Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Пилота суох пуойастар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «Арассыыйа тимир суоллара» АУо генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Олег Белозеров хампаанньа үлэтин түмүгүн, инники былааннарын билиһиннэрдэ уонна дьокутааттар, фракциялар ыйытыктарыгар…
24.03.24 10:24

Уопсастыба

Терактан эмсэҕэлээбит дьону өйүүргэ сокуон барылын киллэрдилэр

Судаарыстыбаннай Дуумаҕа терактан эмсэҕэлээбит Арассыыйа олохтоохторун өйүүр туһунан сокуон барылын киллэрдилэр. Бу докумуону Судаарыстыбаннай Дуума бүддьүөккэ уонна нолуокка сис кэмитиэтин чилиэнэ Оксана Дмитриева көҕүлээтэ. Ол туһунан «Парламентская газета»…
27.03.24 09:39

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

От ыйын 2 күнүгэр Өлүөнэ өрүс күнүн бэлиэтээбиппит.  Ол кэнниттэн бу нэдиэлэ саҥатыгар Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор парламенын уонна Ил Түмэн сокуоҥҥа, экологияҕа, тыа хаһаайыстыбатыгар уонна  сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар, экологияҕа кэмитиэттэрэ «Өлүөнэ өрүһү уонна кини салааларын чөлүнэн хаалларыы – “Экология” национальнай бырайыак сүрүн тосхоло» диэн экологическай суолталаах тиэмэҕэ киэҥ хабааннаах ВКС-мунньаҕы тэрийдилэр.

От ыйын 2 күнүгэр Өлүөнэ өрүс күнүн бэлиэтээбиппит.  Ол кэнниттэн бу нэдиэлэ саҥатыгар Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор парламенын уонна Ил Түмэн сокуоҥҥа, экологияҕа, тыа хаһаайыстыбатыгар уонна  сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар, экологияҕа кэмитиэттэрэ «Өлүөнэ өрүһү уонна кини салааларын чөлүнэн хаалларыы – “Экология” национальнай бырайыак сүрүн тосхоло» диэн экологическай суолталаах тиэмэҕэ киэҥ хабааннаах ВКС-мунньаҕы тэрийдилэр.

 Мунньахха Иркутскай уонна Саха сирин парламеннарын дьокутааттара, СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин 1-кы солбуйааччы Дмитрий Бердников, Саха сириттэн РФ Госдуматын дьокутаата Галина Данчикова, биллэр-көстөр экологтар, учуонайдар, уопсастыбанньыктар кыттыыны ыллылар.  

Тэрээһини Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор парламенын сокуоҥҥа, экологияҕа уонна тыа хаһаайыстыбатын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Роман Габов уонна Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ  Владимир Прокопьев үүннээн-тэһииннээн ыыттылар. 

Владимир Прокопьев киирии тылыгар тустаах боппуруоһунан үлэ 2018 сылтан саҕаламмытын туһунан эттэ. Госдума VII ыҥырыылаах дьокутаата Галина Данчикова бу тиэмэни 2019 сыл бэс ыйыгар Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт Ойуур национальнай форумугар көрөргө этии киллэрбитэ.

 «Бүгүн биһиги Иркутскайдааҕы кэллиэгэлэрбитин кытта Өлүөнэ өрүспүт экологиятын харыстааһыҥҥа аналлаах боппуруоска мунньаҕы тэрийдибит. Бу тэрээһини өссө былырыын ыытыахтаах этибит да, биллэр төрүөтүнэн көһөрүллүбүтэ», -- диэн быһаарда Владимир Михайлович.

