Быйыл өрөспүүбүлүкэ 22 улууһуттан 94 киһи бырайыак көмүскүүр түһүмэххэ киирдэ. Сүүмэрдиир түһүмэх от ыйын 6-8 күнүгэр буолан ааста. Ол түмүгүнэн бастакы 18 кыайыылаах аата билиннэ. Бу дьон бырайыактарыгар барыта 54 мөл. солк. көрүллэн үллэрилиннэ.

Санатан аһардахха, быйылгы быра­гыраамаҕа уопсайа 116 мөл. солк. көрүллүбүтэ, ол иһиттэн 87 мөл. солк федеральнай, 28,9 мөл. солк. өрөспүүбүлүкэ бүддьүөттэриттэн. Онон Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ хаалбыт суумаҕа эбии куонкуруһу ыытары былаанныыр.

Айаал Тимофеев, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин сүөһү иитиитигэр, племенной хонтуруолга, кооперацияҕа уонна аччыгый хаһаайыстыбаларга департаменын салайааччытын солбуйааччы:

– Быйылгы куонкурс бастакы түһүмэҕэр сайаапкалары ыам ыйын 29 күнүттэн хомуйан саҕалаабыппыт уонна бэс ыйын 11 күнүнэн түмүктээбиппит.

Улуустартан барыта 156 сайаапка киирдэ. Барыларын суумата холбоон 500 мөл. солк. тахсар. Ити өрөспүүбүлүкэ дьоно-сэргэтэ тыа хаһаайыстыбатынан, сүөһүнэн-сылгынан, оҕуруотунан дьарыктанарга уһулуччу интэриэстээҕин туоһулуур дии саныыбын. Хомойуох иһин, 62 бырайыак ирдэбиллэргэ сөп түбэспэккэ, сүүмэрдиир түһүмэҕи кыайан ааспата. Онон 22 улуустан 94 хандьыдаат бырайыагын көмүскээтэ.

Бырайыактары анал хамыыһыйа тэриллэн, видео-кэмпириэнсийэ сибээһинэн от ыйын 6-8 күннэригэр көрдө. Ол түмүгүнэн 18 кыайыылаах быһаарылынна. Бу бырайыактарга уопсайа 54 мөл. солк. көрүлүннэ.

Куонкурс иккис түһүмэҕэ атырдьах ыйыгар ыытыллара былааннанар. Сайаапкалары от ыйын 20 күнүттэн хомуйан саҕалаатыбыт. Сайаапкалары хомуйуу бүтэһик күнэ – от ыйын 31 күнэ. Биллэриини сиһилии Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин саайтыттан көрүөххэ  сөп.

Өйөбүлгэ кимнээх тиксэллэрий?

Судаарыстыба өйөбүлүгэр бааһынай хаһаайыстыба тэриниэн баҕалаах биирдиилээн дьон эбэтэр 2020 сылга бааһынай хаһаайыстыба буолбут фермердэр хапсар кыахтаахтар. Грант үбүн-харчытын тыа хаһаайыстыбатын кыылларын, тиэхиньикэ, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорор тэриллэри, сир учаастагын ыларга эбэтэр номнуо үлэлии турар оҥорон таһаарар эбийиэктэри инженернэй ситимнэргэ холбуурга, о.д.а. грант усулуобуйатыгар сөп түбэһэр хайысхаларга туттуохха сөп.

Ханнык бырайыактар кыайдылар?

Быйылгы куонкуруска саамай элбэх граны мэҥэлэр уонна уус алданнар ыллылар:

Мэҥэ Хаҥалас – 4 бырайыак (уопсай суумата 10 604 967 мөл. солк.)

Уус Алдан – 3 бырайыак (уопсай суумата 11 мөл. солк.)

Өймөкөөн – 1 бырайыак (2,7 мөл. солк.)

Бүлүү – 1 бырайыак (1 822 050 солк.)

Кэбээйи – 1 бырайыак (4 950 000 солк.);

Нам  – 2 бырайыак (уопсай суумата 4 775 082 солк.)

Томпо  – 1 бырайыак (4 177 500 солк.)

Амма  – 1 бырайыак (2 917 200 солк.)

Хаҥалас  – 1 бырайыак (3 мөл. солк.)

