Бэйэбит курдук дьүһүннээх-бодолоох эрээри, букатын атын үйэҕэ олорор курдук сайдыылаах дьоппуоннарбытыгар тиийэрбит, тэҥнэһэрбит кый ыраах буолуо. Бастаан бөхпүтүн контейнерга илдьэргэ үөрэниэхпитин наада курдук, тоҕо диэтэххэ сорох-сорох табаарыстар сүрэҕэлдьээн, баахха тиэрдибэккэ эрэ, подъезд көрүдүөрүгэр хаалларан кэбиһэллэр.Тулалыыр эйгэбитигэр итинник сыһыаннаһа сылдьан, хайдах тупсан-туругуран кэлиэхпитий?!

Аны ирдэбил быһыытынан, бөх быраҕар контейнердарбыт хаппахтаах,үс өттүттэн күрүөлээх-хаһаалаах буолуохтаахтар.Биһиэхэ, биллэн турар, оннук суох. Тоҕо диэтэххэ, контейнердары оҥорон туруоруу муниципальнай тэриллиилэргэ сүктэриллибитэ. Олор бүддьүөттэрэ кыратын, туохха да тиийбэтин бары бэркэ билэбит. Онон хас күн аайы ас көрдөөн хаһар ыттар уонна умнаһыттар ыһалларын-тоҕоллорун тулуйан олорорбутугар эрэ тиийэбит.

Чэ, ити өссө кыра кыһалҕалар. Саамай сүрүнэ – бөҕү тиэйии. Итиччэ элбэх кыбартыыралаах, хас эмэ этээстээх дьиэлэр бөхтөрүн биир күн тиэйбэтэххэ – хайа саҕа буолар. Оннук хобдох көстүүнү бу күннэргэ киин куорат олохтоохторо көрдүлэр. Ол барыта “Якутскэкосети” эрэгийиэннээҕи оператор уонна “Жилкомсервис” МУТ өйдөспөтөхтөрүттэнтаҕыста.

Ыйааһын, дуогабар суоҕуттан

2018 сыл бүтүөр диэри бөҕү тиэйиини олох-дьаһах араас тэрилтэлэрэ үллэстэн толороллоро. Онтон 2019 сыл тохсунньу 1 күнүттэн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бөҕү тиэйии эбээһинэһэ “Экосети” эрэгийиэннээҕи опреаторга сүктэриллибитэ. Онтон ыла бөх нэдиэлэнэн тиэйиллибэккэ мунньулларын туһунан үҥсүүлэр элбэхтэ иһиллэр буоллулар.

Ол эрээри бу сырыыга “Жилкомсервис” бөҕү сүөкүүр полигоҥҥа  “Якутскэкосети” массыыналарын киллэрбэтэҕиттэн “киртийэн” ыллыбыт.

-- “Якутскэкосети” биһиэхэ ааспыт сылтан барыта холбоон 100 мөлүйүөн солкуобайтан тахса иэстээх. Кинилэр харчыларын биэрбэттэриттэн сылтаан биһиги билигин уматык ылар да кыахпыт суох буолла. Эгэ, саҥа тиэхиньикэ атыылааһыахпыт үһү дуо? Үлэһиттэрбитигэр хамнастарын биэрэр да уустугурда. Харчы суоҕуттан сыбаалканы сөптөөхтүк көрөр-харайар да кыаллыбат суол буолаары гынна. Сэрэтэ-этэ сатаан баран, ыксаан киллэрбэтибит. “Атыттар курдук толуон ыллаххытына эрэ аһардыахпыт”, -- диэбиппит. Онно да кыһамматтар. Турдулар түүннэри. Биһигини истиэхтээҕэр буолуох, РФ Бырабыыталыстыбатын 2016 с. бэс ыйын 3 күнүнээҕи 505-с №-дээх "Об утверждении Правил коммерческого учета объема и (или) массы твердых коммунальных отходов" (с изменениями и дополнениями)” уурааҕын тутуспаттар. Ол курдук, наар ыйааһыннаабакка тутарбытын сирэй-харах анньаллар, төлөөбөттөрүгэр ону куоһур оҥостоллор. Дьиҥэр, быраабылаҕа сурулла сылдьар “В случае если объект не оборудован средством измерения или средство измерения вышло из строя (неисправно), коммерческий учет массы твердых коммунальных отходов осуществляется исходя из средней плотности твердых коммунальных отходов и объема твердых коммунальных отходов” диэн.

Бу полигон 70-с сылларга оҥоһуллубут. Быстах кэмҥэ, уһаабыта 10-ча сыл туһанарга диэн. Ол иһин ыйааһынныыр тэрилхара маҥнайгыттан учуоттамматах. Кэмигэр төлөөн, иэстэрин сабан иһэллэрэ эбитэ буоллар, оннук ыйааһыны ылыныа этибит.Биһиги эрэгийиэннээҕи операторы сөптөөҕүн өйүү сатаатыбыт. Суут: “Өскөтүн иэһин кыайан төлөөбөт буоллаҕына, сыбаалкаҕа киллэрбэт бырааптааххыт”,-- диэн бигэргэппитэ. Онон сокуону кэспит курдук санаммаппыт, -- диэн бэйэлэрин өттүлэриттэн кырдьыктарын кэпсииллэр “Жилкомсервис” үлэһиттэрэ.

Оттон “Якутскэкосети” оччо үлүгэр үтүмэн иэстээҕин билиммэт. “Бүтэһигин бу балаҕан ыйыгартөһө үп киирбитинэн төлөөбүппүт”, -- дииллэр. Ол эрээри ОДьКХ министиэристибэтин мунньаҕар барыта холбоон 35 мөлүйүөн иэстээхтэрин билиммиттэрэ.

--Биһиги бэйэбитигэр бэлиэтэнэр дааннайдарбытыттан кинилэр киэннэрэ, тоҕо эрэ, улаханнык араастаһаллар. Полигон оператора 3-4 төгүл эбэн суруйар курдук. Ол иһин хара маҥнайгыттан икки өттүттэн дуогабар түһэрсиэхтээх, бөҕүыйааһыннаан баран сүөкүөхтээх, олохтоммут биир тарыыбынан төлүөхтээх этибит, -- диир Михаил Дохунаев, “Якутскэкосети” ХЭТ логистикаҕа уонна эксплуатацияҕа салаатын салайааччыта.

Ыксаллаах быһыы-майгы

    Куорат бөҕүн биир күн тиэйбэтэххэ, иэдээн хартыына буолар. Ол иһин сыбаалка сабыллыбыта үһүс күнүгэр СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников ыксаллаах быһыы-майгы мунньаҕын тэрийбитэ. Икки өттүттэн өйдөһүүнү олохтоон, полигону ол киэһэ арыйа охсорго соруйбута. Хамыыһыйа быһаарыытынан, “Жилкомсервис”уонна “Якутскэкосети” СӨ Сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэтэ олохтообут тарыыбынан дуогабардарын баттаһалларыгар, итиэннэ суһаллык ыйааһыны туруоралларыгар сорудахтаабыта.

                           Хата, айдаан тахсан

 “Куһаҕан үчүгэйдээх” дииллэринии, хата, бу быһылаан тахсан, итиэннэ алтынньы 20 күнүгэр сыбаалканы уоттаан, ол сытыттан куорат олохтоохторо айдааран, элбэх кэпсэтии таҕыста, болҕомто уурулунна, Ил Дархан таһымыгар тиийэ боппуруос көрүлүннэ.

  Дьокуускай баһылыга Сардаана Авксентьева бөдөҥ салайар хампаанньалары (управляющая компания – УК) бөҕү тиэйиигэ көмөлөһүннэрэр оруннааҕын бэлиэтээтэ. “Прометей” УК куорат үс гыммыт биирин  көрөн-истэн олорор. Уонна туох да бэркэдьаһанан үлэлиир. Эһиги бэйэҕит сатаан кыаммат буоллаххытына, эбээһинэһи барытын сүгэ-ылына сатаамаҥ ээ. УК-лары эмиэ кыттыһыннарыҥ”, -- диэн, бу кыһалҕаны быһаарар биир суолу ыйда.

 Роспотребнадзор салайааччыта Маргарита Игнатьева: “БуБүлүүлүүр суол 9-с килэмиэтэригэр баар сыбаалка сотору-сотору умайар. Ол аайы киһи тыынарыгар буортулаах буруо, сүлүһүннээх сыт-сымар тахсар. Ол иһин полигону рекультивациялыы, ол эбэтэр сирин чөлүгэр түһэрэ охсуохха наада”, -- диэн кымньыылаан, миэстэтиттэн сыҕарыйан биэрбэт көлөөк ат курдук боппуруоһуыксатан-ыган биэрдэ.

 Оттон СӨ Экологияҕа, айылҕа баайын туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирэ СахаминАфанасьев:“Бу кэлэр 2021 сыл муус устарыгар диэри биһиги рекультивациялыырга сыбаалка бэлэмин туһунан сайаапканы РФ Экологияҕа министиэристибэтигэр ыытыахпыт. Ол кэмҥэ диэри полигон сабыллыахтаах уонна судаарыстыбаннай реестр испииһэгиттэн тахсыахтаах, кытаанах бөҕү мунньар эбийиэк быһыытынанкөрүллэн бүтүөхтээх. Оччоҕо эрэ федеральнай бүддьүөттэн үбүлэнэр кыахтаахпыт.Онно анаанбырайыак-симиэтэ докумуонуноҥорбуппут. Судаарыстыбаннай экологическай экспертиза түмүгэ эмиэ баар. Саҥа полигон тутуллуор диэри быстах кэмҥэ бөх быраҕар пуун тэриллиэҕэ”, -- диэн быһаарда.

  Оттон ол саҥа сыбаалканыБүлүүлүүр суол 27-с килэмиэтиригэр  оҥорор былааннаахтар. 2022 сылга тутуу бастакы түһүмэҕэ бүтүөхтээх.

  Бөҕү тиэйии-харайыы бу айдаанын кэмигэр «Жилкомсервис», хата, Хатас 5 гектар иэннээх сыбаалкатын ыраастаан бүтэрдэ. Атырдьах ыйыттан 40 000 кубическай миэтэрэ бөҕү тиэйэн, сирин тэҥнээн, буор кутан, киһи дьиэ туттуох айылаах көнө кырдалын нэлиттэ. 

Аны туран, эмиэ бу нэдиэлэҕэ киин куорат араас оройуоннарыгар бөҕү арааран быраҕар контейнердары туруордулар. ОДьКХ министиэристибэтин мунньаҕар итинник контейнердары ыларга федеральнай бүддьүөттэн эһиил 40  мөлүйүөн көрүллүөхтээҕин эттилэр. Бу эмиэ үтүө сонун буолар.

  Оттон “Якутскэкосети” бу күннэргэ бэйэтин ыйааһынын сыбаалкаҕа аҕалан туруора сылдьар. “Жилкомсервис” бас билиитигэр хаалларардыы.

         Төһө иэстээхтэрин быһаарар арбитражнай суут алтынньы 21 күнүгэр ыытыллыбыт буолуохтаах да, хаһыат бэчээккэ барар күнүгэр диэри түмүгүн биллэрбэтэхтэрэ.

         Онон бөхпүтүн-сыыспытын харайар тэрилтэлэрбит тула кэпсэтиибит өссө салҕанара буолуо. Кылаабынайа, итинник киирсиилэр нэһилиэнньэҕэ охсуута-содула суох барыахтаахтар. Тоҕо диэтэххэ, хас биирдии дьиэлээх ыал, пропискалаах киһи бөҕү тиэйии иһин төлөбүрүн ый аайы биэрэ олорор. Онон биһиги ыраас куоракка олорор толору бырааптаахпыт.