Оттон бу уодаһыннаах вирус атын ыарыылары, искэннэри көбүтэн, этэҥҥэ сылдьыбыт дьону соһуччу орон-тэллэх киһитэ оҥорон, анараа дойдуга аттаналларыгар төрүөт буолбутун ким да ааҕа-суоттуу, учуоттуу илик. Арай өлүү элбээбитинэн эрэ сэрэйэ саныыбыт...

Аан дойду учуонайдара коронавирус дьаҥа киһи этигэр-хааныгар дьайыытын, содулун чинчийбиттэрэ сылтан орто да, биир түмүккэ кэлэ иликтэр. Сорох дьонтон бу ыарыы вируһа, үтүөрээттэрин кытта, ылҕаан ылбыт курдук тута сүтэн хаалар эбит. Оттон сорохторго «коронавирус кэннинээҕи синдром» диэн саҕаланар.

Дьэ, бу хара хамсык ханнык уорганнарга ордук охсорун ырытан көрүөххэ.

Тыҥаҕа

Өссө ааспыт сыл кулун тутарыгар Ухань технологическай университетын исписэлиистэрэ ковидтаан ааспыт 70 киһини чинчийэн көрбүттэрэ. Онуоха 66 киһитэ тыҥата эмсэҕэлээбитин КТ көрдөрбүтэ. Ол эмсэҕэлээһиннэрэ араас эбит: тыҥа чуолаҕастарыгар хаан сүүрэр тымырдара бүөлэнэр (тромб) эбэтэр тыҥа онон-манан чэрдийэр (фиброз).

Аангылыйа Лестерскэй университетын бэрэпиэссэрэ Луиза Уэйн этэринэн, фиброһы киһи улаханнык билбэккэ сылдьыан сөп. Арай өссө халыҥаан, улаатан киирэн бардаҕына – ол кутталлаах. Онтон сылтаан өлөн хаалыахха да сөп. Аны туран, коронавируһу ыараханнык аһарыммыт дьон тыҥалара чөлүгэр 15 сылынан биирдэ түһэр үһү.

Бүөргэ уонна быарга

Коронавирус тыҥаҕа эрэ дьайбат, атын уорганнарга эмиэ охсор. Чуолаан бүөргэ уонна быарга.

Кытайга ыытыллыбыт чинчийии көрдөрбүтүнэн, 85 ыарыһахтан 27-тигэр бүөрдэрэ мөлтөөбүт. Хубэй уонна Сычуань провинцияларын 200 ыалдьыбыт киһититтэн 59-һа бүөрдэрэ букатын буорайбыт. Ииктэригэр үрүҥ бөлөнөх баара бэлиэтэммит – бу коронавирус ыарыытын туоһута. Аны, 44 %-нарыгар убаҕастара хааннаах. Ол аата бүөрдэрэ үчүгэйдик үлэлээбэт. Ииги сатаан оҥорбот буолбут. Маннык охсууттан сылтаан сир үрдүгэр бүөртэн өлүү 5 төгүл улааппыт.

Ковиды эмтиир препараттар, төһө даҕаны туһалыылларын, үтүөрдэллэрин иһин, киһи организмыгар соччото суохтук дьайалларын быһаарбыттар. Быарга охсорун РФ Доруобуйаҕа харыстабылын миниистирэ Михаил Мурашко Курскай уобаластааҕы клиническэй балыыһаҕа сырыытыгар аһаҕастык иһитиннэрдэ. Ону «быар токсическай сүһүрүүтэ» дииллэр эбит. Михаил Мурашко этэринэн, быһыыны ылыы ыарыыттан эрэ көмүскүүр буолбакка, хамсыгы чэпчэкитик аһардарга эмиэ көмөлөһөр, итиэннэ күүстээх эмп эккэ-хааҥҥа содулун намтатар үһү. Онон вакцина бары өттүнэн туһалааҕа дакаастанар.

Сүрэххэ уонна тымырга

Коронавирус сүрэххэ уонна тымырга охсуутун туһунан Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с №-дээх балыыһа кылаабынай бырааһа Иван Иванов пандемия кэмигэр үлэ усулуобуйатын билиһиннэрэр быһа биэриитигэр ахтан аһарда. Ол курдук, балыыһаҕа хоруона хамсыгыттан эмтэнэ сытар 89 ыарыһаҕыттан 30-та сүрэҕэ мөлтөөбүт, мэйиилэригэр баар тымырдарын үлэтэ кэһиллибит. «Дьэ, соннук уодаһыннаах ыарыы туран, аан дойду олоҕун аймаата, дьон доруобуйатын айгыратта», – диир Иван Иванов уонна быһыыны утарыласпакка ыларга ыҥырда.

Мэдиссиинэ национальнай киинин кардиохирургия салаатыгар үлэлиир Василий Павловтыын кэпсэттим. Кини медкиини таһынан Өрөспүүбүлүкэтээҕи кардиологическай диспансерга консультанныыр. Василий ковиднай стационарга үлэлээбитэ 2-с ыйыгар барбыт.

– Бу ыарыы хааны хойуннарар. Ол иһин эмтэнээччи антикоагулянтнай терапияны барар. Ол аата ыарыһах хаанын убаталлар. Ковидтан тымыр иһинээҕи эркиннэргэ бөлүөх хаан үөскүүр. Оннук тромбалар сүрэх инфарктыгар, инсультка, тыҥа, сүрэх хорук тымырдара бүөлэниилэригэр, варикозка тириэрдэллэр. Ол иһин антикоагулянтнай эмтэнии булгуччулаах.

Хамсыктан үтүөрбүттэрин кэннэ, кэлин диспансеризация ыытан, хааннарын састаабын бэрэбиэркэлииллэр. Уларыйыы баар буоллаҕына, глюкокортикостероид диэн гормонунан эмтииллэр. Бу гормон хаан сүһүрүүтүн тохтотор эбэтэр кыччатар. Өскөтүн бу эмтэри ыла сылдьан бэргээтэхтэринэ, ол аата иммуннай систиэмэлэрэ көмүскүүр аналын толорбот буолбут. Препарат көмөтүнэн аһара актыыбынайдык үлэлээн, төттөрү реакциялаан саҕалаабыт. Ону «цитокиновый шторм» дииллэр. Маныаха «ингибиторы интерлейкина-6» диэн күүстээх эми аныыллар. Оччоҕуна ыарыһахтар бэттэх кэлэллэр, бэйэлэрэ тыыналлара улам күүһүрэр, хааҥҥа кислород киириитэ үрдүүр.

Василий Иванович ковидтан миокардит буолуохтарын, онтон сылтаан тахиаритмия үөскүөн сөбүн эттэ. Тахиаритмия диэн сүрэх тэбиитин түргэтээһинэ (мүнүүтэҕэ 100-400 тэбэр).

Түмүккэ Василий Павлов эмтэнэн, үтүөрэн тахсыбыт дьон кэтэнэ сылдьалларыгар, хайаатар даҕаны хааны убатар эми иһэллэригэр сүбэлээтэ.