Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Ытык Дьааҥы сиригэр Сылгыһыт Күнэ алгыһы түhэрииттэн саҕаланыаҕа

Мария Архипова хаартыскаҕа түhэриитэ. 2023 с. / ЯСИА/ Кэлэр ый саҕаланыытыгар ытык Дьааҥы сиригэр Аартыка эргимтэтигэр тыа хаhаайыстыбатын сайдыытын итиэннэ хоту сир тыйыс айылҕатыгар саха сылгытын үөрдээн иитиини сайыннарыы кэскилин торумнуур аҕыс улуус…
29.03.24 18:26

Уопсастыба

Сунтаартан “Алгыс” түмсүү ыалдьыттаата

Өлөөҥҥө Сунтаартан “Алгыс» диэн аҕам саастаах дьон ансаамбыла, 11 киһилээх дэлэгээссийэ ыалдьыттаан барда. Ыраахтан кэлбит ыалдьыттар бастаан “Алакуо” норуодунай этно-фольклор ансаамбыл кыттыылаахтарын кытары көрүстүлэр. Күн иккис аҥаарыгар ыалдьыттар…
29.03.24 18:50

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Хоту сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын - эбээннэр Сэбээн Күөл общиналара кэпсиир.

Билигин табаһыттар түбүктээх кэм үүннэ – тугуттар төрүүр кэмнэрэ. Бу хоту норуоттар үгэс буолбут дьарыктарын саамай бэлиэ түгэнэ. Төһө төрүөхтээх дьыл буоларыттан бүтүн үөр, хаһаайыстыба инники дьылҕата тымтыктанар. Бу кэм муус устар ортотуттан бэс ыйыгар диэри салҕанар.

Хоту сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын - эбээннэр Сэбээн Күөл общиналара кэпсиир.

Билигин табаһыттар түбүктээх кэм үүннэ – тугуттар төрүүр кэмнэрэ. Бу хоту норуоттар үгэс буолбут дьарыктарын саамай бэлиэ түгэнэ. Төһө төрүөхтээх дьыл буоларыттан бүтүн үөр, хаһаайыстыба инники дьылҕата тымтыктанар. Бу кэм муус устар ортотуттан бэс ыйыгар диэри салҕанар.

Община табаһыттара Евгений Захаров, Иннокентий Кривошапкин уонна Андрей Захаров тыһы табалары үөртэн арааран Ховтэн үрэххэ таһаардылар. Бу урут-уруккаттан табалар бэйэлэрэ сөбүлээн тохтуур сирдэрэ. Манна төрүөххэ-ууһуохха сөптөөх, тыал үрбэт хотоол сир буоларын таба таайаллар быһыылаах. Атыырдары уонна икки саастаахтары дьиэ табаларын кытта Эндыбалчан уонна Аранасандьа диэн сиргэ үүрбүттэрэ.

«Быйыл табаларбыт хойутаан сүүлэ киирэн, тугуттар төрөөһүннэрэ эмиэ тардылынна диэн ыстаада табаһыта Иннокентий Кривошапкин кэпсиир: “Бу күннэргэ бөрө буулаан, ыстаада табатын дэлби аймаата, дьиэ табаларын ыһан кэбистэ. Таба төрөөн саҕалаата да, бостууктар солбуйса сылдьан күнүстэри-түүннэри ырааппакка, манабылга сылдьаллар. Адьырҕа кыыллартан көмүскүүр туһуттан үөрү биир да чаас харах далыттан таһаарар табыллыбат. Сиэгэн, саһыл, бөрө, тыҥырахтаах көтөрдөр – бары кутталлаахтар. Көрүүтэ-харайыыта суох хаалбыт тугуту бэл суор-тураах тоҥсуйан өлөрүөн сөп. Тыһы таба туора киһи, кыыл сытын ыллаҕына, оҕотун быраҕан барар адьынаттаах. Саамай кутталлаах кыыл – тыатааҕы буолар. Арҕахтан тахсыбыт аччык кэмигэр чаас иһигэр көрбүт тугутун барытын тутан, өрөһөлүү мунньан хаһаанар идэлээх”.

