Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -10 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Экэниэмикэ

Нэһилиэктэри хааччыйар кыһыҥҥы суол кэскилэ

Сахабыт Сиригэр төгүрүк сыл массыына сылдьар суола суоҕуттан сылтаан, Дьокуускайтан кытыы сытар улуустарга, Уһук хоту аһы-үөлү, туттар тэрили, уматыгы кыһыҥҥы суолунан тиэрдэллэр. Өрөспүүбүлүкэҕэ 37,8 тыһ. км. уһуннаах массыына суола баарыттан 31,1% кытаанах…
14.03.24 18:34

Уопсастыба

«Ыллаа-туой, байааным» куонкурус -- доҕордуу түһүлгэтэ

Ытык Күөлгэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитин, култууратын, муниципальнай сулууспатын туйгуна, Томпо улууһун Байаҕантай уонна Таатта улууһун Октябрьскай нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо ааттары Орто дойдуга олорор кэмигэр…
19.03.24 19:24

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы сандал күннэр сардаҥа ыһыаҕын ыһаллар

Хонон турдах аайы хонноҕо аһыллан, утуйан турдах аайы уутуйан туран эбиллэр, өрөөн турдах аайы өһүллэн иһэр сааскы сандал күннэр сардаҥа ыһыаҕын ыһаллар, күн үҥкүүтүн үҥкүүлүүллэр. Үрүҥ хаар үрүт үрдүгэр дьэҥкир куруһуба былаатын бүрүнэр, маҥан хаар хат - хат…
13.03.24 10:52

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбата аҥаардас экэниэмикэ салаата эрэ буолбатах, бу – дьон олоҕун-дьаһаҕын биир сүрүн тутула, төрүт дьарыга. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ уопсай нэһилиэнньэтин 33,9 % тыа сиригэр олороро биллэр. Онон тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыттан уонунан тыһыынча киһи олоҕун уйгута, илгэтэ тутулуктаах. 2021 сылга киирэн баран, ааҕааччыларбытыгар, тыа хаһаайыстыбатын салаатын ааспыт 2020 сыллаах үлэтин сүрүн ситиһиилэрин, көрдөрүүлэрин, түмүктэрин кытта билиһиннэрэбит.

Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбата аҥаардас экэниэмикэ салаата эрэ буолбатах, бу – дьон олоҕун-дьаһаҕын биир сүрүн тутула, төрүт дьарыга. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ уопсай нэһилиэнньэтин 33,9 % тыа сиригэр олороро биллэр. Онон тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыттан уонунан тыһыынча киһи олоҕун уйгута, илгэтэ тутулуктаах. 2021 сылга киирэн баран, ааҕааччыларбытыгар, тыа хаһаайыстыбатын салаатын ааспыт 2020 сыллаах үлэтин сүрүн ситиһиилэрин, көрдөрүүлэрин, түмүктэрин кытта билиһиннэрэбит.

 Бородууксуйаны оҥоруу

2020 сыл 9 ыйын түмүгүнэн 29351,3 мөл. солк. суумалаах тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйата оҥоһуллубут. Сүөһү-сылгы ахсаана Ахсынньы 1 күнүнээҕи туругунан, өрөспүүбүлүкэ бары хаһаайыстыбаларыгар 188,9 тыһ. ынахсүөһү турар. Ол иһиттэн 71,9 тыһ. ыанар ынах. Ити былырыыҥҥы көрдөрүүттэн 1,6 %-нан элбэх. Сылгы ахсаана 199,3 тыһ. тэҥнэспит.

Таба, дьиэ көтөрүн, сибиинньэ ахсаана

Таба хаһаайыстыбаларыгар уопсайа 162,5 тыһ. (6,2 % эбиллибит) таба турар. Сибиинньэ ахсаана – 21,8 тыһ., оттон дьиэ көтөрө – 714,8 тыһ. буолбут.

Быйылгы төрүөх

Ахсынньы 10 күнүнээҕи туругунан, ынах уопсай ахсааныттан 85,5 %-на төрөөбүт, ол эбэтэр 63,9 тыһ. ньирэйи ылбыттар. Быйыл киин улуустарга хаһыы мөлтөх буолан, биэ төрөөһүнэ былырыыҥҥыттан 12,3 %-нан аччыгый, ол эбэтэр 67,8 тыһ. кулунчук төрөөбүт. Таба төрүөҕэ 58,4 %-ҥа тэҥнэспит, ол эбэтэр 41,9 тыһ. тугут төрөөбүт.

Үүт

Үүт

 Ахсынньы 1 күнүнээҕи туругунан, 76,9 тыһ. туонна үүт ыаммыт. Ити былырыыҥҥы бу кэмнээҕи көрдөрүүттэн 100,6 %-нан элбэх. Өрөспүүбүлүкэ үүккэ быйылгы былаана 80,7 тыһ. туоннаҕа тэҥнэһэр.

Бэйэ бородууксуйатын оҥоруу

Бүтэһик дааннайынан, 29,4 тыһ. туонна сүөһү уонна дьиэ көтөрүн этэ бэлэмнэммит (былырыыҥҥыттан 7,0 %-нан элбэх), 125,9 мөл. устуука сымыыт хомуллубут (былырыыҥҥыттан 2,5 %-нан элбэх).

Оттооһун

Оттооһун

Х од у һ а ү л эт и н к э м и г э р өрөспүүбүлүкэ отчуттара 421 тыһ. га сири охсубуттар. Онтон 460,5 тыһ. туонна оту ылбыттар. Ол эбэтэр былаан 97,7 % туолбут (2019 сылга былаан туолуута 98,4 % тэҥнэспит).

Бурдук

Бурдук хомуура уустук усулуобуйаҕа барда. Ол курдук, 8,8 тыһ. гаттан 9,7 тыһ. туонна бурдугу ыллылар. Уопсай былаан – 11,3 тыһ. туонна этэ. Бурдук үүнүүтүн орто көрдөрүүтэ 10 ц/гаҕа тэҥнэстэ.

Хортуоппуй

Өрөспүүбүлүкэ бааһыналарыттан 63,3 тыһ. туонна хортуоппуй хомулунна. Ол эбэтэр былаан 80,4 % туолла (уопсай былаан – 78,7 тыһ. туонна). Быйыл күүскэ курааннаан, хортуоппуй үүнүүтүн орто көрдөрүүтэ 84,9 ц/га тэҥнэстэ. Былырыын 121 ц/га этэ.

Оҕуруот аһа

Быйыл хаһаайыстыбалар 1,8 тыһ. гаттан 33,6 тыһ. туонна оҕуруот аһын хомуйдулар. Орто көрдөрүү 134 ц/га тэҥнэстэ.

Тутуу

Быйыл элбэх тутуу барда. Үөһээ Бүлүү, Бүлүү уонна Ньурба улуустарыгар мелиоративнай 7 эбийиэк тутуута саҕаланна. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайа маннык 10 эбийиэк үлэҕэ киирэрэ былааннанар. Быйыл 449,44 км күрүө-хааччах тутулунна. Ленскэй улууһугар 1000 туонна кыамталаах икки сиилэс траншеята оҥоһулунна. Аммаҕа уонна Дьокуускайга 2 овощехранилище тутуута саҕаланна. Балаҕан ыйыгар «Саюри» ХЭУо 0,8 галаах саҥа тэпилииссэтэ үлэҕэ киирдэ.

Сүөһү сылгы ахсаана 3

«Финансовай чэбдигирдии» бырагыраамата

2020 сылга 192 тэриллиилээх хаһаайыстыба, ол иһиттэн 145 бааһынай хаһаайыстыба «Финансовай чэбдигирдии» бырагырааматыгар киирдилэр. Санатан эттэххэ, быйылгыттан бу көмөҕө 25-тэн элбэх ыанар ынахтаах хаһаайыстыбалар кытта тиксэр кыахтаммыттара. Ол иннинэ 100-тэн элбэх ыанньыктаах бөдөҥ тэрилтэлэр эрэ хапсаллара.

Племенной үлэ

Быйыл Татарстантан уонна Тверскай уобаластан 625 племенной сүөһү, 9 племенной сылгы, 650 киис кэллэ.

Хотон тутуута

Аммаҕа, Сунтаарга уонна Хаҥаласка ынах-сүөһү 3 саҥа комплексата үлэҕэ киирдэ. Мииринэй улууһун Сүлдьүкээригэр 200, Нам улууһун Таастааҕар 150 саха сүөһүтэ турар саҥа хотонноро тутулуннулар. Ленскэй улууһугар 200 ньирэй турар хотоно үлэҕэ киирдэ. Кэбээйигэ 120 сүөһү турар комплекса силигин ситэн эрэр. Дьокуускай көтөрү иитэр фабриката 60 тыһ. көтөрү көрөр-истэр саҥа сыаҕы үлэҕэ киллэрдэ. Фабрика 2024 сылга 100 мөл. сымыыты оҥорор соруктаах.

