Бу киинэҕэ саха артыыстара Георгий Бессонов уонна Елена Маркова уһуллубуттарын иһин болҕомтоҕо ылан суруйарга сананным.  Бастаан утаа түбэлтэ уонна киинэ туһунан кылгастык билиһиннэрэр буоллахха, маннык.

“Перевал Дятлова” – дьиҥнээх олоххо олоҕуран оҥоһуллубут устуоруйа-драма жанрдаах сериал. Сериалы «1-2-3 Production” киинэ хампаанньата устубут.

1959 сыллаахха Ураалга Холатчахль диэн хайаҕа буолбут түбэлтэ сырдатыллар. Игорь Дятлов салайааччылаах Ураллааҕы политехническай институт тоҕус устудьуоннарыттан турар бөлөх хайыһарынан Хотугу Урал устун айаннаабыттар. Айаннарын ахсыс күнүгэр устудьуоннар бары дьиктитик олохтон туораабыттар. Оччолорго Свердловкайдааҕы борокуратуура силиэстийэ ыытан баран, туохтан өлбүттэрин чуолкайын быһаарбатах. Туристар балааккаларын хайаттан түспүт хаар халҕаһата баттаан, онтон куотан атах балай баран, тоҥон өлбүттэр диэн быһаарыы таһаарбыт. Ол эрээри бу быһаарыыны кытта чинчийээччилэр, суруналыыстар сөбүлэспэтэхтэр. Ол саҕаттан баччааҥҥы диэри Игорь Дятлов салайааччылаах устудьуоннар бөлөхтөрө туохтан өлбүттэрин быһаара сатыыллар. Бөлөх суох буолбут аартыгын устудьуоннар сырдык кэриэстэригэр Дятлов туорааһына  диэн ааттаабыттар.

Дьэ, бу дьикти устуоруйалаах түбэлтэ туһунан «1-2-3 Production” хампаанньа 2019 сыллаахха киинэ устубут. Сериал премьерата бу сыл сэтинньитигэр буолан бүттэ. Интэриниэт ситимигэр суруйалларынан, киинэ режиссердара Валерий Федорович, Евгений Никишов  1959 сыллаахха буолбут түбэлтэ туһунан кистэлэҥ матырыйааллары үөрэппиттэр. Бу матырыйаалларга устудьуоннар дневниктэрэ бааллар эбит. Онон киинэҕэ оччотооҕу кэмҥэ туох буолбутун дьиҥнээххэ чугаһатан көрдөрө сатаабыттар.

Оттон биһиги бэйэбит артыыстарбыт оонньуулларыгар тохтуур буоллахха, Георгий Бессонов, Елена Маркова уонна кырачаан Тимур Романов аҕыйах ахсааннаах манси норуоттарын бэрэстэбиитэллэрэ буолбуттар. Киинэҕэ устудьуоннар сырыыларын сэргэ, үгэс олохторунан олорор манси норуотуттан биир ыал олоҕун көрдөрөллөр. Эһэлэрэ Ендон, ыал аҕата Екор (Георгий Бессонов), ыал ийэтэ Эви (Елена Маркова), уоллара Унху (Тимур Романов). Киинэҕэ кырдьаҕас манси сиэнин Унхуну кытта устудьуоннар хайыһарынан айаннаан иһэллэрин көрөр. Кырдьаҕас манси ытык сири аймыыллар диэн сөбүлээбэт, оттон сиэн уол устудьуоннары сэрэтэ сатыыр. Биир түгэҥҥэ хайыһардьыттар буурҕаҕа түбэһэн, мунан бу ыал үүтээнигэр хорҕойоллор. Ол түгэҥҥэ Георгий Бессонов, Елена Маркова аһыллан оонньууллара көстөр.  Мин киинэ бу   көстүүтүн олус интэриэһиргээн, ылларан көрбүтүм. Биһиги артыыстарбыт манси норуотун олоҕун-дьаһаҕын, өйүн-санаатын, көрүүлэрин көрөөччүгэ олус үчүгэйдик тиэртилэр, кыракый Тимур Романов сатабыллаахтык оонньуурун эмиэ киһи кэрэхсиир. 

Киинэ кэнниттэн  Екор оруолун толорбут Эдэр көлүөнэ тыйаатырын артыыһа Георгий Бессоновы кытары кэпсэттим. 

--Георгий, “Перевал Дятлова” киинэ-сериалга уһуллуугут туохтан саҕаламмытай?

