«Нэһилиэк дьокутаата» анал балаһаҕа Сунтаар Дьаарханыгар, Мэҥэ Хаҥалас Павловскайыгар, Уус Алдан Суоттутугар үлэлии олорор дьокутааттар бүгүҥҥү күҥҥэ туох үлэни ыытан дьарыктана, хайдах-туох олороллорун туһунан ыйыталастыбыт. Саха сирин үрдүнэн 4000-тан тахса нэһилиэк дьокутаата баара биллэр. Мантан инньэ кинилэри кытта кэпсэтэн маннык хабааннаах анал балаһа тахсар буолуоҕа.

Эмчитэ  суох олорбуппут 4-5 сылыгар  барда

Василий Васильев, Сунтаар улууһун Дьаархан нэһилиэгин дьокутаата, култуура дьиэтин дириэктэрэ:

— Дьаархан нэһилиэгэр сэттэ дьоку­таат баар буолан, бастайааннай хамыыһыйаларга үксүлэригэр чилиэн быһыы­тынан үлэлиибит. Мин бүддьүөт, социальнай уонна тыа хаһаа­йыстыбатын боппуруостарын хамыыһыйаларыгар баарбын.

Нэһилиэкпитигэр олохтоох көҕүлээ­һини өйүүр бырагыраама (ППМИ) чэрчитинэн,  нэһилиэнньэ күүһүнэн кэнсиэр тэрийэн үп хомуйан, бырагыраамаҕа хабыллан, 2018 сыллаахха кулууп сарайын былырыын  сцена иһин өрөмүөннээбиппит. Быйыл эмиэ ити анал бырагыраамаҕа хабыллан, сайыҥҥы уу ситимин уонна кулууппутугар хапытаалынай өрөмүөн ыытар былааннаахпыт. Тыа хаһаайыстыбатын  кылгастык этэр буоллахха, былырыын оттуур ходуһаҕа 5 км күрүөнү туппуппут. 50  миэстэлээх саҥа арочнай хотон үлэҕэ киирбитэ.
Былаан быһыытынан инники өттү­гэр  спортивнай комплекс тутуллуохтаах. Ханнык баҕарар нэһилиэк бы­һыы­тынан кыһалҕалар бааллар.Олор­­тон билиһиннэрэр буоллахха,
ос­­куо­­лабыт олус эргэрэн турар.  Отто­нор хо­дуһаларбыт уонна мэччирэҥ сир үксэ ууга былдьанан сыталлар.

Балыыһабытыгар эмчитэ суох олор­­буп­­пут 4-5 сылыгар барда. Норуот эмчиттэрэ анаан-минээн кэлэн эмтээн-томтоон абырыыллар.  4G  киир­битэ эрээри,  интернеппит ситимэ син биир бытаан, мөлтөхтүк үлэлиир, онон манна  сөптөөх болҕомто ууруллара буоллар диэн баҕа санаалаахпыт.

Сыспай  сиэллээхпитин, хороҕор  муостаахпытын аҕыйаппат  туһугар дьулуһабыт

Прокопий Макаров, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Павловскай нэ­һи­лиэгин дьокутаата:

— 14 дьокутаат этэҥҥэ үлэлии олоробут.  2018 сылтан олохтоох көҕүлээһини өйүүр бырагыраамаҕа  (ППМИ)   ылсан, нэһилиэнньэттэн харчыны хомуйууга үлэлээбиппит уонна ол үп туһаныллыытын  хонтуруоллаабыппыт.  Ити бырагыраама чэрчитинэн, 2018 сылга спортивнай саалабыт тас эркинин өрөмүөннээбиппит. 2019 сылга Павловскай иһигэр 200-тэн тахса миэтэрэ уһуннаах билииккэ тротуары уурдарбыппыт уонна спортивнай саалабытыгар тренажернай уонна дьон таҥаһын устар анал хосторун өрөмүөннэппиппит. Быйыл эмиэ ити бырагыраамаҕа кыттан, спортивнай саалабыт  муостатын уларытар санаалаахпыт. Олохтоох дьаһалта докумуонун оҥоруохтаах.

Дьон-сэргэ олоруута этэҥҥэ. Былырыын үс чааһынай дьиэ былаҕайга былдьанан уоттан-күөстэн сэрэхтээх буоларга тэрээһиннэри ыыппыппыт уонна дьиэтэ суох хаалбыт дьоҥҥо көмөлөһөр сыаллаах-соруктаах аахсыйалары тэрийбиппит, нэһилиэнньэ көхтөөхтүк кыттыбыта.

Тыа хаһаайыстыбатын таарыйар буоллахха, бүгүҥҥү күҥҥэ нэһилиэк үрдүнэн 500-тэн тахса сыспай  сиэллээх, 2000-тан тахса хороҕор муостаах баар. Төһө кыалларынан, ахсааннарын аччаппат туһугар кыһаллабыт. Үс сыллааҕыта  Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн сүөһүнү элбэтэр, иитэр анал бырагыраама чэрчитинэн 1 мөл. солк ылан, 13 эдэр ыалга ынах сүөһүнү атыылаһан биэрбиппит. Анал ирдэбил быһыытынан үс сыл буолан баран ол ыаллартан бэриллибит ынахтары эбэтэр эдэр сүөһүлэри ылан, ынах  ииттиэн баҕалаахтарга түҥэтиэхтээхпит. Билигин эдэр ыаллартан сайаапка хомуйан эрэбит. 13 ыал ылбыт сүөһүлэрин бэркэ көрөн-истэн,  төрүөҕү ылан олороллор.

Кыстык этэҥҥэ

Алексей Петухов, Уус Алдан улууһун Суотту нэһилиэгин дьокутаата, фер­мер­кэй хаһаайыстыба салайааччыта:

— Былырыын кыстыкка этэҥ­ҥэ киирэн, билигин этэҥҥэ курдукпут. От тиийэр туруктаах. Сылгы арыый да эрдэ соҕус аһылыкка киирдэ.  Аҕыйах хонуктааҕыта от тиэйэ сылдьан көрдөххө, туруктара мөлтөөн эрэллэрэ, онон бу күннэргэ дьон киллэриэхтэрэ.

Дьокутаат буоларым быһыы­тынан үлэтэ суохтары үлэнэн хааччыйыыга кыһалла-мүһэллэ сатыыбын. Иллэрээ сылтан  үлэтэ суох сылдьар икки киһини хамнастаан хаһаайыстыбабар дуогабарынан үлэлэтэбин.

Тыа хаһаайыстыбатын хамыы^­һыйатын чилиэнэ буоларым быһыы­тынан, сылгы, ынах сүөһүнү иитиэн баҕарааччыларга туох кыалларынан сүбэ-ама биэрэн көмөлөһө сатыыбын.

2013 сылтан хаһаайыстыба тэринэн, 2015 сыллаахха «Саҕалааччы фермер” диэҥҥэ кыттан грант ылбытым.  Хаһаайыстыбам атаҕар бигэтик турда. Үлэ Дьоруойа Михаил Готовцевтан элбэх боппуруоска сүбэлэтэбит-амалатабыт. Кини галштин (краснопестрай) диэн боруоданы аҕалбытын көрөн-истэн баран, мин эмиэ атыыласпытым. Төрүөҕү үчүгэйдик биэрэр боруода эбит уонна быдан үүттээхтэр. Былырыын 10-тан тахса ынаҕы ыан, 24,5 туонна үүтү туттарбытым. Онон тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар син уопуттаахпын.

Бу күннэргэ Саһылыкаан учаастактан Владимир Бурнашовы кытта Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр киирэн сүбэ-ама ылан тахсыбыппыт. «Дьиэ кэргэн фермэрэ” диэн бырагыраамаҕа кыттаары сылдьар.

Былырыын элбэх оҕолоох Варламовтар диэн дьиэ кэргэн агро-стартап бырагыраамаҕа кыттан, грант ылалларыгар көмөлөспүппүт. Грант үбүнэн саҥа тыраахтыр, оту бэриэстиири, эбии сүөһү атыыласпыттара,  хотоннорун кэҥэтэн биэрбиттэрэ. Билигин 30-ча сүөһүнү кыстатан тураллар.

Сүрүн кыһалҕабытынан сэлээркэ сыаната үрдүү турара буолар. Бу ыраах сиргэ-уокка оттооччулары улахан ороскуокка тэбэр. Сэлээркэ сыаната үрдүү турар кэмигэр, үүт, эт сыаната үрдүүрэ буоллар син хаһаайыстыбалар тулуктаһыах этибит. Иккис сүрүн кыһалҕабытынан  оттуур сирбит тиийбэтэ буолар. Сири саҥалыы түҥэтэрбит буоллар диэн санаалаахпыт. Арыандаҕа оттооччу элбэх. Дьиҥэр, сүөһүнү, сылгыны иитиэн баҕалаахтар бааллар.

Александр ТАРАСОВ