«Бултааһын уонна булт ресурсатын туһунан» федеральнай сокуон 19-с ыстатыйатыгар “бэйэ айаҕын ииттинэргэ үгэс бултааһын көҥүллүк ыытыллар” диэн суруллар. Ити эрээри сокуоҥҥа аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар бэрэстэбиитэллэрэ бигэргэммит бултуур сирдэригэр үгэс дьарыктарын тэнитэллэригэр улахан чэпчэтии көрүллүбэтэх. Ол курдук, РФ Бырабыыталыстыбатын «Аукциону ыыппакка эрэ бултуурга сөбүлэһии түһэрсэргэ бултуур сир иһин төлөбүр ыстаапкатын туһунан» диэн уурааҕынан, хоту олорор удьуор уус общиналар уонна булт хаһаайыстыбалара (ТХПК) бэйэлэрин хармааннарыттан үтүмэн үбү төлөөхтүүллэр.

Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар бэрэстэбиитэллэрин аатыгар 205 бултуур учаастак сыһыарыллыбыт. Ол барытын иэнэ – 50 мөл. тахса га сир. Биир га сир иһин оруобуна 1 солк. төлөнөр. Оччотугар аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар үгэс сирдэригэр бултуулларын иһин уопсайа 50 мөл. солк. төлүөхтээхтэр. Биллэн турар, удьуор ууһунан олорор общиналар даҕаны, булдунан дьарыктанар ТХПК-лар даҕаны маннык үлүгэрдээх үбү уйуналлара уустук.

Туруорсубуппут хаһыс да сыла

Бултуурга көҥүллүүр уһун кэмнээх лицензияны ылар туһугар булдунан дьарыктанар хаһаайыстыбалар сөбүлэһии түһэрсиэхтээхтэр. Бу дьаһал төрүөтүнэн 2019 сыл ыам ыйыгар тахсыбыт РФ Үрдүкү суутун быһаарыыта буолбута. Ол быһаарыыга суруллар: “бултуур сиринэн туһанар быраабы көҥүллүүр уһун кэмнээх лицензиялаахтар эрэ бултуурга квота ылар кыахтаахтар” диэн. Ол эбэтэр «охотугодья» учаастагынан буолар сир иһин бултааччылар харчы төлүүллэр. Дьиҥэр, Саха сиригэр бултуур сир биир гектарыгар саамай кыра харчы көрүллүбүт – 1 солкуобай. Ол эрээри булдунан дьарыктанар хаһаайыстыбаларга хас даҕаны сүүһүнэн уонна мөлүйүөнүнэн гектар сир сыһыарыллар.

Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева бу кыһалҕаны маннык быһаарбыта.

--Бу боппуруоһу Ил Түмэн дьокутааттара болҕомтоҕо ылан, дьүүллэһиигэ таһаарбыппыт хаһыс да сылбыт буолла. Үс сыл анараа өттүгэр биһиги кэмитиэппит Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин кытары кыттыһан бэлэмнээн, удьуор ууһунан олорор общиналарга бултуур учаастактарын иһин судаарыстыбаннай түһээни толуйар туһунан сокуоҥҥа көннөрүү киллэрбиппитин ылымматахтара. Ол кэнниттэн РФ Бырабыыталыстыбатын таһымыгар бу хайысханан үлэбитин көрүүгэ ыыппыппыт.

Быйыл Ил Түмэн бу боппуруоска сыһыаннаах кэмитиэттэрэ, итиэннэ СӨ Аартыканы сайыннарыыга уонна хотугу норуоттар дьыалаларыгар министиэристибэтэ буолан, Саха сирин булт хаһаайыстыбаларын судаарыстыбаннай өйөбүллэрин туһунан сокуон барылын бэлэмнээн киллэрбиппит. Биһиги көҕүлээн киллэрбит сокуоммут барылын олунньуга СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников өйөөбүтэ.

Үтүө сонун: өйөөтүлэр!

Бу күннэргэ үтүө сонун кэллэ. Ил Түмэн пресс-сулууспата иһитиннэрбитинэн, https://regulation.gov.ru интэриниэт-порталга РФ Бырабыыталыстыбатын «Аукциону ыыппакка эрэ бултуурга сөбүлэһии түһэрсэргэ бултуур сир иһин төлөбүр ыстаапкатын туһунан» диэн уурааҕар уларытыы киллэрэр туһунан» («О внесении изменений в постановление Правительства Российской Федерации от 30 июня 2010 года №490 «О ставках платы за единицу площади охотничьего угодья при заключении охотхозяйственных соглашений без проведения аукциона на право заключения охотхозяйственных соглашений») нормативнай аахта барылын дьүүллэспиттэр.

Уураах барылынан, юридическай сирэйдэргэ – РФ Уһук Илинин, Сибиирин, Хотугу сирин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын холбоһуктара уонна чааһынай тэрилтэлэрэ -- аукциону ыыппакка эрэ бултуурга сөбүлэһии түһэрсэллэригэр, бултуур учаастак иэнин иһин ньуул ыстаапканы бигэргэтиллэр!

Нормативнай-правовой докумуон быһаарыы суругар уурааҕы көннөрүү төрүөтүн бу курдук бэлиэтээбиттэр: «2009 сыл от ыйын 24 күнүнээҕи Федеральнай сокуонунан бултуур учаастагынан туһанарга сөбүлэһии түһэрсэргэ төлөбүр киллэрии үгүс булт хаһаайыстыбаларын уустук балаһыанньаҕа тэбиэҕэ уонна бултуур учаастактан аккаастаналларыгар, дьон олоҕун таһыма мөлтүүрүгэр, уоран бултааһын элбииригэр тиэрдиэҕэ» диэн.

РФ Бырабыыталыстыбатын «Аукциону ыыппакка эрэ бултуурга сөбүлэһии түһэрсэргэ бултуур сир иһин төлөбүр ыстаапкатын туһунан» диэн уурааҕар уларытыы киллэрэр туһунан» нормативнай аахта «РФ аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар бырааптара» диэн 1999 сыл муус устар 30 күннээҕи Федеральнай сокуоҥҥа сигэнэр. Бу сокуоҥҥа суруллар: “аҕыйах ахсааннаах норуоттар, аҕыйах ахсааннаах норуоттар холбоһуктара, аҕыйах ахсааннаах норуоттарга тэҥнэнэр дьон төрүт олохторун, эйгэлэрин, үгэс хаһаайыстыбаларын уонна дьарыктарын харыстыыр туһуттан, кинилэр удьуордарын сирдэригэр уонна араас категориялаах сирдэргэ үгэс дьарыктарынан үлэлээн олорор сирдэрин босхо туһанар бырааптаахтар” диэн.

Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева: «2000 сыллартан Саха Өрөспүүбүлүкэтин парламена туруорсуута, дьэ, өйөнөн, үтүө түмүктэнэн эрэр», -- диэн бэлиэтээтэ.

Елена Христофоровна өрөспүүбүлүкэ Аҕа баһылыга Айсен Николаевка, РФ Судаарыстыбаннай Дууматын дьокутаата Галина Данчиковаҕа, Ил Түмэн дьокутааттара Александр Жирковка, Виктор Губаревка, Владимир Прокопьевка, ситэриилээх былаас уорганнарыгар уонна бу кыһалҕалаах боппуруоһу туруорсарга көмөлөспүт дьоҥҥо махтанар.

Санатар буоллахха, бу сыл тохсунньу 18 уонна олунньу 3 күннэригэр Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтэ хоту аҕыйах ахсааннаах норуоттар бэрэстэбиитэллэрэ (удьуор ууһунан олорор общиналар уонна ТХПК) бултуур учаастактарын иэнин иһин ыстаапканы хаттаан көрөллөрүн боппуруоһунан оробуочай мунньахтары тэрийэн ыыппыта. Онно бу боппуруоска Ил Түмэн тустаах икки сис кэмитиэтэ уонна министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр уонна булт-алт түмсүүлэрэ кыттыбыттара.

Саха Өрөспүүбүлэктин Ил Дархана Айсен Николаев, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко, РФ Судаарыстыбаннай Дууматын дьокутаата Галина Данчикова, СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирэ Сахамин Афанасьев буолан төрдүөн РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустиҥҥа, РФ Экологияҕа уонна айылҕа ресурсаларыгар миниистирэ Александр Козловка Саха сиригэр бултааһыны көҥүллүүр сөбүлэһии түһэрсии боппуруоһунан сибээскэ тахса сылдьыбыттара, кэпсэппиттэрэ. Быйыл ыам ыйыгар РФ Уһук Илинин, Сибиирин, Хоту сирин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын холбоһуктарыгар уонна чааһынай тэрилтэлэргэ аукциону ыыппакка эрэ бултуурга сөбүлэһии түһэрсэргэ бултуур учаастак иэнин иһин ыстаапканы ньуул оҥорор туһунан быһаарыыны РФ Экологияҕа уонна айылҕа ресурсаларыгар министиэристибэтэ ылыммыта биллибитэ.

Быһаарыы үтүө түмүктээх буоларыгар эрэнэбит

«Бу боппуруос олус сытыырхайбыта. Удьуор ууһунан олорор 100-тэн тахса община Ил Дархаҥҥа сурук ыыппыта. “Өскөтүн төлөбүр ууратыллыбатаҕына, хаһаайыстыбалар уонна удьуор уус общиналар сыыйа-баайа симэлийэр кутталлаахпыт” диэн. Өрөспүүбүлүкэ парламена уонна биһиги кэмитиэппит Госдума дьокутаата Галина Данчиковаҕа эрийэн, ньуул ыстаапканы көрөргө этии киллэрэригэр эппиппит. Алта ыйы быһа бу докумуон сөптөөх быһаарыылаах буоларыгар үлэлээтибит. Атырдьах ыйын 13 күнүгэр РФ уурааҕар уларытыы киллэрэр туһунан нормативнай аахтаны киэҥник ырыттылар. Бу инникигэ хардыынан буолар. Өскөтүн РФ таһымыгар маныаха сөптөөх уураах таҕыстаҕына, удьуор ууһунан олорор общиналар былыр-былыргыттан олорон кэлбит сирдэригэр үгэс дьарыктарынан босхо үлэлээн-хамнаан олорор кыахтаныахтара», -- диэн Елена Голомарева быһаарда