Агростартап

Быйыл «Агростартап» граныгар 34 киһи тиксибит. Бу дьоҥҥо 115 мөл. солк. суумалаах судаарыстыбаннай өйөбүл оҥоһуллубут. Граны туһанааччылар 64 саҥа үлэ миэстэтин таһаарбыттар.

Таба иитиитэ

Таба иитиитэ

Таба хаһаайыстыбалара 65,4 мөл. солк. суумалаах өйөбүлү ылбыттар. Ол суотугар 17 көһө сылдьар үүтээн-дьиэ, 17 хараал тутуллубут. Быйыл хаһаайыстыбалар таба этин бэлэмнээһини 800 туоннаҕа тиэрдэр соруктаахтар.

Олохтоох бородууксуйаны оҥоруу

Амма, Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Нам улуустарын ас астыыр 6 кэмбинээтигэр 119,6 мөл. солк. көрүллүбүт. Бу суумаҕа оборудованиелара саҥардыллыбыт. 12 потребкэпэрэтиипкэ 83,9 мөл. солк. суумалаах өйөбүл оҥоһуллубут. Манан идэһэлиир саҥа сыахтары туппуттар, үүтү толору астааһын анал оборудованиетын, тиэхиньикэ ылбыттар.

Балыктааһын

Балыктааһын салаатын сайыннарыыга 56 мөл. солк. көрүллүбүт. Усуйаана улууһугар саҥа база тутуллубут. Балык хаһаайыстыбалара алта халадыынньык, икки уу аала, балыгы астыыр оборудование, 10 оҥочо мотуорун атыыласпыттар.

Саҥа технологиялар

2019 сылтан үп уонна салайыы учуотун биир кэлим автоматизированнай систиэмэтэ олоххо киирэн саҕалаабыта. Быйыл бу систиэмэ пилотнай бырайыак быһыытынан Амма улууһун 8 хаһаайыстыбатыгар үлэлээтэ. 2021 сылтан бырайыакка өрөспүүбүлүкэ 13 хаһаайыстыбата эбии кыттыһыахтаах. 2022 сылга систиэмэ бырамыысыланнай таһымҥа тахсыахтаах.

Саҥа технологиялар

Сайдыы саҥа саҕахтара

Көрөргүт курдук, өрөспүүбүлүкэ биир сүрүн салаата биир сиргэ тэпсэҥнии турбат. Төһө да былырыын хамсык уонна кураан сайын үгүс харгыстары үөскэттэр, салаа сайдар кыаҕын ыһыктыбата, сүтэрбэтэ. Төттөрүтүн, хамсык саҥа усулуобуйатыгар көдьүүстээхтик үлэлии үөрэннэ. Ол курдук, тэрилтэлэр саҥа технологиялары, үлэ-хамнас ньымаларын баһылаатылар. 2021 сылтан тыа хаһаайыстыбатыгар саҥа мэхэньиисимнэр киирэллэр. Ол иһинэн сүөһүлээх кэтэх ыалларга өтөрүнэн көрүллүбэтэх көмө оҥоһуллуоҕа. Хас биирдии ыанар ынахтарыгар 35 тыһ. солк. субсидия ылыахтара.

 – Саха Өрөспүүбүлүкэтин үпкэ, экэниэмикэҕэ, сиргэ уонна баайга-дуолга министиэристибэлэрин кытта улахан үлэ барда. Онон кэтэх хаһаайыстыба 35 тыһ. солк. субсидия ылан баран, уһун отчуоту оҥорбот буолла. Хаһаайыстыбаннай кинигэнэн бачча ыанар ынахтаахпын диэтэҕинэ бүтэр. Отчуоттанар кэмҥэ ынаҕа баарын, тыыннааҕын бигэргэтэрэ эрэ ирдэнэр гына оҥоһулунна, – диэн тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов саҥа мэхэньиисим эрдэтээҕи усулуобуйатыгар улахан чэпчэтии киирбитин эттэ.

Аны бу мэхэньиисимнэр тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга үүттэрин харчыта үрдүүрүн ситиһэллэр. Ити курдук, өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтин биир саамай социальнай суолталаах салаатыгар бу сылтан сайдыы саҥа саҕахтара арыллыахтара.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением