Полигон туһунан кылгастык
Бүлүү улууһун үрдүнэн билиҥҥи туругунан 23 сыбаалка эбийиэгэ баара биллэр. Бу сыбаалкаларга кытаанах бөх-сыыс 2023 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри таһыллыахтаах (ФЗ от 24.06.1998 № 89-ФЗ «Об отходах производства и потребления»). Итинэн сиэттэрэн, 2023 сыл тохсунньу 1 күнүттэн кытаанах хомунаалынай тобохторго аналлаах полигоннар туһаныллыахтаахтар. Бу полигоннар хайаан да судаарыстыбаннай экспертизаны ааспыт буолуохтаахтар. Чернышевскай нэһилиэгин аттыгар кытаанах хомунаалынай тобоҕу обработкалыыр полигону бырайыактыыр-сметалыыр докумуонун оҥорууга Бүлүү оройуонун бүддьүөтүттэн үбү көрөргө улуустааҕы дьокутааттар сэбиэттэрин сиэссийэлэригэр быһаарыллыбыт.
Салгыы полигон туруохтаах сирин быһаарарга аналлаах хамыыһыйа тэриллибит. Элбэх сири-уоту сыымайдаан көрбүттэр. Олор истэригэр Бүлүү куоратын сыбаалката уонна Чернышевскай (Чинэкэ) нэһилиэгин аттынааҕы сир эмиэ бааллара. Ол эрээри, манна Росавиация ирдэбилэ хайаан да тутуһуллуохтаах. Бөҕү-сыыһы быраҕар сиргэ көтөрдөр мусталларынан сибээстээн, авиапортан ол эбэтэр сөмөлүөт көтөр-түһэр балаһатыттан полигон 15 км тэйиччи буолуохтаах. Тоҕо оннуга өйдөнөр. Онон Бүлүү куорат сыбаалката 9 км тэйиччи сытарынан сибээстээн ирдэбилгэ кыайан эппиэттээбэт. Ол иһин атын учаастагы көрүү саҕаламмыт. Баар балаһыанньаны ырытан көрөн-истэн баран, Бүлүү федеральнай суолун 556-с км баар учаастагы таларга күһэллибиттэр эрээри, Чернышевскай нэһилиэгин дьоно саамай сөбүлүүр сирдэрэ-уоттара Сэттэбиннээх сайылыгын учаастага сөп түбэһэн, нэһилиэнньэ ыҥырыа уйатын биирдэ тоҕо тардан кэбистэ. Учаастак уонна Бүлүү куоратын икки ардынааҕы суол үчүгэйдик оҥоһуллан, үлэлиэхтээх эрэгийиэннээҕи оператор кытаанах бөҕү илдьэн тоҕоругар бары өттүнэн табыгастаах. Полигон Чернышевскай олохтоохторо оттуур, сир астыыр Сэттэминнээх сайылыгыттан 3-4 км ыраах сытар эбит. 3-4 км ыраах диэн хамыыһыйа билиммит быһыылаах. Дьиҥэр, туох ырааҕа кэлиэй, бу турар буоллаҕа.
Бырайыак быһыытынан комплекска кытаанах бөх-сыыс таҥыллан переработкаланыахтаах, итини тэҥэ, инсинератор диэн уматар оборудование туруохтаах. Ити көмөтүнэн кутталлаах тобохтор суох оҥоһуллан, тулалыыр эйгэҕэ буортуну оҥороллоро бопсуллуохтаах. Полигоҥҥа Бүлүү куорат, Сосновка, Чернышескай, Өкүндү нэһилиэнньэтин таһаарар кытаанах бөҕө-сыыһа харыллыахтаах, суох оҥоһуллуохтаах.
Бүлүү улууһун дьаһалтата национальнай «Экология» бырайыагар бу полигон тутуутун киллэрэн, федеральнай бырагыраамаҕа хапсыбыт. Онон 2023 сылга ити чэрчитинэн, федеральнай бүддьүөттэн сөптөөх үп көрүллүө. Санатар буоллахха, ити бырагыраамаҕа Дьокуускай, Ньурба уонна Мииринэй куораттара хапсыбыттар. Биллэн турар, полигон инженернэй өттүнэн ураты эбийиэк буолар, манна санитарнай ирдэбил кытаанахтык тутуһуллуохтаах.
Аймалҕан төрдө
Бассаап ситимигэр “Роскосмос» корпорациятын бырайыагын олоххо киллэрии чэрчитинэн, куосумас тобохторун суох оҥорор полигон тутуллан эрэр диэн сурах тарҕаммытын түмүгэр нэһилиэнньэ айманна. Бу сурах, сонун оруна суоҕун туһунан бүгүн Бүлүү улууһун дьаһалтата саайтыгар анаан улахан иһитиннэриини таһаарда.
Сэттэминнээх сайылык
Чернышевскай нэһилиэгин олохтоохторо иһитиннэрбиттэринэн, Сэттэминнээх сайылыгар сыл аайы 100-тэн тахса ынах сүөһү сайылыыр. Сэттэминнээҕи кытта силбэһэ кэриэтэ сытар Орообуна күөлгэ 25 ыал оттуур. Кинилэр оҕолоро, сиэннэрэ бары кыттыһан, сайын аайы 50-тан тахса оту туруораллар. Сэттэминнээх күөлгэ сайын илимнээн, кыһынын муҥхалаан көмүс хатырыктааҕыттан куруук бэрсиһиннэрэ тураллар эбит. Манна сайын олохтоохтор оҕолорун, сиэннэрин кытта астына-дуоһуйа сайылыыллар. Олус ытыктыыр сирдэрэ-уоттара буолар. Сэттэминнээх Чернышевскай нэһилиэгиттэн Бүлүү федерельнай суолунан 8 км ыраах сытар. Полигон тутуллуохтаах сирин аттыгар баар маардарга сугун, тыатыгар отон, алаастарыгар моонньоҕон, хаптаҕас, дьэдьэн, биэ эмийэ өлгөмнүк үүнэллэр.
Нэһилиэнньэ полигон тутулларын утарбат
Ис иһигэр киирдэххэ, дьиҥэр, нэһилиэнньэ полигону тутууну улаханнык утарсыбат. Чернышевскай аттыгар талан-талан, Сэттэминнээх диэн кэрэ айылҕалаах сайылыгы таба-тайаммыттарыттан кыһыйаллар уонна утарар санааны ылыммыттар. «Арыый атын сири булар кыахтара суох этэ дуо?”, -- дииллэрэ оруннаах. Арыый дьалты соҕус, сайылыктар суох сирдэригэр тутар тоҕо сатамматый диэччилэр элбэхтэр. Улуус дьокутаата Виктор Платонов бассаап ситимигэр бу федеральнай үбүнэн тутуллуохтаах полигону утарсыбакка, сөптөөх санаанан салайтаран эбийиэги үлэҕэ киллэрэргэ диэн эппитэ биир өттүнэн сөп. Салгыы Чернышевскай (Чинэкэ) олохтоохторо полигону атын сиргэ тоҕо туруорсалларын уонна Сэттэминнээх сайылык туһунан туох дииллэрин билсиҥ.
Кэмэнтээрийдэр
Артур Протопопов, Чернышевскай нэһилиэгин баһылыга:
- Бу сиргэ полигон тутуллуохтааҕын туһунан 2018 сылтан биллэр. Ити сылтан нэһилиэнньэ сөбүлээбэтин тута биллэрбитэ. Оннооҕор пикет кытта тэриллэ сылдьыбыта да, туох да миэрэ ылыллыбата, норуот санаатын истибэтилэр. Билигин сирэ оҥоһуллан, бырайыагы билиһиннэрии саҕаланан эрэр. Былыргыттан, сопхуос саҕаттан, ити Сэттэминнээххэ сайынын сүөһү сайылыыр аҕай сирэ-уота. Ити бэс тыатыгар дьон тахсан сир астыыр. Дьиҥэр, биһиги атын сири ыйа сылдьыбыппыт.
Биһиги билэрбитинэн, ханна да итинник хабааннаах полигон тутулла илик. Бастаан улахан куораттарга тутуллан хайдаҕын-тугун көрдөрдүн ээ. Баҕар, олох да сатаныа суоҕа. Оччоҕуна эмиэ боростуой сыбаалкаҕа кубулуйарыгар тиийэр дуо? Нэһилиэнньэ полигон тутулларын утарбат. Сэттэминнээххэ тутулларын утарар. Бу күннэргэ нэһилиэк дьокутааттара улуус мунньаҕын сэбиэтигэр полигону тутууну көһөрөргө диэн суругу ыыттылар.
Ирина Нифонова, Чинэкэ нэһилиэгиттэн Бүлүү улууһун дьокутаата:
- Сэтинньи 4 күнүгэр Бүлүү улууһун дьаһалтата Бүлүү куоратыгар кытаанах бөҕү-сыыһы обработкалыыр полигону тутуу («Строительство полигона комплексной обработки ТКО в г. Вилюйск») боппуруоһугар аһаҕас истии буолбутун истибитим уонна онно санаабын этэбин. Мунньах элбэх кэһиилэрдээх. Ол курдук, Бүлүү улууһун олохтоохторугар 7 күн иһигэр аһаҕас истии буоларын туһунан иһитиннэриэхтээх этилэрэ. Бу туһунан «Подготовка и проведение публичных слушаний» диэҥҥэ 8-с ыстатыйатыгар чуолкайдык сурулла сылдьар. Иккиһинэн, тэрээһин саҕаланыан иннинэ мунньаҕы салайан ыытар бэрэссэдээтэл уонна боротокуолу оҥорор сэкэритээр талыллыбатахтара. Кыттыбыт дьон мунньаҕы атын кэмҥэ көһөрөргө диэн этии киллэрбиттэрин адьас болҕомтоҕо ылбатылар.
Аны туран, Саха сиригэр переработкалыыр полигон тутулла илигинэн сибээстээн, бу өссө үчүгэйдик үөрэтиллиэхтээх. Пандемия кэмигэр улахан ыксаллаах боппуруос быһыытынан көрбөккө, барытын үчүгэйдик сыныйан, ырытан эрэ баран сөптөөх быһаарыныы ылыллыахтаах. Мунньах хас биирдии кыттааччыта Бүлүү куората, Сосновка, Чинэкэ, Өкүндү нэһилиэктэрин бөҕүн- сыыһын тоҕор сиринэн-уотунан тоҕо чуолаан саамай харыстыыр сирбит Сэттэминнээх аттыгар тутуллуохтааҕый диэн туран, бары утарарбытын биллэрдибит. Түмүкпэр этиэхпин баҕарабын. Дьон туһугар үлэлиэхтээх салайааччыларбыт норуоккут диэки хайыһыҥ, сыыһа-халты дьаһаныыгытын тохтотуҥ диэн ыҥырабын.
Светлана Иванова, Чернышевскай олохтооҕо:
- Сайын аайы айылҕа быйаҥыттан сомсон ылар сирбитигэр полигон тутуллуохтааҕа былааҥҥа киирбитэ ыраатта. Ону Чернышевскай нэһилиэгин олохтоохторо утарсыбыттарын хайаан да аһаҕастык этиниэх тустаахпыт. Сэттэминнээх тыатыгар ама сир аһын хомуйбатыбыт ини, хомуйдубут ини? Сэттэминнээх Эбэ көмүс хатырыктааҕыттан күндүлээбэтэ ини, күндүлээтэ ини? Сайылыгар үрүҥ ас үрүлүйбэтэ ини, үрүлүйдэ ини?
Бу хаарыаннаах сирбитин-уоппутун полигон оҥордохторуна, Чернышевскай олохтоохторо кэхтэр суолу тутабыт. Улууспут дьаһалтата сүөһү өлүгүн быраҕар сыбаалканы (скотомогильник) оҥорбута, ол утары иһэр уубут сытар. Кыһын хотуттан тыал үрдэҕинэ, сыбаалка сыта-сымара, буруота Ходуһалаах, Орообуна, Хоруулаах, Чинэкэ сирдэригэр-уоттарыгар кэлиэҕэ. Сайын илинтэн үрдэҕинэ, Абааһылаах, Ньоҕордоох, Атырдьахтаах диэки биллиэҕэ. Оттон күһүн, саас арҕааттан тыал билиннэҕинэ, Сэттэминнээх, Дьука, Дуолгаан сирдэригэр дьааттаах буруо тута халыйан кэлиэҕэ. Бу, биллэн турар, айылҕабытын, иһэр уубутун буортулуоҕа.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