Чурапчы  – 1 бырайыак (1 989 900 солк.)

Сунтаар  – 1 бырайыак (5 мөл. солк.)

Ньурба  – 1 бырайыак (1 779 500 солк.)

Николай Степанов, Ньурба улууһун Малдьаҕар нэһилиэгэ:

– Аҕабыттан хаалбыт үөр сылгылаахпын. Билигин 2 үөрдээхпин. Онон “Үөр сылгы итиитин сайыннарыы” диэн бырайыагынан кииристим. Грант үбүнэн эбии сылгы атыылаһар уонна тиэхиньикэбин саҥардар былааннаахпын. Билиҥҥи тиэхиньикэм аһара эргэрдэ. Өрдөтөөҕү "Синтай-180" тыраахтарынан, ат көлө от охсорунан уонна мунньарынан үлэлии сылдьабын. Маннык тиэхиньикэлээх ырааппатым чуолкай. Онон орто кыамталаах саҥа кытай тыраахтара уонна саҥа охсор, мунньар тэриллэри ылыахтаахпын. Бырайыакпынан, аны 5 сылынан 3 үөр сылгылаах буолуохтаахпын.

Дьиҥинэн, үлэ бөҕөтүн былаанныы сылдьабын. Ону бырайыакпар киллэрбэтэҕим. Холобур, база, күрүө-хаһаа тутуохтаахпын. Онно бэйэм күүспэр эрэнэбин. Кырдьыгынан эттэххэ, Малдьаҕар диэки киэҥ-куоҥ ходуһа, оттуур сир элбэх. Ол гынан баран, сылгынан утумнаахтык дьарыктанар киһи аҕыйах. Биир эрэ бөдөҥ бааһынай хаһаайыстыба сылгынан барбыта. Кэтэх ыаллар син элбэх сылгылаахтар. Уопсайа нэһилиэк үрдүнэн 500-чэкэ дьөһөгөй оҕото баара буолуо. Ол эрээри дьоммут үксүлэрэ сааһырдылар. Оттон сылгыһыттыан баҕалаах ыччат суох. Онон сири-дойдуну таах хаалларымаары, күүскэ дьарыктанарга быһаарына сылдьабын.

Михаил Попов, Чурапчы улууһун Хатылы нэһилиэгэ:  

– Эрдэ сылгылаах этим. Оттон 2018 сылтан сүөһүнэн дьарыктанабын. Билигин сүөһүнү-сылгыны тэҥинэн көрө сылдьабын.

Куонкуруһу “Ынах сүөһү ахсаанын элбэтии” диэн бырайыакпынан аастым. Билигин 23 сүөһүлээхпин. Ону 5 сылынан 52-гэ тиэрдиэхтээхпин.

Грант үбүнэн тиэхиньикэ ылынар баҕалаахпын. Тыраахтар, пресс-подборщик ылар санаалаахпын уонна 6 ыанньык атыылаһыахтаахпын.

Билигин улахан хотон туттаары сылдьабын. 19х25 м иэннээҕи былааннаатым. Маһын кэрдэн, пилорамаҕа хайыттара сылдьабын. Онтум ититиитигэр сэндвич панель атыылаһыахтаахпын. Ити сыалга бырайыакпар 200 тыһ. солк. киллэрбитим.

Бүгүн оппун оҕустаран киирдим. Быйыл от үүнүүтэ быстар мөлтөх. Онон эбии сир арендаҕа көрдөһөрүм буолуо.

Дмитрий Курилкин, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хорообут нэһилиэгэ:

– “Ыанар ынаҕы элбэтии” диэн бырайыактаах кыттыбытым. Бэйэм 7-с сылбын үүккэ, эккэ үлэлэһэбин. Билигин 8 сүөһүлээхпин. Биэс сылынан ахсаанын 41-гэ тиэрдиэхтээхпин, ол иһигэр ыанньыга 21 буолуохтаах.

Грант үбүнэн саҥа Беларусь тыраахтар, пресс-подборщик ылыахтаахпын. Ону сэргэ хотоммор эбии сыһыарыы тутуу оҥоруохтаахпын.

