Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Ытык Дьааҥы сиригэр Сылгыһыт Күнэ алгыһы түhэрииттэн саҕаланыаҕа

Мария Архипова хаартыскаҕа түhэриитэ. 2023 с. / ЯСИА/ Кэлэр ый саҕаланыытыгар Ытык Дьааҥы сиригэр Аартыка эргимтэтигэр тыа хаhаайыстыбатын сайдыытын итиэннэ хоту сир тыйыс айылҕатыгар саха сылгытын үөрдээн иитиини сайыннарыы итиэннэ инники кэскилин торумнуур…
29.03.24 18:26

Уопсастыба

Табахтааһыны хааччахтыыр сокуон барыла киирдэ

Ил Түмэҥҥэ кулун тутар 26 күнүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар тустаах уопсастыбаннай сирдэргэ табаҕы, никотиннаах бородууксуйаны тардыыга эбии хааччаҕы олохтуур туһунан» сокуон барыла киллэрилиннэ. Сокуон барыла түөрт ыстатыйалаах, онтон бииригэр…
29.03.24 10:35

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Хоту сир төрүт дьарыга бултааһын уонна балыктааһын буолар. Бу боппуруоска кыһалҕалаах түгэннэр бааллар.

Хоту сир төрүт дьарыга бултааһын уонна балыктааһын буолар. Бу боппуруоска кыһалҕалаах түгэннэр бааллар.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин хотугу улуустарыгар аҕыйах ахсааннаах норуоттар олороллор: эбээннэр, эбэҥкилэр, долганнар, дьүкээгирдэр, чукчалар. Таба иитиитинэн дьарыктаналларын таһынан, бултаан, балыктаан айахтарын ииттинэллэр. Аартыка сайдыытын министиэристибэтин чахчыларынан, аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар общиналара уонна хаһаайыстыбалара уһун кэмнээх лицензияны ыланнар, бултуур-балыктыыр сирдэрин бэйэлэрин туһугар бигэргэппиттэр. Кинилэр ол бигэргэммит сирдэригэр бултуулларыгар, балыктыылларыгар сылын аайы квота бэриллэр.

Биир га -- биир солкуобай

Ил Түмэн Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалаларыгар сис кэмитиэтэ тэрийбит “Саха өрөспүүбүлүкэтигэр бултааһын, балыктааһын сүнньүнэн баар кыһалҕалар” диэн “төгүрүк остуолугар” киэҥ кэпсэтии таҕыста.

Сугулааны кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева салайан ыытта. Сүрүн дакылааты СӨ Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Прокопий Николаев оҥордо.

Хоту улуустарга олорор дьон төрүт дьарыктарынан үлэлээн-хамнаан олороллоругар ханнык харгыстары көрсөллөрүй? “Бултааһын уонна бултуур сирдэр тустарынан” РФ сокуонунан, бултааһынынан дьарыктанааччылар бэйэлэрин сирдэригэр бултуулларыгар сөбүлэҥ түһэрсиэхтээхтэр. Онно бэриллэр лицензия болдьоҕо 49 сылынан быһыллар. 2010 сылтан бэриллэр лицензия 2035 сылга диэри болдьохтоох. 2035 сылга диэри бултааһын, балыктааһын туһунан сөбүлэҥ түһэрсибэтэх общиналарга уонна хаһаайыстыбаларга лицензиялара уһатыллыбат уонна сирдэрэ уопсай туһаныыга ыытыллар.

РФ Бырабыыталыстыбатын 2010 сыллаах дьаһалынан аукциона суох бэриллибит сир 1 га иэнигэр 1 солк. төлөнөр. Маныаха эмиэ биир кыһалҕа

үөскүүр. Саха сирин территорията киэҥ сиринэн тайаан сытарынан уонна кыра иэннээх сиргэ бултааһын көдьүүһэ суох буоларынан, булдунан уонна балыктааһынынан дьарыктанар хаһаайыстыбалар, ол иһигэр аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар общиналара, бэйэлэрин аннынан олус киэҥ сири бигэргэппиттэр. Холобур, аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар түмсүүлэрэ уопсайа 68,7 мөл. га сиргэ сөбүлэҥ түһэрсибиттэр. Ол курдук, биирдиилээн хаһаайыстыбалар 1 мөл. га иэнтэн тахса сиргэ бултуулларыгар уһун кэмнээх лицензия оҥотторбуттар, оччотугар мөлүйүөнтэн тахса солкуобайы төлүүргэ күһэллэллэр. Бу сууманы аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар түмсүүлэрэ кыамматтар. Холобур, Өлөөн улууһун “Дьилиҥдэ” уонна Томпо улууһун “Томпо” тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэрин иһинэн 3 мөл. га тахса сир бигэргэммит. Кинилэр быыкаа дохуоттарыттан сылын аайы 3 мөл. солк. төлүүллэрэ ирдэнэр.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин территориятыгар бултааһынынан, балыктааһынынан дьарыктанар 20 хаһаайыстыбаны кытта сөбүлэҥ түһэрсиллибит, ол онтон 10 хаһаайыстыбата аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар түмсүүлэринэн буолар. Аны билигин саҥа бултуур сирдэри бэйэ туһугар бигэргэтии аукционунан ыытыллар буолар, ол туһунан федеральнай сокуоҥҥа этиллэр. Аукцион ыытылларыгар аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар түмсүүлэригэр чэпчэтии көрүллүбэт. Онон кинилэр аукциоҥҥа кыттар да буоллахтарына, кыайыа суохтарын сөп.

Сокуон ситэритэ суоҕуттан

Өссө биир боппуруоһунан бултаан, балыктаан айаҕын ииттинэн олорор аҕыйах ахсааннаах төрүт норуот бэрэстэбиитэлэ уонна киниэхэ тэҥнээх, сүрүн дьарыга бултааһын буолар киһи “охотбилет” ыларыгар көрсөр кыһалҕата буолар.

РФ Айылҕа харыстабылыгар министиэристибэтэ олохтообут бэрээдэгинэн, бултууру көҥүллүүр биир кэлим билиэт бэриллэр. Ол онно булдунан айахтарын ииттинэн олорор киһи көҥүллүк бултууругар “Үгэс дьарыктарынан олохторун хааччынар сыаллаах бултааһын” диэн бэлиэтээһин баар буолуохтаах. Ол эрээри, “охотбилет” биэрээһин сокуона ситэриллибэтэх буолан, билиэти биэрэргэ ирдэнэр докумуоннар испииһэктэригэр аҕыйах ахсааннаах төрүт норуот бэрэстэбиитэлэ буоларын уонна киниэхэ тэҥнээх, эмиэ булдунан олоҕун хааччынар олорор киһи ити категорияҕа киирсэрин дакаастыыр докумуоннара ыйыллыбатах. “Үгэс дьарыктарынан олохторун хааччынар сыаллаах бултааһын” диэн бэлиэтээһини туруорга ирдэнэр докумуоннар сокуонунан бигэргэммэтэхтэр. Ол иһин федеральнай ситэриилээх былаас боломуочуйалаах уорганын сөбүлэҥэ суох аҕыйах ахсааннаах төрүт норуот бэрэстэбиитэлин эбэтэр киниэхэ тэҥнээх

категорияҕа киирсэр киһи булт билиэтигэр бу бэлиэтээһин киллэриллибэт. Булдунан айаҕын ииттинэн олорор киһи бу бырааба суутунан эрэ олохтонор.

Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр идэ оҥостон бултуур киһи ахсаана 3,5 тыһ. тэҥнэһэр. Бу дьонтон үгүстэрэ аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар бэрэстэбиитэллэрэ буолаллар. 360 бултааһынынан дьарыктанар хаһаайыстыба баар, кинилэр анныларынан 130 тыһ. га иэннээх 451 бултуур сир бигэргэммит. Ол да буоллар, миниистири солбуйааччы Прокопий Николаев иһитиннэрбитинэн, бултааһын, балыктааһын салаата уустук кэмнэри көрсүбүт. “Сахабулт” АУо уустук балаһыанньатын холобурга аҕалла. Бултааһын уонна балыктааһын салаатын үбүлээһин сылын аайы кыччыыр. Ол курдук, 2021 сылга балыктааһын салаатын өйөөһүҥҥэ 35 мөл. солк. көрбүттэр, оттон урукку сылларга 125 мөл. солк. диэри үбүлүүллэрэ.

Бырамыысыланнай таһымҥа балыктааһынынан дьарыктанар улуустарынан Булуҥ, Усуйаана, Аллараа Халыма, Аллайыаха, Эдьигээн, Орто Халыма уонна Абый улуустара буолаллар. Бу улуустарга өрөспүүбүлүкэҕэ атыыга тахсар балык 80%-на балыктанар. Дакылаатчыт бэлиэтээбитинэн, хоту улуустарга бу үлэни ыытыы олус уустук. Сөптөөх оборудованиелаах ыскылаат, оҥорон таһаарар сыах аҕыйах.