--«1-2-3 Production” хампаанньа биһиги тыйаатырбытыгар былырыын саас саҥа киинэҕэ оруолларга артыыстары сүүмэрдээбитэ. Миигин, Елена Маркованы уонна “ТЮЗкулууп” устуудьуйатыгар дьарыктанар Тимур Романовы талбыттара. Онтон былырыын балаҕан, алтынньы ыйдарга баран уһуллубуппут. Дьиэ иһинээҕи сценаны Москва павильонугар устубуттара, таһырдьааҥҥы өттүн – Алтайга. Оччолорго хайа хаардаах этэ. Биһиги бу киинэҕэ кыттыбыппытыттан олус астынныбыт. Айар хамаанда үрдүк таһымнаах этэ. Ким да улахамсыйбат, бары биир хамаанда буолан сырыттыбыт. Мин Золотаревы оонньообут Егор Бероевы, майор Костины оонньообут Петр Федоровы кытары билистим. Истиҥ, судургу дьон. Киинэ уһуллуутун кэмигэр туох да харгыстар тахсыбатылар. Барыта кэмигэр оҥоһуллан, сөпкө түмүктээммит, дьиэбитигэр төннүбүппүт.

--Эн саха киинэтигэр элбэхтик оонньообутуҥ. Улахан устуудьуйаҕа уһуллар туох уратылааҕый?

--Мин санаабар, туох да диэбит иһин, артыыстар үрдүк бэлэмнээхтэрэ уонна артыыстар олорор усулуобуйаларын үчүгэйдик тэрийэллэр эбит. Үчүгэй гостиницаҕа түһэрбиттэрэ, аһылыгынан толору хааччыйбыттара. Аны туран,  киинэ өҥө суох хартыынатын былыргылыы пленкаҕа устубуттара.  Маннык уһуллуу ороскуота улахан. Ол иһин элбэх дубль оҥоһуллуо суохтаах. Элбэхтик эрэпэтииссийэлээн, тиэкиспитин ымпыгар-чымпыгар диэри билэн баран, биирдэ уһулларбыт.  

-- Георгий, улахан экраҥҥа тахсар киинэҕэ өссө уһуллубутуҥ дуо?

--“Перевал Дятлова” кэнниттэн эмиэ «1-2-3 Production” хампаанньа устубут “Бансу” диэн киинэҕэ оонньообутум. Киинэни Горнай Алтайга устубуттара. Аҕа дойду Улуу сэриитин саҕана Аляскаттан ССРС-ка көтөр сөмөлүөттэр түһэр аэродромнара баар эбит. 1943 сыллаахха оннук көтөн кэлбит байыаннай сөмөлүөт сүтэн хаалбыт. ССРС уонна Эмиэрикэ силиэстийэ ыытан көрдүүллэрин туһунан киинэ. Мин олохтоох алеут шеривын оонньообутум. Миигин кытары Үҥкүү тыйаатырын артыыһа Дмитрий Артемьев уонна Саха тыйаатырын артыыһа Герасим Васильев оонньообуттара. Киинэ 2022 сылга тахсыахтаах. Бу курдук улахан киинэлэргэ оонньоон киһи сайдар, ыыра кэҥиир. Инникитин даҕаны Арассыыйа киинэлэригэр оонньуурга этиилэр киирдэхтэринэ, аккаастаабатым буолуо.

--Киинэ артыыһын идэтигэр хайдах кэлбиккиний?

-- Саха судаарыстыбаннай университетыгар саха тылын факультетын  үөрэнэн бүтэрбитим. Үөрэнэр сылларбар Алексей Павлов кэпсэтии жанрын устуудьуйатыгар сылдьан дьарыктаммытым. Бастакы куурустан “Наара суохтар” тыйаатырдарын кытта гастрольга сылдьааччыбын. Кыра миниатюраларга кыттааччыбын, дьону солбуйааччыбын. Үөрэхпин бүтэрээт,  Үүнэр көлүөнэ тыйаатырыгар үлэҕэ киирбитим.  

Оттон киинэҕэ уһуллуум туһунан этэр буоллахха,  “Дорообо, Дьокуускай” диэн киинэҕэ аан бастаан  кыттыбытым. “Кута”, “Күрүөйэх”, “Атын олох”, “Республика Z”, “Снайпер саха”, “Дьикти саас”, “Бөрө суола”, “Сааскы кэм”,  “Уол оҕото” диэн киинэлэргэ  кыттан, балай эмит уопутурбутум.