Кимиэхэ охсуулаах буолла?

Аан дойдуга пандемияттан сылтаан үлэ ырыынага Иккис аан дойду сэриитин саҕаттан саамай улахан охсууну ылла, диэн экспердэр этэллэр.  Норуоттар икки ардыларынааҕы үлэ тэрилтэтэ (МОТ) аахпытынан, харантыын дьаһалларын киллэрииттэн сылтаан тэрилтэлэр быстах кэмҥэ бары эбэтэр сорохторо олох да сабыллан, ити 2,7 миллиард киһини  таарыйбыт — аан дойдуга баар үлэ күүһүн 81 бырыһыана.

МОТ аналитиктара сэрэтэллэринэн, итиниэхэ эбии үлэһиттэри эбэтэр үлэ чааһын сарбыйыы суоһуур эйгэлэринэн быһа холоон 1,25 миллиард киһи  хабыллар. Билигин туохтааҕар да ордук гостиница бизнеһэ, өҥөлөр эйгэлэрэ уонна кууһунан-бытархай эргиэн оҕустардылар. Оттон үөрэх, доруобуйа харыстабылын, коммунальнай өҥөлөр, тыа хаһаайыстыбатын, судаарыстыбаннай сулууспа уонна уопсастыбаҕа куттал суох буолуутун хааччыйыы  салааларыгар үлэһиттэри сарбыйыы улаханнык күүтүллүбэтин этэллэр. Манна эбэн эттэххэ, сорох үөрэх, доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэрэ, уо.д.а. син биир «оптимизацияны» салгыыр былааннаахтар.

Аан дойду үрдүнэн аһыыр-таҥнар, күннээҕи атын наадаларын быһаарар үбэ-харчыта  суох 1,5 миллиарды аһарар киһи хаалыан сөп диэн билгэлэнэр. Ол иһигэр – бытархай атыы-эргиэн уонна ас-үөл бырамыысыланнаһын үлэһиттэрэ. Ыарыы тэнийбит бастакы ыйа аан дойдуга официальнайа суох үлэлиир дьон дохуоттара 60 бырыһыан сарбылларыгар тиэрдибит.

Россияны ыллахха, быйылгы сыл иккис кыбаарталыгар үлэ көрдөөччүлэр настарыанньалара улаханнык түспүтэ бэлиэтэннэ. «Урукку өттүгэр үлэни сүтэрдибит диэччи дьон ылар өлүүтэ 10 бырыһыан эбит буоллаҕына, билигин ол 20 бырыһыаҥҥа тэҥнэстэ», — диэн үлэ көрдөөһүҥҥэ HeadHunter сервис бэрэстэбиитэлэ Ирина Жильникова этэр. Кини маннык балаһыанньаны COVID-19 ыарыы тарҕаммытынан сибээстээн киирбит хааччахтааһыннарынан эрэ быһаарбат, билигин Россия экономикатыгар иэмэ-дьаама биллибэт балаһыанньа эмиэ онно сабыдыаллыырын  этэр. «Ромир» холдинг дааннайдарынан, Москва хас үһүс олохтооҕо (32 бырыһыана) быстах кэмҥэ үлэлээбэт, онуоха эбии киин куорат олохтоохторун 12 бырыһыана  дохуот ылар кыаҕа суох хаалбыт.

Итинник санаа түһүүлээх быһыы-майгы баарын үрдүнэн, дойдуга ыраахтан үлэҕэ вакансия ахсаана эмискэ улааппытын туһунан бэлиэтэнэр. Ол курдук, дьиэҕэ олоруу (самоизоляция) режимин киллэриэх иннинээҕигэ тэҥнээтэххэ, кулун тутарга кэккэ идэлэргэ үлэһиттэри көрдөөһүн 71 бырыһыанынан эбиллибит. Онуоха саамай ирдэнэр үлэһиттэр ахсааннарыгар программистар, дааннайдар базаларыгар уонна техническэй өйөөһүҥҥэ администратордар, цифровой маркетиҥҥа исписэлиистэр, колл-кииннэр оператордара, онлайн-атыыга уонна клиеннэри кытта үлэҕэ менеджердэр, ону сэргэ онлайн-репетитордар ааттаналлар.

Маныаха соторутааҕыта «Мегаплан» ыыппыт ыйытыгынан, гражданнар аҥаардарыттан ордуга хамнастарын урукку таһымын хаалларар туһугар элбэҕи үлэлииргэ сөбүлэһэллэр.