Салгыы Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор парламенын   сокуоҥҥа, экологияҕа уонна тыа хаһаайыстыбатын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Роман Габов  Өлүөнэ өрүс билиҥҥи туруга икки эрэгийиэни ити боппуруоска сомоҕолуурун, бииргэ үлэлииргэ төрүөттэр баалларын бэлиэтээтэ. «Өлүөнэ өрүс Иркутскай уобалаһын олоҕор-дьаһаҕар социальнай-экэнэмиичэскэй өттүнэн улахан суолталаах. Өрүс тардыытыгар буолар араас омсолоох көстүүлэр, эбэни киртитэр, ыраас уутун сүүһүрдэр үлэлэр ыытыллалларын бэлиэтии көрөбүт. Ол барыта Иркутскай уобалас уонна Саха сирин нэһилиэнньэлэригэр охсуулаах буолара чуолкай», -- диэн Роман Федорович санаатын үллэһиннэ. Кини, бастатан туран, өрүс уута уоларын туһунан этэн туран, ол ыраах сытар оройуоннарга уматыгы, бородууктаны таһарга кэккэ ыарахаттарын үөскэтиэн сөбүн ыйда. Итини тэҥэ, өрүс киртийиититтэн балык аҕыйыы турара улахан болҕомтоҕо ылыллыахтааҕын тоһоҕолоон эттэ.

Лена өрүс экологи фото1 2

 «Өлүөнэ өрүскэ баар кыһалҕалары быһаарыыга бииргэ үлэлиирбит саамай сөп. Бары бииргэ күүспүтүн ууран, Сибиир саамай улахан, маанылаах өрүһүн быыһыахпытын, өрүс экологическай систиэмэтин  чөлүгэр түһэриэхпитин наада», -- диэн кини олус сөптөөх санааны иһитиннэрдэ.

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев  тыл этиитигэр, Саха сирин Иркутскай уобалаһы кытта ураты устуоруйа ситимниирин, ол курдук, өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи кэрдиискэ өрөспүүбүлүкэ дьаһалтата Иркутскай күбүөрүнэ састаабыгар киирэрин туһунан санатта. Саха сиринээҕи уобалас өрөспүүбүлүкэ статуһун ылбытын да кэнниттэн  Иркутскайы кытта ыаллыы быһыытынан бэлиитикэ, экэниэмикэ хайысхаларынан бииргэ үлэлээн, өйөһөн олороллорун бэлтиэтээтэ.

 «Сибиир улуу өрүһүнэн билиниллэр Өлүөнэ эбэ  национальнай суолталаах Байкал күөлтэн тардыыланан,   Иркутскай уобалас уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин сирдэрин-уоттарын уҥуордаан, Лаптевтар муораларыгар түһэр. Өлүөнэ Ийэ сирбит үрдүнэн биир саамай улуу уонна саамай элбэх уулааҕынан билиниллэр өрүс. Аан дойду үрдүнэн ирбэт тоҥноох сиринэн тайаан сытар ураты өрүһүнэн буолар. Оттон уһунунан Арассыыйаҕа үһүс, аан дойдуга онус миэстэлэрдээх. Биһиги бүгүҥҥү сүрүн сыалбытынан-сорукпутунан Өлүөнэ өрүһү кэлэр көлүөнэҕэ хайдах баарынан чөл туруктаах хаалларыы буолар.

5d1ab088a4d28

Владимир Михайловичка РФ икки эрэгийиэнэ бииргэ үлэлээн, Өлүөнэ эбэни “Экология” национальнай бырайыакка киллэриини ситиһэргэ идиэйэ киирбитэ ыраатта. Итини ситиһэр инниттэн бары биир санаанан салайтаран, икки өттүттэн оробуочай бөлөҕү тэрийэн, федеральнай таһымҥа сөптөөх докумуону бэлэмниэхпитин наада» -- диэн Алексей Ильич эттэ.

Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор парламенын  Бэрэссэдээтэлэ Александр Ведерников  Өлүөнэ өрүһү харыстыырга аналлаах боппуруостары быһаарыыга, дьэ, күүскэ ылсар күн-дьыл тирээн кэлбитин туһунан санатан туран,  «Өлүөнэн Саха сиригэр эрэ суудуналар сылдьар, итиэннэ эбэбит нэһилиэнньэни уунан хааччыйар сүрүн хорук тымыр буолбатах, биһиги эрэгийиэммитигэр эмиэ улахан суолталаах өрүс. Өлүөнэ кытылларыгар улахан куораттар, өрүс пуортара, бырамыысыланнай тэрилтэлэр бааллар. Ол аата ыраах олорор оройуоннарга хоту таһаҕаһы тиэйэргэ сүрүн тырааныспартнай суол-иис буолар. Ол эрээри, биир өттүн көрөр буоллахха, нэһилиэнньэ үлэтэ-хамнаһа өрүс экологическай систиэмэтин айгыратара чуолкай суол. Онон күн бүгүн ыарахан балаһыанньа үөскээтэ, өскөтүн сөптөөх быһаарыныылары ылымматахпытына, экологическай алдьархайтан хайдах да төлөрүйэр кыахпыт суох буолуо», -- долгуйарын биллэрдэ. Итини тэҥэ, өрүү бииргэ утумнаахтык үлэлииргэ этэн туран, Саха сирин дьокутааттарын Иркутскай уобаласка кэлэн, Уус Кукка тутулла турар собуоттарын көрөллөрүгэр ыҥырда. Түгэнинэн туһанан, Алексей Ильиһи Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлинэн талыллыбытынан эҕэрдэлээтэ, үлэтигэр ситиһиилэри баҕарда.

maxresdefault 3

 Салгыы Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор  мунньаҕын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Кузьма Алдаров, Иркутскай уобалас Ольхонскай оройуонун мээрэ  Андрей Тыхеев тыл эттилэр.

Сүрүн дакылааты СӨ Экологияҕа, айылҕа баайын туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирин бастакы солбуйааччы Семен Яковлев оҥордо. Кини  Өлүөнэ өрүскэ экологическай өттүнэн туох суоһуурун, туох дьайарын сиһилии быһааран кэпсээтэ уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтэ «Экология» национальнай бырайыакка «Сохранение уникальных водных объектов» анал блокка «Өлүөнэ өрүс уутун харыстааһын» диэн бырайыагы туруорсан, федеральнай таһымҥа этии киллэрбиттэрин туһунан иһитиннэрдэ. Бу бырайыакка ууну ыраастыыр эбийиэктэртэн саҕалаан, Өлүөнэҕэ тимирбит суудуналары хостоон суох оҥоруу уонна өрүс кытылыгар сытар бөҕү-сыыһы ыраастааһын  хабыллыбыттар.

 «РФ Айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа министиэристибэтэ ити этиилэри тустаах национальнай бырайыакка киллэрбэтэҕэ. “Атын өрүстэри кытта тэҥнээтэххэ, Өлүөнэ туруга этэҥҥэ соҕус, онон  ыраастыыр эбийиэктэри тутуу уонна тимирэн сытар суудуналары ыраастааһын национальнай бырайыак сыалыгар-соругар барсыбат”, -- диэн аккаастаабыттара», -- диэн Семен Илларионович быһааран биэрдэ. Билиҥҥи туругунан, Өлүөнэ өрүскэ 264 суудуна тимирэн сытарыттан, 24-дэ хаһаайына суоҕа быһаарыллыбыт. Балар үксүн 70-90-с сс. эргин тимирбиттэр. Балары хостооһун Саха Өрөспүүбүлүкэтин кыһалҕатынан эрэ буолуо суохтааҕа ыйылынна.

MMCRLUQ3fC

СӨ Экологияҕа, айылҕа баайын туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Семен Яковлев салгыы биэрэктэр сиҥнэн алдьаныыларыгар тохтоон ааста. «Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 50 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа кытыл сиҥнэриттэн 37-тэ Өлүөнэ  өрүскэ баара биллэр. Саас күүскэ халааннаатаҕына,  нэһилиэнньэҕэ улахан хоромньу тахсар, итинтэн сылтаан өрүс уута олус киртийэр. Ол иһин  биэрэги харыстыыр, бөҕөргөтөр аналлаах эбийиэктэри тутуу хайаан да наада», -- диэн Семен Яковлев саамай сөптөөх этиини эттэ. 

