрин уонна кинилэр үгэс буолбут хаһаайыстыбаннай үлэлэрин-хамнастарын судаарыстыбаннай өйөөһүҥҥэ туһуламмыт федеральнай бырагыраама бырайыага бэлэмнэннэ. Норуот дьокутаата этэринэн, бу бырагыраама бырайыага ХААТН сэбиэттэрин бастакы мунньахтарыгар бигэргэммит.

Үсүһүнэн, сир баайын туһанааччылар ХААТН түөлбэлээн олорор сирдэригэр-уоттарыгар үлэлэрин-хамнастарын ыыталларыгар экологияны, онтон да атын сытыы кыһалҕалары таарыйар боппуруостары сиэрдээхтик быһаарар инниттэн, бырамыысыланнас хампаанньалара  эппиэтинэстэрин ыстандаартын олохтооһун булгуччулааҕа бэлиэтэннэ. Елена Голомарева бэлиэтээбитинэн, бу этиллэр ыстандаарты ырытан оҥорууга төрүт норуоттар бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

Норуот дьокутаата ХААТН реестрдэрин оҥоруу үлэтин туһунан салгыы кэпсээтэ. Бу реестр Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар ахсааннарыгар киирсэр гражданнар судаарыстыба чэпчэтиитинэн туһаналларыгар бэйэлэрин омуктарын туһунан бигэргэтэр докумуоннары хомуһар кыһалҕалара тохтуоҕа. Елена Голомарева бэлиэтээбитинэн, РФ Госдуматын дьокутаата Галина Данчикова көмөтүнэн, өрөспүүбүлүкэ аатыттан көннөрүү киллэрилиннэ. Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттары таһынан, үгэс буолбут олох-дьаһах майгытын  тутуһааччы, хаһаайыстыба үгэс буолбут дьарыктарынан ииттинэн олорор киһи реестэргэ киллэриллиэн эмиэ сөп диэн көннөрүүгэ этиллэр.