Ол эрээри, дистанционнай ньыманан  бары үлэлиир кыахтара суох. Үлэһит миэстэтигэр баар буолара наадалаах хампаанньаларыгар персоналга ороскуоттары сарбыйа сатыыллара уонна үлэ күнүн сарбыйаллара көстүбүт. Россияҕа гааһы переработкалыыр уонна нефтехимическэй «Сибур» хампаанньа үлэһиттэрэ номнуо түөрт күннээх нэдиэлэҕэ көспүттэр. Аны биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр алмааһы хостуур «АЛРОСА» салалтата сарбыллыбыт үлэ нэдиэлэтигэр көспүтүн, маныаха топ-менеджердэригэр хамнастарын 20 бырыһыан кыччаппыттарын этэллэр. Аҕа дойдуга бөдөҥ массыына оҥорон таһаарар «АвтоВАЗ»  тэрилтэ бэс ыйын бүтүүтүттэн ахсынньы түмүктэниэр диэри саҥа графигынан үлэлиэхтээх дэнэр. Ол массыына ырыынагыттан тутулуктаныаҕа диэн сабаҕалыыллар.

Үлэтэ суох буолуу ахсаана улаатыан сөп

ХНТ дааннайдарынан, кризистэн сылтаан аан дойду үрдүнэн 195 мөлүйүөн киһи үлэтэ суох хаалар туруктаах.

Үлэ министиэристибэтэ аахпытынан, Россияҕа билигин 950 тыһыынча кэриҥэ үлэтэ суох киһи баар. Ол эрээри үлэ ырыынагар дьиҥнээх хартыына толору сырдатыллыбат. Ааҕар-суоттуур палаатаҕа этэллэринэн, пандемияттан сылтаан Россия 6-9 мөлүйүөн олохтооҕо үлэтин сүтэриэн сөп.

Дойдуга үлэлиир кыахтаах нэһилиэнньэ 10 бырыһыаныгар тиийэ дьон үлэтэ суох хаалыахтарын сөп диэн эмиэ этиллэр. Ити Росстат сыанабылын икки төгүл аһарар, ол курдук биэдэмистибэ кулун тутарга үлэтэ суох буолуу 4,7 бырыһыаҥҥа тэҥнэспитин бэлиэтээбитэ.

Россияҕа үлэ ырыынагар уустук балаһыанньа олохсуйбутун үрдүнэн, былаастар кыаллары барытын оҥоробут диэн эрэннэрэллэр. Чуолаан, нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун өйөөһүҥҥэ дьаһаллар ылыллаллар. Премьер-миниистир Михаил Мишустин санаппытынан, кулун тутар 1 күнүттэн үлэлэрин сүтэрбит гражданнарга үлэтэ суох буолууга улаатыннарыллыбыт босуобуйа уонна сокуоннай саастарын туола илик оҕолоругар төлөбүрдэр көрүллэллэр. Ону таһынан, дьарыктаах буолуу сулууспалара онлайн-режимҥэ көһөрүлүннүлэр, онон босуобуйаны уонна үлэ көрдүүргэ көмөнү дистанционнай ньыманан туруорсуохха сөп.

Итини тэҥэ былаастар гражданнарга уонна экономикаҕа бүтүннүүтүгэр өйөбүл дьаһалларын оҥоро сатыыллар. Чуолаан, хамнаһы төлөөһүҥҥэ анаан бырыһыана суох кредити биэрии бырагыраамата саҕаламмыта. Хамнаһы төлөөһүҥҥэ анаан бизнескэ 30 миллиард солкуобайдаах кредити биэриини кытта бааннар номнуо сөбүлэспиттэрэ.

Кредит кээмэйэ хампаанньа штатыгар хас биирдии үлэһиккэ үлэ төлөбүрүн алын кээмэйиттэн (бүгүн ити 12 130 солк.) ааҕыллар. Билигин ити аччыгый уонна орто тэрилтэлэри таарыйар, ол эрээри кэнэҕэс итини бөдөҥ бизнескэ эмиэ тарҕатарга суоттаналлар. Экономикаҕа балаһыанньаны туруктаах оҥорууга уопсайа 2 триллион солкуобайтан ордук үп анаммыт. Ыам ыйын бүтүүтэ гражданнар дьарыктаах буолууларын чөлүгэр түһэрии уонна экономика үүнүүтүн национальнай былаана оҥоһуллан бэлэм буолуохтаах.

Цифровой сайдыы

Пандемия биир өттүнэн бизнескэ цифровизацияны уонна автоматизацияны түргэтэппитэ бэлиэтэнэр. Судаарыстыба салайар уорганнара саҥа усулуобуйаларга суһаллык үөрэнэ оҕустулар: мунньахтар онлайн ыытыллаллар, оттон үгүс чунуобунньуктар билигин ыраахтан үлэҕэ көстүлэр. Россияҕа цифровой экономика сайдыыта – национальнай бырайыактары олоххо киллэрии чэрчитинэн биир сорук. Былаан быһыытынан, 2024 сылга Россия олохтоохторугар барыларыгар Интернеккэ көҥүллүк киирэллэрэ хааччыллыахтаах, оттон бөдөҥ куораттар 5G ситиминэн хабыллыахтаахтар.