Дьиҥинэн, кэпсии түһүөм этэ даҕаны, бу ходуһаҕа тиритэ-хорута сылдьабын. Быйыл от үүнүүтэ мөлтөх. Кылгаһа уонна убаҕаһа сүрдээх. Онон күнү-дьылы баттаһа хамсаммахтаан, туттумахтаан хаалыахха наада.

Михаил Алексеев, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгэ:

– Аҕам туйаҕын хатаран, сылгы хаһаа­йысты­балаахпын. Били­гин 3 үөр сылгы­лаахпын. 23 биэлээх­пин. Онон “Үөр сылгы иитиитин сайыннарыы” диэн бырайыагы көмүскээтим. Бырайыакпынан биэм ахсаанын 30-тан таһаарыахтаахпын. Ол гынан баран, онтон өссө элбиирэ буолуо.

Граным үбэ-харчыта наһаа элбэҕэ суох. Онон саҥа "Беларус" тыраахтарга эрэ тиийэр.

Окко киирбитим. От үүнүүтэ үчүгэй да буолбатах, куһаҕан да буолбатах. Сыл аайы маннык буолар. Инньэ гынан кыстык оппун ылар инибин диэн бигэ эрэллээхпин. 9 галаах ходуһаны арендаҕа ылан оттуубун. Бэйэбэр 11 галаахпын.

Бөһүөлэктэн 16 км тэйиччи учаастакка сылгы хааччаҕын туппутум. Онон бааһынай хаһаайыстыба быһыытынан регистрациябын ааһан баран, ол диэки эбии сир көрдөһүөм этэ. Онно 40-ча галаах сир-уот билиҥҥитэ мэччирэҥ буолан сытар. Ону ылан ходуһаҕа кубулутар, туһаҕа таһаарар баҕалаахпын.

Мария Турантаева, Уус Алдан улууһун Бээрийэ нэһилиэгэ:

– Эрим Гурий Гурьевич төрөппүттэрэ урут уруккуттан сүөһүлээхтэр, сылгылаахтар. Бэйэбит уонча сыл куоракка олорон баран, Бээрийэҕэ көһөн тахсыбыппыт. Эрим билигин дьонун үлэтин-хамнаһын салҕаан, 25-с сылын сылгыһыттыы сылдьар. Былырыын Дьокуускайга медиссиинэ кэллиэһин бүтэрбитэ. Уопсайа 21 сылгылаахпыт.

Куонкуруска “Үөр сылгы иитиитин сайыннарыы” диэн бырайыагынан кытынныбыт. Сылгыбытын элбэтэр уонна биэ үүтүнэн кымыс оҥорор былааннаахпыт. Билиҥҥитэ улууспутугар кымыһынан утумнаахтык дьарыктанар хаһаайыстыба суох. Онон кымыһы оҥоруу кэскиллээх салаа буолсу. Хамыыһыйа биисинэс былааммын наһаа биһирээбитэ, кымыһы сэҥээрбитэ.

Грант үбүнэн орто кыамталаах тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикэтин ылыахпыт, эбии биэ атыылаһыахпыт. Ити чааһыгар чугас нэһилиэктэри, хаһаайыстыбалары кытта кэпсэтии ыыта сылдьабыт.

Афанасий Шамаев, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Павловскай нэһилиэгэ:

–  “Үөр сылгы иитиитин сайыннарыы” диэн бырайыагынан кыттаммын граҥҥа тигистим. Билигин сүүрбэччэ сылгылаахпын. Онно 40-ча биэни эбиэхтээхпин. Элбэх сылгыны иитэн, убаһа этиттэн полуфабрикаттары оҥорууну сайыннарыахтаахпын. Билигин бааһынай хаһаайыстыба буолаары, докумуон өттүгэр сүүрэ-көтө сылдьабын.

Баһаам көмө

“Агростартап” сүөһү, сылгы, оҕуруот хайысхаларынан чахчы утумнаахтык дьарыктаныан баҕалаах дьоҥҥо бэртээхэй өйөбүл. Холобур, тиэхиньикэ ыларга, тутуу ыытарга, уо.д.а. сыалы-соругу ситиһэргэ баһаам көмөлтө. Онон судаарыстыба биэрэр кыаҕын туһанан, бэйэ уйгутун оҥостуохха,  үлэни-хамнаһы табатык тэрийиэххэ сөп.