Ыраах Кэбээйи сиригэр фроҥҥа ыҥырыы сэрии бастакы сылларыттан саҕаламмыта. Оччолорго Кэбээйи оройуонун киинэ Кэбээйи бөhүөлэгэ этэ. Онон нэhилиэктэртэн кэлбит дьон Г.В. Егоров аатынан оскуола иннигэр мустан, төрөппүттэрин, аймах-билэ дьоннорун, доҕотторун кытта быраhаайдаhан барбыттара.

 Кинилэр аармыйаҕа тиийээт, кылгас бэлэмнэниини бараат, араас фроннарынан тарҕаспыттара. Ол курдук, Кавказ, Сталинград, Курскай, Витебскэй, Москва, Ленинград, Новгород, о.д.а туhаайыыларынан өстөөҕү утары уоттаах, хаан тохтуулаах кыргыhыыларга кыттыбыттара.

              Муоста бөҕөтүн туппута

 Мин хос эhээм Кобяков Степан Николаевич 1914 сыллаахха Кэбээйи нэhилиэгэр төрөөбүт. Сэриигэ барыар диэри "Кыhыл Кэбээйи" холкуоска араас үлэҕэ сылдьыбыт: хонуу үлэтигэр, тутууга, онтон суотчутунан уhун кэмҥэ үлэлээбит.

 1942 сылаахха Кыhыл Аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллыбыт. Снайперскай чааска түбэспит. Челябинскай куоракка биир ый үөрэнэн баран, Кавказка тимир суолга муоста оҥоруутугар сылдьыбыт. Ол күргэлэрэ сэриигэ улахан суолталаммыт, көмөлөөх буолбут. Ону таһынан өстөөх суулларбыт, буомбалаан алдьаппыт муосталарын түргэнник өрөмүөннээн иһэллэрэ үһү. Кини Волга, Днепр, Одер курдук улуу өрүстэргэ, Белоруссия, Украина атын да өрүстэрин, үрэхтэрин туоруур муосталары тутуспут. Кэлин сэрии бүппүтүн кэннэ, 1948 сыллаахха диэри, аны суолу чөлүгэр түhэриигэ үлэлээбит. Степан Николаевич 1948 сыл кулун тутар 16 күнүгэр аармыйаттан босхолонон, дойдутугар төннүбүт.

  Сэрииттэн элбэх наҕараадалаах кэлбит: "Бойобуой үтүөлэрин иhин", "Кавказ оборонатын иhин", "Варшаваны босхолооhун иhин", "Берлини ылыы иhин", "Германияны кыайыы иhин" о.д.а. мэтээллэринэн, "Гвардия" диэн бэлиэнэн наҕараадаламмыт.

Дойдутугар эргиллэн кэлээт, олоҕу чөлүгэр түhэриигэ туох баар кыаҕын-сатабылын биэрэн туран, көдьүүстээхтик үлэлээбитинэн барбыт. Холкуоска, сопхуоска хонуу араас үлэтигэр, тутууга, кэлин сылгы иитиитигэр үтүө суобастаахтык үлэлээн, Үлэ бэтэрээнэ буолбута. Биэнсийэҕэ тахсан да баран, сопхуос араас үлэтигэр илиитин ыhыктыбакка үлэлии-хамсыы сылдьыбыта.

Кэбээйи нэһилиэгиттэн соҕотох сэрииттэн уордьаннаах кэлбит бэтэрээн Егор Левинниин (бастакыта). 1970 с.

                   Илиҥҥи сэриигэ сылдьыбыта

Иккис хос эһээм Григорий Николаевич Сметанин 1925 сыллаахха Кэбээйи нэhилиэгин Үрүйэ диэн сиригэр төрөөбүт. Сэрии саҕаланыытыгар оскуолаҕа үөрэнэр эбит. Кинини 1943 с. бэс ыйын 20 күнүгэр, сэттэ кылаастаах оскуоланы бүтэрээтин кытта, аармыйаҕа ыҥырбыттар.

Эhээбитин кытта сэриигэ барааччылары барыларын оскуола таhыгар мунньан, атынан Турбаахыга илдьибиттэр, онтон Луҥха үрэх устун Сангаарга тиийэн, борохуотунан айаннаабыттар.

Кини бастаан Монголияҕа Махаринскай оройуоҥҥа "Селенга" диэн ыстаансыйа 6-с кавалерийскай байыаннай чааһын 3-с эскадроныгар сулуспалаабыт. Манна сэриигэ барар аттары бэлэмнииллэрэ. Бу чааска 1943-1945 сс. сылдьыбыт, онтон Маньчжурияҕа 855 полкаҕа көспүт. Бу полкаҕа кини биир дойдулаахтара Терехов Иннокентий Афанасьевич, Эверстов Тарас Алексеевич бааллар үhү.

 Григорий Сметанин 1949 сыллаахха фронтовик доҕоро Иннокентий Тереховтыын

Японияны кытта сэрии саҕаламмытыгар кинилэри Владивостокка илдьибиттэр, онно кини билиэннэйдэри харабыллааhыҥҥа сылдьыбыт.

Сэрии бүппүтүн кэннэ Владивостокка 1071-с батальоҥҥа хаалан, араас тутууларга үлэлээбит.

Кэргэнэ Прасковья Семеновналыын. 1995 .

1949 сыллаахха аармыйаттан босхолонон, дойдутугар төннөн кэлбит. Кэлээт да, "Кыhыл Малыыда" холкуоска үлэлээбит. Сопхуос тэриллибитин кэннэ бастаан кадровай булчутунан, биригэдьииринэн, онтон өр сылларга сылгыhытынан үлэлээбит. Кэлин биэнсийэҕэ тахсан да баран үлэлиирин тохтоппотоҕо, харабыллаабыта, "Cаҕа" комсомольскай фермаҕа настаабынньыктаабыта. Кини эҥкилэ суох үтүө суобастаах үлэтин иhин Үлэ бэтэрээнэ буолбута уонна элбэх грамоталардаах, махтал суруктардаах, оттон сэрииттэн "Германияны кыайыы иhин”, “Японияны кыайыы иhин” уонна элбэх үбүлүөйүнэй мэтээллэрдээх.

Сайаана Афанасьева,

II кылаас, 

Кэбээйи.