Сылын аайы навигация кэмигэр 700-тэн тахса суудуна үлэлиир. Сүрүн кыһалҕанан нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар таһаҕаһы тиэрдиигэ өрүс уута түһэн эрэйдиир. Семен Яковлев өрүскэ дириҥэтии үлэтин ыыттахха эрэ ити этиллибит кыһалҕа быһаарыллар кыахтааҕын ыйда. Салгыы Иркутскай уобалас Айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа миниистирин солбуйааччы Оюун Базарова кэпсэтиигэ кыттан, Иркутскай уобалас сиригэр-уотугар баар кыһалҕалары билиһиннэрдэ.

“Ууга тимирбит суудуналар, чахчы, кыһалҕаны үөскэтэллэр. Биһиги уобаласпытыгар Өлүөнэ өрүскэ 60 кэриҥэ суудуна тимирэн сытара биллэр, балар экологическай хоромньуну таһаараллара улахан», -- диэн дакылаатчыт иһитиннэрдэ.

Саха сириттэн РФ Госдуматыгар дьокутаат Галина Данчикова  «Бүгүҥҥү күҥҥэ Өлүөнэ өрүһү кытта сибээстээх кыһалҕа элбэх: өрүс киртийиитэ, бөҕү-сыыһы хомуйуу, о.д.а. Биир сүрүн кыһалҕанан суудуналар сырыыларыгар харгыс үөскүүрэ буолар. Бу өрүскэ үгүс сиргэ уу уолуутун кытта сибээстээх», -- диэтэ.

Галина Иннокентьевна ити этиллибит боппуруоска федеральнай киин болҕомтотун тардар инниттэн РФ Бырабыыталыстыбатыгар сөптөөх дакаастабыллаах суһал иһитиннэриини ыытарга сүбэлээтэ уонна бу кыһалҕаны быһаарыыга бииргэ үлэлииргэ бэлэмин туһунан эттэ.

Иркутскай уобалас Сокуону оҥорор парламенын сокуоҥҥа, экологияҕа уонна тыа хаһаайыстыбатын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Роман Габов  мунньаҕы түмүктүүрүгэр маннык хабааннаах мунньах ыытыллыбыта үчүгэй эрэ өрүттээх буолуоҕун ыйан туран, федеральнай кииҥҥэ бэрт суһаллык Өлүөнэ өрүһү харыстыырга туһуланар этиилэри, быһаарыылары ыытарга эттэ. “Икки эрэгийиэн туруорсуутун, этиитин федеральнай киин ылынан, тустаах национальнай бырайыакка Өлүөнэ өрүһү киллэриэ”, -- диэн эрэлин биллэрдэ.

Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ  Владимир Прокопьев түмүк тылыгар «Сохранение уникальных водных объектов» федеральнай бырайыак «Экология» национальнай бырайыак биир сүрүн тосхолунан буоларын ыйан туран, 2019 сыл тохсунньутуттан 2024 сыл  ахсынньытыгар диэри олоххо киллэриллэрин санатта. Ити бырайыакка Байкал, Телецкэй, Ладожскай, Онежскай күөллэр,  Волга, Дон, Обь, Енисей, Амур, Урал, Печора өрүстэр киирбиттэр.

 «Биһиги дойдубут биир саамай улуу өрүһэ Өлүөнэ ити бырайыакка киирэ илик. Кини салааларынан буолар Битим, Өлүөхүмэ, Алдан, Бүлүү өрүстэргэ бырамыысыланнай үлэлэр ыытыллаллар. Статистикаҕа көстөрүнэн,  техническэй көрдөрүүлэринэн Өлүөнэ киртийбит өрүһүнэн билиниллэр.  рүс Саха сиригэр таһаҕаһы тиэйиигэ биир сүрүн тырааныспартнай хорук тымырынан буолар. Онон итини өссө үчүгэйдик хааччыйар инниттэн дириҥэтии үлэтэ сылын аайы хайаан да ыытыллыахтаах», -- диэн  Владимир Михайлович эттэ.

Ил Түмэн  пресс-сулууспатын матырыйаалларынан Александр Тарасов бэлэмнээтэ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением