Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров:

-- Ил Дархан 2021 сылы Чэбдигирии сылынан биллэрбитин кэннэ маннык Ыйаах тахсыбыта оруннаах. 90-с сыллартан ыла оҕо төрөөһүнэ аччаабыта, өлүүнү куоһарбат буолбута. Араас дьаҥ-ыарыы тарҕаммыт кэмигэр дьон доруобуйатын инники күөҥҥэ тутар уһун кэмнээх судаарыстыбаннай бырагыраама национальнай стратегия быһыытынан ылыллара демографияны тупсарыыга төһүү буолуоҕа.

Киһи бэйэтин доруобуйатыгар харыстабыллаахтык, эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһарыгар үлэни туһаайыахтаахпыт. Ити туһуттан чөл олоҕу көҕүлүөхтээхпит, маассабай спорду тэнитиэхтээхпит, оҕолор  физкультуранан дьарыктаналларыгар, сынньалаҥнарын туһалаахтык атааралларыгар сөптөөх усулуобуйаны тэрийиэхтээхпит, санаторийдарга уонна курортарга эмтэнэр барыларыгар табыгастаах буоларын ситиһиэхтээхпит, ол-бу араас эбиилигэ суох бэйэ оҥоһуга аһылыгы элбэтиэхтээхпит. Бу этиллибит ирдэбиллэр олохпут нуормата буоларыгар кыһаллыахтаахпыт.

Мин “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа «Чэгиэн кэскил» диэн бырайыагын эрэгийиэҥҥэ сүрүннээччи буолабын. Бу бырагыраама эмиэ чэгиэн көлүөнэ үүнэн тахсарыгар туһаайыллар, онон Ыйаах сорох соруктарын толорорго тирэх буолуоҕа.

Холобура, 2019 сыллаахха “Иҥэмтэлээх аһылык – уһун үйэлэнии мэктиэтэ” диэн аахсыйаҕа өрөспүүбүлүкэбит 4797 үөрэнээччитэ кыттыбыта. Оҕолор сөпкө аһааһын туһунан уруоктары ыыппыттара, бырайыактарын көмүскээбиттэрэ, флешмоб тэрийбиттэрэ. Ол түмүгэр Арассыыйа 426 лиидэриттэн 13-с, үөрэх 433 кыһатыттан 8-с миэстэ буолбуппут. Быйыл аны “Чөл олох – норуот сайдыытын тирэҕэ” диэн аахсыйаҕа кытта сылдьаллар. Эмиэ кылаас-чаастара, маастар-кылаастар, чинчийэр үлэлэр ыытылла тураллар. Мин куораттааҕы классическай лиссиэй иккис кылааһыгар “Спорт – олох нуормата” диэн тиэмэҕэ уруок биэрбитим уонна сэрээккэлэппитим.

Чэбдигирии 10 сылын өссө биир сүрүн хайысхата – мэдиссиинэни үөрэхтээх исписэлиистэринэн хааччыйыы. Соторутааҕыта Муомаҕа бара сырыттахпына, нэһилиэнньэ быраас тиийбэт кыһалҕатын үҥсүбүтэ. Бу хоту ханна баҕарар баар көстүү. Ол иһин 2030 сылга диэри доруобуйа харыстабылын сайыннарыы Стратегиятыгар бу боппуруоһу туспа хайысха быһыытынан киллэрбиттэрэ. Биһиги кэмитиэппит көтөхпүт этиилэрэ – суһал уонна паллиативнай көмөлөрү оҥорор кииннэри тутуу – Стратегияҕа киирбитэ уонна Ыйаахха ыйыллыбыта үөрдэр. 

Кэмитиэт бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Любовь Явловская:

-- Маннык хабааннаах ыйааҕы урут 90-с сылларга СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ М.Е.Николаев таһаара сылдьыбытын өйдүүргүт буолуо. Оччолорго Мэдиссиинэ национальный киинэ тутуллубута, идэлээх эмчиттэри омук сиригэр тиийэ үөрэттэрбиттэрэ, бу эйгэҕэ учуонайдары бэлэмнээһин күүскэ ыытыллыбыта. Саҥа технологиялары киллэриигэ үлэ көдьүүстээхтик барбыта. Ол түмүгэр икки үйэ кирбиитигэр доруобуйа харыстабыла саҥа таһымҥа тахсыбыта мэлдьэх буолбатах. Ол эрээри саҥа кэм саҥа ирдэбиллэри туруорар. Матырыйаалынай-тиэхиньиичэскэй базаны саҥардар кэм уолдьаста. Молекулярнай-генетическэй ньыманы баһылыахпытын, хирургияҕа, онкологияҕа, диагностикаҕа аныгы аппарааттары туһаныахпытын наада.

Норуот дьокутааттара мэдиссиинискэй наука сайдарыгар интэриэспит улахан. Тоҕо диэтэххэ, биһиги килиимэппит, олорор усулуобуйабыт ураты. Онон хотугу дьон доруобуйабыт тупсарын туһугар саҥа арыйыылар элбииллэрэ буоллар.