2020 сыл тохсунньу ыйдааҕы туругунан, Саха сиригэр 152 тыһ. таба, 22 улууска барыта 106 таба иитэр хаһаайыстыба баар. Таба мэччийэр сирэ 50 мөл. га сир иэннээх, табаны иитэр биригээдэлэргэ 1295 киһи үлэлиир.

Бултуурга идэтийэн 3,5 тыһ. киһи үлэлиир. 360 бултаан олорор тэрилтэ, бу тэрилтэлэргэ уопсайа 451 бултуур сир бигэргэммит. Саха сиригэр бултуурга нормативнай докумуонунан 305 мөл. га сир анаммыт.

Сылын аайы бырамыысыланнай балыктааһынынан дьарыктанар тэрилтэлэргэ 700 туонна балыгы ырыынакка таһааралларыгар былаан туруоруллар.

Төлөбүртэн босхолуур сорук

Айылҕа ураты харыстанар сиригэр аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар общиналара төрүт дьарыктарынан хайдах үлэлээн-хамнаан олороллорун туһунан СӨ Экологияҕа, айылҕа байын туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирэ Сахамин Афанасьев иһитиннэрдэ.

Миниистир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар түмсүүлэрэ бэйэлэрин анныларынан 194 бултуур сири бигэргэппиттэрин кэпсээтэ. 2020 сылга аҕыйах ахсааннаах төрүт норуот 1528 бэрэстэбиитэлиттэн балыктыырга

көҥүл ылар сайабылыанньа киирбит. Сахамин Афанасьев хоту сир олохтоохторо төрүт дьарыктарынан айахтарын ииттинэн олороллоругар көрсөр кыһалҕаларынан үөһэ этиллибит га сиргэ 1 солк. төлөбүрү ыйда. Кини РФ нормативнай докумуонугар уларытыы киллэрэргэ үлэлэһэр наадатын, булдунан, балыктааһынынан айахтарын ииттинэр төрүт общиналары уонна түмсүүлэри аренда төлөбүрүттэн босхолуур тоҕоостоҕун эттэ. “Бултуур сири аукционунан түҥэтээһиҥҥэ биир бастакынан аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар учуоттаныахтаахтар”, -- диэтэ.

Дакылаатчыттар иһитиннэриилэрин кэнниттэн дьокутааттар санааларын эттилэр. Вице-спикер Антонина Григорьева бырамыысыланнас балысханнык сайда турар кэмигэр аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар үгэс олохторун укулаатын, дьарыктарын харыстааһыныгар үлэ күүскэ ыытыллыахтааҕын туһаайда. “Маныаха кинилэр төрүт дьарыктарынан үлэлээн-хамнаан олороллоругар усулуобуйа баар буолуохтаах. Балыктааһыҥҥа бэриллэр квотаны улаатыннарар тоҕоостоох. Тоҕо диэтэххэ, бултааһынынан, балыктааһынынан айахтарын ииттинэн олорор дьоҥҥо квотаттан дохуоттара олохтонор”, -- диэн эттэ.

“Төгүрүк остуолга” хотугу улуустар агрооскуолалара улуустар үлэлэригэр-хамнастарыгар киллэрэр кылааттарын бэлиэтээтилэр. “Аартыка улуустарыгар 18 агрооскуола баар. Биэс агрооскуола бырагырааматыгар балыктааһын киирэр. Ол курдук, быйыл Булуҥ оройуонун үөрэнээччилэрэ 500 кг, эдьигээннэр 350 кг балык туттарбыттара. “Хоту улуустарыгар балыктааһыны сайыннарыыга агрооскуолалар улахан оруоллаахтар. Ол иһин үөрэх бу кыһаларын оборудованиенан, тустаах тэриллэринэн өйүөххэ наада”, -- диэн Антонина Григорьева эттэ.

Тэрээһин түмүгэр Елена Голомарева кыттыбыт дьоҥҥо махтанна уонна: “Этиллибит кыһалҕалары быһаарарга соруктаммыт үлэлэри парламент салгыы болҕомтоҕо ылан ыытыаҕа”, -- диэн эрэннэрдэ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением