Өстөөҕү кытта бу кырыктаах хабыр хапсыһыы 1942 сыл от ыйын 17 күнүттэн 1943 сыл олунньу 2 күнүгэр диэри салҕаммыта.

Кыһыл Аармыйа байыастара 4 ый өсөһөн туран көмүскэниигэ сыппыттара. Ол түмүгэр ньиэмэс талабырдьыттарын күүстэрэ-күдэхтэрэ өһүллүбүтэ. Фашист сиэмэх байыаннай массыынатын тыла былас түспүтэ. Маныаха сэбиэскэй аармыйалар тоҕоостоох кэми туһанан, кимэн киирбиттэрэ. Өстөөх кута-сүрэ тостубута, былаана бүтүннүү ыһыллыбыта уонна чугуйар аакка түспүтэ.

Бу кыргыһыыны “үйэ кыргыһыыта” диэн устуоруктар ааттыыллар. Ол курдук, икки өттүттэн 2 мөлүйүөнтэн тахса саллаат уонна эписиэр, 2 тыһыынча тааҥка, 2 тыһыынча сөмөлүөт, 26 тыһыынча кэриҥэ араас эстэр сэп-сэбиргэл туттуллубута.

Сталинград анныгар Кыһыл Аармыйа фашистар биэс аармыйаларын үлтүрүппүтэ: икки ньиэмэс, икки Румыния уонна биир Италия аармыйалара суох буолбуттара. Устуоруктар ааҕалларынан, бу кыргыһыыга аҥаардас ньиэмэстэр 800 тыһыынча киһини, үгүс тиэхиньикэни, сэрии сэбин сүтэрбиттэрэ. Бу кэннэ фашистыы Германия өрүттэр кыаҕа суоҕа.

Бу улуу кыргыһыыга 120-тэн тахса сэбиэскэй буойун уһулуччу хорсун быһыыны оҥорбута. Кинилэр бары Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун аатын ылбыттара. Кыргыһыы 760 буойуна “Сталинград көмүскэлин иһин мэтээлинэн” наҕараадаламмыта.

Сталинград көмүскэлигэр Саха сириттэн 10 тыһыынча саллаат хорсуннук кыттыбыта. Балартан 935 буойун кыргыһыы хонуутугар хаалбыта. Улуу сэриигэ саха саллааттарын хорсун-хоодуот быһыыларын, үтүө ааттарын кэлэр көлүөнэ ыччат умнуо суоҕа, өрүү ахта-саныы сылдьыаҕа диэн бигэ эрэллээхпит.