Госдумаҕа сокуону бэс ыйын 1 күнүгэр иккис уонна үһүс ааҕыыларга ылыммыттара. «Дьиэ гаас турбатыттан 100-200 миэтэрэ уонна онтон да ыраах турар буолуон сөп. Оччотугар дьон дьиэлэригэр гааһы киллэрэллэригэр уустуктары көрсүөхтэрин сөп, киһи эрэ барыта ороскуоту уйунар кыаҕа суох», -- диэн Вячеслав Володин быһаарбыта.

Кини этэринэн, нэһилиэнньэлээх пууҥҥа баар гаас турбатыттан гаас ситимэ дьиэлээх киһи тиэргэнигэр диэри судаарыстыба суотугар тардыллыахтаах, оттон тиэргэнин иһигэр дьиэҕэ диэри тиэрдээһини киһи бэйэтин хармааныттан төлүөхтээх.

Сокуоҥҥа уларытыыны киллэрбиттэрин түмүгэр, тыа сиригэр эрэ буолбакка, куоракка чааһынай дьиэлээх үгүс киһи гаас ситимигэр холбонор кыахтаныаҕа. «Оһох оттортон аккаастанар кэм кэллэ, чох, мас курдук оттуктар урукку кэми кытта туһаттан тахсыахтаахтар. Киһи олоҕун усулуобуйата тупсуохтаах», -- диэн сокуону ылалларыгар Вячеслав Володин бэлиэтээбитэ.

Эрэгийиэннээҕи оператор -- «Сахатранснефтегаз»

Гаас турбатын олохтоох киһи уһаайбатын кыраныыссатыгар диэри тардыахтара. Санатар буоллахха, урут гаас тардар тэрилтэ нэһилиэнньэлээх пууҥҥа диэри эрэ тардар эбэһээтэлистибэлээҕэ. Оттон дьон дьиэтин тиэргэнигэр диэри гаас турбатын тардыы олохтоох дьаһалта боломуочуйатыгар киирэрэ. Үп тиийбэтинэн, олохтоох былаас бу үлэни бытааннык ыытара. Билигин бу үлэ судаарыстыба анаабыт биир операторыгар (гаас ситимин тардар тэрилтэ) сүктэрилиннэ --«Сахатранснефтегаз» тэрилтэҕэ.

Кимнээххэ тардылларый?

Олохтоох дьон учаастактарыгар диэри гаас ситимин босхо тардалларын туһугар кэккэ ирдэбиллэргэ эппиэттиир буолуохтаахтар.

Бастатан туран, учаастакка хапытаалынай акылааттаах олорор дьиэ баар буолуохтаах. Иккиһинэн, учаастак уонна дьиэ бас билиигэ сылдьарын туһунан докумуон. Онуоха дьиэ кв. миэтэрэтин иэнэ хааччахтаммат.

Арай учаастагым СОТ буоллаҕына?

Учаастак даача быһыытынан регистрацияламмыт буоллаҕына, «садовое некоммерческое товарищество» (СОТ) диэн буолар уонна бу учаастак сирэ уопсай бас билиигэ сылдьар. Онон бу түгэҥҥэ гаас ситимин «садовое некоммерческое товарищество» кыраныыссатыгар эрэ диэри тардаллар. Учаастактарыгар диэри табаарыстыба чилиэннэрэ бэйэлэрин суотугар тардаллар. Оттон дьиэҕэ диэри -- дьиэлээх бэйэтин суотугар.

Сайаапканы ким биэрэрий?

Сайаапканы учаастагы бас билээччи биэрэр. Оттон өскөтүн бас билээччинэн хас эмэ киһи буоллаҕына, суругунан сөбүлэҥ ылан баран, кинилэртэн биирдэстэрэ сайаапканы түһэрэр. Өскөтүн сайаапканы дьиэни эбэтэр учаастагы арендалыыр киһи биэрэр буоллаҕына, эмиэ бас билээччилэр сөбүлэһэр докумуоннара булгуччулаах.

Бастаан кимнээх холбоноллор?

Гаас ситимин босхо тардыыга, атыннык эттэххэ, социальнай гаастааһыҥҥа ким бастакынан тиксэр дьылҕалааҕый?

Бастакынан магистральнай турбалаах нэһилиэнньэлээх пууннар олохтоохторун учаастактарыгар тардыахтара. Оттон магистральнай турба тардыллыбатах нэһилиэнньэлээх пууннара бу бырагырааманан 2030 сылга диэри гааска холбоноллоро былааннанар. РФ Бырабыыталыстыбата оҥорбут былаанынан, 2030 сылга дойду үрдүнэн гааска холбонуу көрдөрүүтэ 82,9%-ҥа тиийиэхтээх.

Саха сиригэр туох үлэ ыытылларый?

«Сахатранснефтегаз» АУо гаас ситимин тардыы управлениетын кылаабынай инженерэ Петр Данилов иһитиннэрбитинэн, билигин бырагыраамаҕа киирсэр хаһаайыстыбалары быһаарыы үлэтэ ыытыллар уонна гаас ситимин тардыы графигын бигэргэтэллэр, үбүлээһин боппуруоһун быһаараллар.

«Бырагыраамаҕа киирсии биир кылаабынай көрдөрүүтүнэн Хамсаабат баай биир кэлим судаарыстыбаннай реестригэр (ЕГРН) олорор дьиэлэрэ судаарыстыбаннай регистрацияны ааспыт буолуохтаах. Билигин салгыы гаас ситимин тардыы (догазификация) бырагыраамата тэтимнээхтик киириэҕин,

нэһилиэнньэлээх пууннары гаастааһын схемата суоҕа бытаардар», -- диэн инженер быһаарар.

Барыллаан 4700 дьиэ социальнай гаастааһын бырагырааматыгар хапсар

«Сахатранснефтегаз» АУо пресс-сулууспата иһитиннэрбитинэн, хампаанньа саайта саҥардыллан, тустаах иһитиннэриилэри, сайаапканы ылыы судургу буолуоҕа. Социальнай гаастааһын бырагырааматын олоххо киллэрии чэрчитинэн, Петр Алексеев аатынан уулусса 64-с дьиэтигэр килийиэннэри кытары үлэлэһэр саҥа офис аһыллыа.

Санатар буоллахха, бу бырагырааманан 4700 дьиэҕэ гаас төлөнө умайара күүтүллэр. Манна уопсайа 4 млрд солк. курдук ирдэнэр.

Докутаат кэмэнтээрийэ

Ил Түмэн дьокутаата, «Сахатранснефтегаз» АУо кылаабынай инженерэ Александр Гоголев:

--Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин РФ Судаарыстыбаннай Мунньаҕар Анал этиитигэр социальнай гаастааһын бырагырааматын киллэрэргэ сорук туруорбута. Онон мантан антах улахан үлэ барыахтаах.

Ил Дархан Айсен Николаев гаас ситимин тардар эрэгийиэннээҕи операторынан «Сахатранснефтегаз» аахсыйалаах уопсастыбаны бигэргэттэ. Онно олоҕуран, өрөспүүбүлүкэҕэ бу үлэни сүрүннүүргэ СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко салайааччылаах ыстаап тэрилиннэ.

Социальнай гаастааһын бырагырааматыгар киһи чааһынай дьиэтэ уонна учаастага бас билиигэ регистрацияламмыт буоллаҕына биирдэ кыттар. Оччоҕо эрэ гаас ситимин тардар эрэгийиэннээҕи оператор, ол эбэтэр «Сахатранснефтегаз», кини сайаапкатынан тиэргэнигэр диэри босхо гаас ситимин тардар. Оҥоһуллубут анаарыынан, билиҥҥитэ бас билиигэ регистрациялаах 4700 кэтэх дьиэ баар, ол онтон 1667 дьиэтэ -- Дьокуускайга. Ууга барар учаастактары киллэрбэтибит, тоҕо диэтэххэ куорат дьаһалтата бу учаастактар бырааптарын быһаара илик.

Оттон үбүлээһин туһунан этэр буоллахха, бу үлэҕэ уопсайа 3,8 млрд солк. курдук ирдэнэр. Мантан 600 мөл. солкуобайын «Сахатранснефтегаз» АУо уйунабыт, инвест-бырагыраамабытыгар киллэрдибит. Билигин биир кыһалҕабытынан гаас ситимин кыамтата тиийбэтэ буолар. Бу кыһалҕаны туоратыыга 900 мөл. солк. наада. Аҥаардас Дьокуускай куоракка 300 мөл. солк. Холобур, Покровскай тракт сорох чааһынай дьиэлэрэ, гаас ситимин кыамтата тиийбэтинэн, чоҕунан оттон олороллор.

Билигин биһиги тэрилтэбит 600 мөл. солк. көрөр. Хаалбыт 3 млрд курдук солк. үбүлээһин боппуруоһун быһаарыахтаахпыт. Үбүлээһин кыһалҕата «Газпром» хампаанньа баар сиригэр турбат эбит. «Газпром» хампаанньатыттан ураты гааһы тиэрдэр тутулуга суох 16 тэрилтэ баар. Атын эрэгийиэннэргэ үбүлээһин кыһалҕатыттан тарыыбы 35% улаатыннарарга этии киллэрбиттэр. Биһиги онтон аккаастаммыппыт. Бу соторутааҕыта тарыып үрдээн, урбаанньыттарга улахан охсуулаах буолбута. «Сахатранснефтегаз» генеральнай дириэктэрэ Алексей Колодезников, РФ Энэргиэтикэҕэ министиэристибэтигэр бу боппуруоһунан иһитиннэриитигэр, Саха сирин тыйыс кыһына, уустук логистиката уонна тутуу матырыйаалын сыаната үрдүгэ учуоттаныллыахтааҕын, онон туспа көрөргө этии киллэрбитэ.

Ол курдук билигин үлэбит хайдах саҕаланан эрэрий? Бу ыйга социальнай гаастааһын нуорматын, бэрээдэгин докумуона бигэргэнэн, киэҥ иһитиннэриигэ тахсыаҕа. Ол кэнниттэн сайаапкалары ылан барыахпыт. Бастатан туран, гаас кыамтата тиийэр (дэписсиитэ суох) учаастактарга ситими тиэрдиэхпит. 2023 сылга диэри ол түһүмэҕи түмүктүөхтээхпит. Тоһоҕолоон бэлиэтиэм этэ, социальнай гаастааһын бырагыраамата чааһынай сектордары эрэ таарыйар, юридическай сирэйдэр хапсыбаттар. Нуорма уонна бэрээдэгин докумуона таҕыстаҕына, «Сахатранснефтегаз» тэрилтэ тус саайтыгар «социальнай гаастааһын» диэн туспа бас баар буолуоҕа. Онно киирэн, туох баар иһитиннэриини ылыаххытын сөп. Билигин дьон уһаайбатын уонна дьиэтин түргэнник судаарыстыбаннай регистрациятын оҥотторуон наада, урут бу бырассыас олус уһуннук барааччы. Билигин 10 күн иһигэр оҥорор буолбуттар.