Алтаай чумааны утары ыстаансыйатын дириэктэрэ Александр Мищенко Алтаай биэс учаастагар: Зерлюколь-Нур уонна Каракуль күөллэр, Чаган-Узун, Калгут, Акалаха уонна Калгуты чыпчаалларын дьиикэй харамайдарын икки ардыларыгар чумаа тарҕаммытын туһунан иһитиннэрэр.  

Ыарыы сүрүннээн Монголияны кытта кыраныыссалаһар Кош-Агачскай оройуонун Укок намталыгар бэлиэтэммит. Ити оройуоҥҥа сыллата элбэх турист сөбүлээн сынньанар уонна кыһыҥҥы өттүгэр Алтаай хаһаайыстыбаларын сүөһүлэрэ мэччийэллэр. Бу оройуоҥҥа бүтэһигин чумаа өрдөөҥүтэ, 1958 сыллаахха, тарҕаммыта бэлиэтэммит.

Мищенко Монголияҕа номнуо 10 киһи чумаанан ыалдьан өлбүтүттэн сэрэхэдьийэр. Эспиэр этэринэн, киһи таарбаҕан этин сиэтэҕинэ чумааҕа сыстар эбит. Ити эҥээр омуктар таарбаҕаны сөбүлээн бултууллар. Ону таһынан чумааны былахылар, клещтэр уонна кэрбээччи бииһин-ууһа (кутуйах, кырыыса, уо.д.а.) тарҕаталлар.

Роспотребнадзор Укок намталыгар туристары киллэрэри хааччахтыыр туһунан дьаһал ылбыт. Билигин Кош-Агачскай оройуоҥҥа профилактика үлэтэ бара турар. Билиҥҥитэ 18 тыһыынча киһиэхэ чумааны утары быһыыны оҥорбуттар.

Атырдьах ыйын саҥатыгар Тува икки оройуонугар – Монгул-Тайгинскай уонна Овюрскай сэлиэнньэлэригэр – элбэх чумаа ыарылаах кыыл-сүөл түөлбэлэрэ көстүбүттэрэ. Ол ыарыылаах сир уопсай иэнэ – 340,1 кв м.

От ыйыгар Монголияны кытта кыраныыссалаһар Бурятия оройуоннарыгар кэрбээччи бииһин ууһугар киирэр харамайдары тутан анаалыстыы сылдьалларын туһунан сонуну истибиппит. Роспотребнадзор Монголияттан уонна Кытайтан чумаа күүскэ тарҕанара саарбах, коронавирустан сылтаан кыраныысса бүтүннүү хам сабыллан турар диэн дьону уоскутар. Ол гынан баран, Тува, Алтаай уонна Забайкалье кыраайыгар кыыл-сүөл ыарыы төрдө буолуохтарын сөп.

Онон Алтаай, Бурятия этин-аһын атыылаһар сэрэхтээх буолуон сөп эбит. Ол кэриэтэ, балаһыанньа чопчуланыар диэри, бу күһүн бэйэ бородууксуйатын талбыт көнө буолсу.