Россия былаастара эрэнэллэринэн, иһитиннэриини уонна киһи чааһынай олоҕун көмүскээһин саҥа системалара сайдыыларыгар бу кризис хамсатар күүһүнэн буолуоҕа. «Чахчы, киһи хонтуруолланар буолуута олус улахан, онон киһи чааһынай олоҕун көмүскээһин саҥа системалара уонна итинник иһитиннэриини биэриигэ хааччахтааһыннар үөскүөхтэрэ, ол аата, мин санаабар, биир өттүттэн судаарыстыба итинник иһитиннэриигэ туһааннаах түгэннэргэ эрэ тииһинэр буолуохтаах», — диир Ааҕар-суоттуур палаата баһылыга Алексей Кудрин.

Эпидемия үөскэппит усулуобуйаларыгар, ордук сайдар кэскиллээхтэринэн иһитиннэрэр технологиялар, чуолаан, дистанционнай сибээстэһиини уонна үөрэхтээһини хааччыйар салаалар, ону сэргэ тиэрдэр сулууспалар буолаллар. Атыннык эттэххэ, дьиэҕэ олоруу режимигэр үлэлэрэ күүһүрбүт салаалар. Сыаната түһэ турар ньиэби кытта коронавирус куолаан Россия экономикатыгар 7-8 бырыһыан намтааһыҥҥа тиэрдиэхтэрин сөп. Былаастар этэллэринэн, Россия ыарахаттарга бэлэм, ол эрээри билигин ким да уһун болдьохтоох билгэлээһиннэри оҥорор кыаҕа да, баҕата да суох.

Хаһан эмэ пандемия тохтуоҕа. Ол эрээри экономикаҕа таҥнары түһүү содулларын, баҕар,  вирустааҕар өр кэмҥэ чөлүгэр түһэрии  күүтүллүөҕэ. Ол эрээри кэнэҕэс саҥа кыахтар арыллыахтарын сөп. Атын дойдуларга курдук, Россияҕа үлэ ырыынагар улахан уларыйыылар тахсаллара күүтүллэр. Үлэтэ суох хаалбыттар саҥа эйгэлэргэ көһүөхтэрэ. Билигин туристическай индустрияҕа уонна өҥөлөр ырыынактарыгар иһийии көстөр, оттон, төттөрүтүн, цифровизация тэтимэ түргэтээтэ. Тиһэҕэр, куһаҕан да үчүгэйдээх диэбиккэ дылы,  COVID-19 Россияҕа цифровизацияны сайыннарыыга уонна экономика үүнүүтүгэр тиэрдиэн сөп, диэн экспердэр эрэмньи санаалаахтар.

Япония туристарга харчы төлүөҕэ

Япония бырабыыталыстыбата туристарга анаан күҥҥэ 185 доллар (20 тыһыынча иена эбэтэр 13 тыһ. солк.) анал ваучердары киллэрэргэ былаанныыр. Итинэн былаастар коронавирус эпидемиятыттан эмсэҕэлээбит туризм эйгэтигэр көмөлөһөр баҕалаахтарын туһунан Kyodo News агентство суруйар.

Маннык субсидия айанньыттар сууккатааҕы ороскуоттарын аҥаарыгар диэри сабарга көмөлөһүөҕэ бэлиэтэнэр. Чектэри кафеларга, рестораннарга уонна маҕаһыыннарга ылыахтара. Көтүүгэ ороскуоттарга ити сыһыана суох буолуоҕа. Бырагыраамаҕа барыта 1,35 триллион иенаны (12,5 миллиард доллар эбэтэр 660 миллиард солк.) аныырга былаанныыллар.

«Бу көҕүлээһин от ыйын бүтүүтэ үлэлээн барыаҕа күүтүллэр. Субсидияны ылар туһугар отель быһаччы эбэтэр Япония туристическай агентстволарын нөҥүө эрдэттэн сакаастанара ирдэнэр (манна үгэскэ киирбит рёкан гостиницалар эмиэ сыһыаннаахтар)», — диэн быһаарар Kyodo News.

COVID-19 пандемията дойдуга туристар кэлиилэрин ахсаанын намтаппытыттан, ону сэргэ Токиоҕа Олимпиаданы көһөрбүттэриттэн сылтаан  бу салааҕа ыарыылаах буолла.

Бу иннинэ иһитиннэриллибитинэн, Япония былаастара экономика үүнүүтүн көҕүлээһиҥҥэ 2,18 триллион доллары аныырга былаанныыллар, ол дойдуга ис валовай бородуукта (ВВП) үс гыммыттан бииригэр тэҥ. Бу аан дойду үрдүнэн ыллахха, экономикаҕа  оҥоһуллар көмөттөн биир бөдөҥнөрө.

Лента ру. матырыйаалларынан