Ийэтэ Анна Петровна саха литературатын классига, суруйааччы Николай Денисович Неустроев аҕатын Денис Петровиһы кытта бииргэ төрөөбүт. Кинилэр үс оҕолоноллор. Федот Иванович үс саастааҕар ийэтэ күн сириттэн күрэнэн, аҕалара Иван Ксенофонтович Находкин оҕолорун бэйэтэ улаатыннарар. Оҕолор хороччу улааппыттарын кэннэ иккис кэргэниттэн кыыстаах уол оҕолоноллор. Аҕалара улахан оҕолорун үөрэх киэҥ аартыгар киллэртээн, Федот Иванович Уус-Таатта начаалынай оскуолатын, салгыы Уолба ситэтэ суох орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрэр. Онтон салгыы 1940-1942 сс. бэйэтэ Уус-Таатта, Хара-Алдан оскуолаларыгар  учууталлыыр, ону тэҥэ Чурапчы педучилищетыгар кэтэхтэн үөрэнэр.

1942 сыл бэс ыйыгар биир дойдулаахтарын кытта Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллар. Мальта станцияҕа младшай командирдар оскуолаларыгар үөрэнэн баран, Арҕааҥҥы фронт 153 пехотнай биригээдэтигэр отделение командирынан, Арҕааҥҥы фронт 63 гвардейскай дивизиятыгар автоматчигынан, Прибалтийскай фронт 389 стрелковай полкатыгар отделение командирынан, Ленинградскай фронт 289 отделениетын пулеметнай-артиллерийскай батальонугар өстөөҕү утары сэриилэспит.

Федот Иванович Арҕааҥҥы, Прибалтийскай, Ленинградскай фроннарга кыырыктаах кыргыһыыларга кыттыбыта. Үс төгүл бааһырбыта. Аҕа дойду Улуу сэриитин I истиэпэнэ уордьанынан, «Германияны кыайыы иһин», «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «1941-1945 сс. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин» уо.д.а. хас да  мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.

Сэрии толоонуттан иккис группалаах инбэлиит буолан, сержант званиелаах төрөөбүт дойдутугар 1945 сыл бүтүүтэ эргиллэр.

*   *   *

Федот Иванович үөрэхтээх буолан, уоттаах сэриигэ ыҥырыллан барыаҕыттан аҕатын, аҕаһын, балтын, аймахтарын кытта суругунан сибээһин быспатах. Ол ахтылҕан тыынынан илгийэр суруктартан сороҕо оройуон хаһыатыгар уонна 2010 сыллаахха «Мин мантан сэриигэ барбытым» диэн Алдан нэһилиэгэ таһаарбыт кинигэтигэр бэчээттэнэн дьон-сэргэ билиитигэр тахсыбыттар. Суруктарыгар ханна, хайдах айаннаан иһэллэрин, тиийбиттэрин, үөрэнэ сылдьалларын, онно нэһилиэгин дьоно кимнээх баалларын толору ааттарын ыйан сиһилии суруйбут. Суруктарыгар кыайыы туһугар киирсэр санаатын бу курдук этэр: «Ийэ дойдуну сидьиҥнэртэн ыраастаан төннүөҕүм, эбэтэр Ийэ дойдум иһин өлүөҕүм... Эһиги дьоллоох олоххутун хайаан да көмүскүөм. Мин тиийэрбэр бииргэ дьоллоохтук уруккугут курдук олоруҥ. Аҕаһым, аҕам биирдэ да санаарҕаан, суохтаан мунчаарымаҥ».

Аҕа дойду Улуу сэриитин толоонугар биир нэһилиэккэ үөскээбит, улааппыт, үөрэммит доҕотторун кытта бииргэ сэриилэспитин, арыт соһуччу көрсө түспүтүн туһунан 1985 с. «Хотугу сулус» сурунаал 10-с нүөмэригэр, кэлин 1985 с. «Ветераннар ахтыылара» кинигэҕэ киллэртэрэн бойобуой доҕотторун, табаарыстарын үйэтиппит.

*   *   *

Кыргыс толоонуттан эргиллэн кэ­лиэҕиттэн ыла кини ыстыыгы бөрүөнэн солбуйбута, идеологическай фронт байыаһа буолбута. Бастаан Ытык-Күөлгэ «Коммунист» хаһыат редакциятыгар эппиэттиир сэкирэтээринэн, радиокомитекка корреспонденынан үлэлээбит. 1959 сыллаахха Дьокуускайдааҕы культурнай-сырдатар училищены бүтэрэн, библиотекарь идэтин ылбыта.

Салгыы партия уобаластааҕы салалтатын ыйыытынан үс сыл ыраах хоту Усуйаанаҕа «Знамя коммунизма» хаһыат, онтон Горнай оройуонугар «Үлэ күүһэ» хаһыат редакторынан, Эдьигээн оройуонугар «Коммунизм уоттара» хаһыат эппиэттиир сэкирэтээринэн ананан үлэлиир. 1976 сылтан «Кыым» хаһыат корреспондена.

Бу үлэлээбит сылларыгар партия ыытар политикатын дьоҥҥо тиэрдэр. Экономика сайдыытын, производство оҥорон таһаарыытын тутаах боппуруостарынан күүскэ дьарыктанар. Үлэ дьонунуун көрсүһэр, кинилэр күргүөмнээх, таһаарыылаах үлэлэрин киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрэр, үлэлиир, олорор усулуобуйаларын иҥэн-тоҥон үөрэтэр, кыһалҕаларын туруорсар, баар ис кыахтары толору туһаныыга, итэҕэстэри туоратыыга сытыы боппуруостары сырдатар, быһаарсар.

Тыа хаһаайыстыбатын салаалара: ынах сүөһү, сылгы, таба иитиитэ, үүнүү тэтимнээхтик аныгы технологияҕа олоҕуран сайдалларыгар ахсаабат болҕомтотун уурар, баар бастыҥ опыттары хаһыат нөҥүө тарҕатар, бастыҥ кэлэктииптэр үлэлэрин түмэн киэҥ билиигэ, кэпсэтиигэ таһаарар.

Федот Иванович өрөспүүбүлүкэ бэчээтэ сайдыытыгар киллэрбит кылаатын иһин үс төгүл Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун Бочуотунай Грамотатынан наҕараадаламмыта. ССРС сурууналыыстарын сойууһун чилиэнэ, ССРС суруналыыстарын бастакы съеһин делегата. Ф.И.Находкин 1948 сыллаахтан ССКП чилиэнэ, үлэ бэтэрээнэ. ССКП райкомнарын бюротун чилиэнинэн хаста да талыллыбыта. Олоххо активнай позициялаах, принципиальнай коммунист кимтэн да иҥнибэккэ-толлубакка, итэҕэстэри суруйар, этэр сытыы тыллаах, сытыы бөрүөлээх талааннаах суруналыыс этэ.

*   *   *

Тааттаҕа Ытык-Күөлгэ үлэлии сылдьан, 1946 сыллаахха олоҕун аргыһын Мотрена Афанасьевнаны көрсөн ыал буолаллар. Эдэр ыал бастакы уол оҕолоро орто дойдуга өр буолбатаҕа. Онтон икки кэрэчээн эмдэй- сэмдэй кыыс оҕолоноллор. Ону тэҥэ икки өттүттэн тулаайах хаалбыт икки бырааттарын, икки балтыларын көрөн-истэн үөрэттэрэн, идэлээх үлэһит, ыал дьон оҥортууллар.

Иллээх дьиэ кэргэн күнэ оҕолор сарсыардааҥҥы зарядкаларыттан саҕа­ланара, аҕалара ураты болҕомтотун оҕо дьарыгар, сайдыытыгар уурара. Куруутун айылҕалыын алтыһан, сайынын сүүрүктээх ууга сөтүөлээн, сир аһа үргээн, бултаан, оттук мас бэлэмнээн сылдьаллар. Ол түгэннэр фотоаппаратынан хаартыскаҕа түһэриллэн, бэчээттэнэн билигин даҕаны үтүө өйдөбүл буолаллар.

Ыал улахан кыыһа Аня оскуолаҕа, уни­вер­ситекка холобур буолар бастыҥ үөрэнээччи, студентка этэ. Дьылҕа хаан кинини олохтон соһуччу эдэр сааһыгар илдьэ барар.

Кыра кыыс Галя оҕо эрдэҕиттэн сытыы-хотуу, оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан бастыҥ үөрэнээччи, спортсменка, комсомолка. Остуол тенниһигэр I разрядтаах буолан оскуолатын, оройуонун чиэһин элбэхтик көмүскүүр. 1967 с. Эдьигээн орто оскуолатын бүтэрэн, олох киэҥ аартыгар үктэнэр. Оройуонугар эдэр ыччаты, комсомолу кытта үлэҕэ ананан үлэлиир. Ол сылдьан, кэтэхтэн үөрэнэн, Саха госуниверситетын биолого-географическай факультетын бүтэрэр. Галина «Книготорг» тэрилтэҕэ инспекторынан, товароведынан доруобуйатын туругунан инбэлииккэ тахсыар диэри үлэтигэр олус эппиэтинэстээхтик үлэлиир. Кини эмиэ, хомойуох иһин, олохтон эрдэ туораабыта.

Билигин ииппит уола Василий Гаврильевич Находкин дьоно олорбут, үлэлээбит сирдэригэр Эдьигээҥҥэ олорор. Кини -- үлэ бэтэрээнэ, Эдьигээн улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Саха Өрөспүүбүлүкэтин энергетическэй ситимин бэтэрээнэ. Дьиэ кэргэн тапталлаах аҕата, эһэтэ, улууска ытыктанар  киһи. Кини оҕолоро, сиэннэрэ эһэлэрин Федот Иванович олоҕун дьоһуннаахтык салгыыллар, үтүө өйдөбүлү илдьэ сылдьаллар.

Галина Бочкарева