Иннокентий Петрович 41 саастаах. Кыра эрдэҕиттэн табаһыттары кытта Хяйэмчэн, Чора, Масака, Мукалкан, Хярдьак, Чочумбал диэн Кривошапкиннар, Захаровтар төрүт сирдэринэн көһө сылдьара. Кини этэринэн, Ньонтомо диэн сиргэ өбүгэлэрэ – биллэр ойууттар көмүллэ сыталлар. Кинилэр баччааҥҥа диэри сирдэрин-уоттарын, дьоннорун-сэргэлэрин араҥыччылыы сылдьаллар. Оннооҕор ойуурга баар томторго «hавди чукучални» диэн ойуун тайахтара маска билиҥҥээҥҥэ диэри өйөнөн тураллар. Ким да ону тыыппат, бу туһунан улаханнык саҥарбат диир.

«90-сс сылларга 70-90 төбө таба сүтэрэ ыксаллаах быһыыга-майгыга тэҥнэһэрэ. Кэлиҥҥи сылларга 200-300 төбө тиийбэтэ нуорма курдук буолла. Тоҕо маннык таҥнары түһүү барда диэн сөҕөбүн.  Бу ыйытыыга төрүөт көрдүү сатыыбыт да, табаларбыт сураҕа суох сүтэллэр. Бүтүн ыстаада! Табаһыттар үөрү көрбөттөр диир сыыһа. Бөрөлөр да 300 төбөнү тардаллара саарбах. Бостууктар да оччону туттубаттар. Ким эмэ уоран илдьиэҕин барыта ытыс үрдүгэр – көстөн турар”, - диэн мунаарар ыстаада саастаах табаһыта Степан Лавров.

«Билигин нормативы тутуһуу кытаанахтык ирдэнэр. Аҕыйах төбөлөөх ыстаадаҕа бостууктар ахсааннара эмиэ аҕыйах буолуохтаах. Ол эрээри толкуйдаан да көрдөххө, 200-300 төбөнү икки эрэ бостуук хайдах да тутар кыаҕа суох. Кыра үөрү көрөр-истэр уустук: табалар онно-манна тарҕанан, ыһыллан хаалаллар, сүтэллэр. Оттон улахан үөрү хонтуруоллуур быдан судургу – маннык үөр тэтимэ бытаан, табаҥ ыраата барбат, төрдө-төбөтө көстөр, инники сылдьааччыларынан сирдэтэн, үөрү салайар табыгастаах. Маны таһынан, кыра үөр куһаҕаннык ууһуур”, - диэн уопуттаах табаһыттар санааларын үллэстэллэр.

«Табаһыттарга сөптөөх усулуобуйаны тэриллиэхтээх. Биир үөргэ кыччаабыта 4 бостуук баар буолуохтаах. Бэйэ-бэйэни солбуйса сылдьан үлэлиир таһаарыылаах буолуо этэ. Уруккута биһигини кытта үс уопуттаах табаһыт, түөрт ыччат сылдьыһааччы. Икки сменанан үлэлээччибит, кырдьаҕастарбыт, оскуола оҕолоро көмөлөһөөччүлэр. Билигин баара-суоҕа биир-икки бостуук уоннааҕылар дуогабарынан үлэлээччи дьон. Сайын буоллаҕына хайдах бүтүн үөрү туталлара буолла?

Табаларбыт Кунтокэндьэ диэн сиргэ төрүүллэр. Онно табаһыттар түһүлгэлэрэ баар. Бэс ыйын саҥата бырдах түһүөр диэри туох баар табаларбытын бииргэ мунньан, сайыҥҥы сирдэрбитинэн көһө сылдьабыт. Түүннэри-күнүстэри солбуйса сылдьан дьуһуурустубалыыбыт. Дьолго, сайыҥҥы сынньалаҥнарыгар кэлбит устудьуоннар, оскуола оҕолоро көмөлөһөөччүлэр. Сүрүн сааскы кыһалҕабыт диэн хайа кыалларынан элбэх тугуту ылар, харыстыыр сыаллаахпыт.

Сайынын табалары бырдах уонна некробактериоз ыарыы сордуур. Куйааска табалар биир сиргэ эргийэ сылдьаллар, уулата уонна аһата үүрэргэ күһэллэҕин. Күнүһүн олус куйаарар, оттон түүнүн тымныы. Бу кэмҥэ табалар элбэхтэ ыарытыйаллар.

Халаан уута – туспа кыһалҕа. Уу эмискэччи кэлэр - хайа өрүстэрэ уодаһыннаахтар».

Табаһыттар кыһалҕалара итинэн эрэ бүппэт, сыл устата өрө мөхсө, куруук түбүгүрэ сылдьар дьылҕалаах дьон буоллахтара.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением