Быйыл сааскыттан вакцинаны оҥоруунан хас да судаарыстыбаннай тэрилтэ дьарыктаммыт. Холобур, Роспотребнадзор, Федеральнай медицинскэй-биологическай агентство (ФМБА), ону сэргэ чааһынай фармацевтическай тэрилтэлэр. Ол эрээри ордук доруобуйаҕа куттала суоҕунан уонна көдьүүстээҕинэн Н.Ф. Гамалеи аатынан эпидемиология уонна микробиология чинчийэр национальнай киинэ уонна Новосибирскай куорат “Вектор” оҥорон таһаарбыт “Спутник V” уонна “ЭпиВакКорона”  вакциналарын сөптөөҕүнэн аахпыттар. Учуонайдар вакциналары харамайдарга, чуолаан макакаларга боруобалаабыттар.

Бэрэсидьиэн Владимир Путин: “Билигин элбэх ахсаанынан оҥорон таһаарыы боппуруоһа турар. Бары эрэгийиэннэргэ вакцинаны тиэрдиэхпит. Онон күргүөмүнэн быһыы бу сыл бүтэһигэр ыытылларыгар эрэнэбит.  “Вектор” уонна Гамалеи киинин вакциналара РФ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтигэр регистрациялаахтар уонна бары ирдэбилгэ эппиэттииллэр” – диэн “Арассыыйа ыҥырар” инвестиция форумун пленарнай мунньаҕар эппитэ.

Үлэ хайдах саҕаланна?

Ахсынньы ортото буолла -- быһыыны биэрии үлэтэ саҕаланна. Маассабай быһыы оҥоһуллубут бастакы куоратынан Москва буолла. Быһыы биэрэр 70 пуун аһыллан, күнүн ахсын үлэлиир. Мэр Сергей Собянин иһитиннэрбитинэн, Москва 6-7 мөл. олохтооҕор “Спутник V” быһыыны биэрэргэ былаанныыллар.

Быһыыны хайдах биэрэллэрий? Ол туһунан киин сайт бу курдук суруйар: “Быһыыны биэрэр пуун таһыгар уочарат үөскээбэтин диэн, ылааччы дьоҥҥо бириэмэни болдьууллар. Маҥнай температураларын кэмнииллэр, дьон бары мааскалаах уонна бэрчээккилээх буолалларын ирдииллэр. Быһыыны ылар киһи сөбүлэҥ докумуонун толорор. Быһыыны аҕыйах сөкүүндэ иһигэр биэрэллэр. Сиэстэрэ укуол оҥорор, ол кэнниттэн быһыыны ылбыт киһи иккис быһыытын ылар күнүн бэйэтэ болдьуур”.

Москва доруобуйаҕа харыстабылын департаменын солбуйааччыта Андрей Старшинин эппитинэн, вакцина бастакы компоненын киллэрбиттэрин кэннэ, иккис эбэтэр үһүс нэдиэлэтигэр киһи этигэр-хааныгар антителалар үөскүүллэр. Оттон вакцина иккис компоненын 21 күн кэнниттэн ылыахтаахтар.

Вакцина дьоҥҥо хайдах дьайыан сөбүн туһунан суруйууга бэлиэтээбиттэр: киһи быһыы ылбытын кэннэ температурата үрдүөн сөп, оччотугар кини дьиэтигэр уоскулаҥнык сылдьыахтаах. Кыраадыһа 38 диэри таҕыстаҕына, эминэн түһэриллиэхтээх. Оттон 38 кыраадыстан үөһэ таҕыстаҕына, бырааһы ыҥырара ордук. 

Быһыы ылбыт киһи этигэр-хааныгар коронавируска иммунитета хаһан оҥоһуллан тахсарый? Үөһээ этиллибитин курдук, "Спутник V” вакцина икки компонентан турар, ол эбэтэр иккитэ төхтөрүйэн бэриллэр. Ол курдук бастакы компонены ылбыт күнтэн 42-с күнүгэр иммунитет киһиэхэ үөскүөхтээх диэн иһитиннэрэллэр.

Билигин дойду үрдүнэн 168 тыһыынча доза вакцина баар. Сотору кэминэн маассабай оҥорон таһаарыы саҕаланыахтаах. Тоҕо диэтэххэ, дойду 40 мөл. олохтооҕо быһыыны ыллаҕына эрэ, коронавирус ыарыыта тарҕаныыта тохтуур.

"Спутник V" вакцина сыаната 1942 солк. буолар. Ол эрээри, үрдүкү салалта Арассыыйа олохтоохторо бары вакцинаны босхо ылыахтара диэн эрэннэрбит.

Билиҥҥитэ "Спутник V" вакцинаны биэрэллэр. Атырдьах ыйын ортотуттан регистрацияны ааспыт иккис вакцинаны -- "ЭпиВакКорона" --киэҥ туһаныыга таһаарыахтара.

2021 сыл олунньу ыйыгар Чумаков аатынан наука киинэ COVID-19 вирус утары оҥорбут вакцинатын регистрациялыахтара. Научнай киин оҥорон таһаарар базалаах буолан, бу вакцинаны бырамыысыланнай кээмэйинэн тута оҥорон таһаарыахтара – сылга 10 мөл. дозаны.

Саха сиригэр 300 вакцина кэллэ

СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Балабкина өрөспүүбүлүкэҕэ коронавирус ыарыы тарҕаныытын туһунан кэпсиир брифинигэр иһитиннэрбитинэн, ахсынньы 11 күнүгэр "Спутник V" вакцина 300 дозатын Саха сиригэр аҕалаллар. Бу вакциналар “кыһыл” зонаҕа үлэлиир мэдиссиинэ үлэһиттэригэр биэриэхтэрэ.

Оттон маассабай быһыыны биэри 2021 сыл олунньуттан саҕаланыаҕа. Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Елена Борисова иһитиннэрбитинэн, аан бастаан мэдиссиинэ үлэһиттэригэр, учууталларга уонна социальнай тэрилтэ үлэһиттэригэр быһыыны туруоруохтара. “Өссө балаҕан ыйыгар COVID-19 ыарыыны эмтиир балыыһаҕа үлэлии сылдьар быраастар вакцинаны ылбыттара. Онон бу  быһыыны биэрии хампаанньа иккис түһүмэҕэ”, -- диэн этэр миниистир. 

Дьокутаат санаата

Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэлээх уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров:

--Быйыл балаҕан ыйын 8 күнүгэр вакцина 42 дозатын ыыппыттара, ону мэдиссиинэ үлэһиттэригэр биэрбиттэрэ. Балаҕан ыйын 17 күнүгэр СӨ Бырабыыталыстыбата уонна РФ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ түһэрсибит сөбүлэҥнэринэн, Саха сиригэр вакцина 893 дозатын ыытыахтаахтар. Нэһилиэнньэ быһыыга сэрэхтээхтик сыһыаннаһар, ол эрээри устуоруйаттан билэбит, өлөр ыарыылартан быһыы эрэ киһи аймаҕы быыһаабыта. 

Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэлээх уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Любовь Явловская:

-- COVID-19 ыарыы пандемията биллэриллибитин кэннэ 8 ый буолан баран, оҥорон таһаарбыт вакциналара көдьүүстээхтэрин туһунан түөрт фармацевтическай хампаанньаны ааттаабыттара– “Pfizer” (эмиэрикэлэр), Н.Ф. Гамалеи аатынан эпидемиология уонна микробиология чинчийэр национальнай киинэ (“Спутник-V”),          “Moderna” (эмиэ Эмиэрикэ), “AstraZeneca” (шведскэй-британскай). Сотору кэмҥэ бу хампаанньалар вакциналарын чинчийиилэрин түмүктэрэ биллиэ. Уопсайынан, аан дойдуга коронавирус ыарыытыттан 48 вакцина оҥоһуллубут. Укол эрэ быһыытынан бэриллэр вакциналар баар буолбатахтар. Муннугар, күөмэйгэр ыстарар эмиэ оҥоһуллубуттар. Вирус бастаан киһи силигэр хатанар, ол иһин бу вакцина көдьүүстээх буолуон сөп. Биллэн турар, хас биирдии вакцина клиническэй чинчийиини ааһыахтаах.

Аан дойду үрдүнэн киһи аймах доруобуйатын харыстыыр туһуттан коронавирустан вакцина оҥорон таһаарыы үлэтэ ыытыллар. Бу – биир сүрүн судаарыстыбаннай научнай бырагырааманан буолар.

Эн ылаҕын дуо?

Ольга Софронова, Өрөспүүбүлүкэтээҕи клиничэскэй балыыһа лабараана:

--Биһиги лабораториябыт анаалыс араас көрүҥүн оҥорор. Сарсыарда 8 чааска кэлэн, анал харыстанар көстүүммүтүн кэтэбит, үлэбитигэр бэлэмнэнэбит. Обсерваториялартан био-матырыйааллары аҕалаллар, ону бастаан регистрациялыыбыт. Биирдии отделение күҥҥэ 130-түү анаалыһы оҥорор, билигин син аҕыйаата. Анаалыс түмүгүн аналлаах миэстэлэринэн араартаан угабыт, ону салгыы балыыһаларынан ыыталлар. Биһиги бары да өрөбүлэ суох үлэлии сылдьабыт. Өрөбүллэргэ гемостаз, ПЦР, биохимия анаалыстарын оҥоробут. Оттон коронавирустан быһыы туһунан санаабын этэр буоллахха, ким баҕалаах ылар. “Кыһыл” зонаҕа үлэлиир киһи төһө да харыстаммытын иһин, син биир хаптарар эбит. Биһиги балыыһабытыгар ылыан баҕалаах дьон испииһэгин оҥорбуттара.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи 3-с №-дээх клиничэскэй балыыһа бырааһа Елена Акимова:

--Коронавирус диэн, кырдьык, ыарахан ыарыы. Мин балыыһа инфекционнай станционарыгар үлэлиир буоламмын, дьон хайдах ыалдьарын көрө-билэ сылдьабын. Сотору маассабай быһыыны биэрии хампаанньата саҕаланыаҕа. Ол олус сөптөөх, тоҕо диэтэххэ бу ыарыы тарҕанарын быһыы эрэ намтатыа дии саныыбын. Мин бииргэ үлэлиир дьонум үгүстэрэ ыарыйдылар, сорохтор сибикилэрэ суох аһардылар. Онон дьон бэйэ-бэйэтигэр сыһыара сылдьар. Үөрэтиллибит, чинчийиини ааспыт “Спутник-V” вакцина ыарыы тарҕаныытын тохтоторугар эрэллээхпин.

Василий Никитин, наачаалынай кылаас учуутала:

--Биһиги күһүҥҥүттэн оҕолору оскуолаҕа баран үөрэтэбит. Үгүс кэллиэгэлэрим ыарыйдылар, сорохтор олус күүскэ. Оҕолор ыалдьыбаттар, ол эрээри ыарыыны сыһыарыахтарын сөп. Онон учууталлар быһыы ылаллара сөптөөх. Ол эрээри, араас киһини дьиксиннэрэр иһитиннэриилэр кэлэллэр. Холобур, киһи доруобуйатыгар охсуулаах буолуон сөп диэн. Онон толкуйга сылдьабын.