Тыылга куттал суох буолуутун хааччыйыыга улуустарга НКВД отделлара  тэриллибиттэр. Фроҥҥа барбыт милииссийэ үлэһиттэрин солбуйа,  аармыйаҕа барбатах  дьону ылбыттар.

  1942 сылтан саҕалаан халааһын, уоруу элбээбит. Ол курдук, маҕаһыыннартан аһы, холкуостарга сүөһүнү уоруу, көмүс тутар пууннарга саба түһүү түбэлтэлэрэ буолуталаабыттар. Милииссийэ бу эппиэтинэстээх үлэтигэр олохтоох дьон, тэрилтэ үлэһиттэрэ, бөлөх тэрийэн көмөлөспүттэр. Иккис улахан үлэлэринэн хаайыыттан уонна сэриигэ ыҥырыыттан күрээбит дьону эккирэтии, тутуу эбит. Манна эмиэ нэһилиэнньэ көмөлөспүт.

    Сэрии кэмигэр Уус Алдан улууһун Ис дьыала отделын начаалынньыктарынан В.В. Солоницын (18.02.41-15.06.42), Ф.В. Попов (01.08.42.-14.09.43), К.И. Егоров (14.09.43.-01.08.45), К.Е. Климов (01.08.45-01.11.50) үлэлээбиттэр.

      Хаһыакка суруллубутунан, Уус Алдан оройуоннааҕы отделын участковайа Гаврил Бурцев 1943 сыллаахха көмө биригээдэлэри тэрийэн, көмөлөһүннэрэн, холкуостарга сүөһүнү уоруу 16 түбэлтэтин арыйан, дьыалаларын суукка ыытан, Наркомтан махтал уонна харчынан бириэмийэ ылбыт  ("Саха сирэ", 2019 с., ыам ыйын 7 күнэ).

  Эйэлээх кэмҥэ Бороҕоҥҥо Ис дьыала отделыгар элбэх сэрии кыттыылаахтара үлэлээбиттэрэ: Н.М., Крылов, И.С. Троев, Н.П. Готовцев, В.Р. Ховров, И.М. Сивцев (сэрииттэн ыарыһах кэлэн, кылгастык үлэлээн, бу олохтон эрдэ барбыта), Г.В. Мигалкин уо.д.а. Оттон М.П. Бурцев Дьокуускайга, Аммаҕа, Н.С. Троев Ньурбаҕа, Саккырыырга, Орджоникидзевскай оройуоҥҥа Ис  дьыала отделларыгар үлэлээбиттэрэ.

  Уус Алдаҥҥа Ис дьыала отделыгар саахса инструкторынан үлэлээбит сэрии кыттыылааҕа М.М. Стрекаловскай Дьоруой аатыгар өссө 1944 сыллаахха түһэриллибит. Бу  наҕараадатын 52 сыл буолан баран, өлбүтүн кэннэ, 1996 сыллаахха туттарбыттара. Оттон алта бойобуой уордьаннаах майор Д.Д. Оллонов сэрии кэнниттэн Ис дьыала министиэристибэтигэр 16 сыл үлэлээбит. Кини Саха сириттэн атын дойдуга (Кытай, Мукден к.) байыаннай коменданынан үлэлээбит соҕотох.

  Ити курдук, күнүстэри-түүннэри бэрээдэги хааччыйыыга, фроҥҥа көмөлөһүүгэ, сэрии кэнниттэн олоҕу тупсарыыга үлэлээбит милииссийэ үлэһиттэрэ Кыайыыны эмиэ уһансыбыттара.

    Айсен Бочкарев,  

ХI кылаас

Мүрүтээҕи "Уолан" гимназия,

 Уус Алдан.