-Бэҕэһээҥҥиттэн, ол эбэтэр бэс ыйын 25 күнүттэн, Төрүт сокуоммутугар киирэр уларытыылары ылынарбыт эбэтэр ылыммаппыт иһин Бүтүн Арассыыйатааҕы куоластааһын саҕаланна.

Биһиэхэ бүтэһик уларытыылар 1993 сыллаахха киирбиттэрэ. Ол кэмтэн ыла 27 сыл ааста, олох биллэ уларыйда. Онон билиҥҥи кэм ирдэбилигэр эппиэттиир көннөрүүлэр киирэн эрэллэрин өйдүөх уонна өйүөх тустаахпыт.

Мин саамай биһирээбитим диэн, дьиэ кэргэҥҥэ уонна оҕоҕо улахан болҕомто ууруллубута буолар. Кырдьыга да, дьиэ кэргэн байылыат, чөл олохтоох буоллаҕына, судаарыстыба бигэ туруктанар. Ол иһин бу көннөрүүлэргэ эр киһи уонна дьахтар эрэ ыал буолаллара көҥүллэнэриттэн саҕалаан, оҕо үчүгэй усулуобуйаҕа улаатан, кэлин бэйэтэ төрөппүттэрин көрөр эбээһинэстээх киһи буоларыгар тиийэ барыта сокуонунан мэктиэлэнэр.

 Иккиһинэн, биэнсийэ туһунан. Төрүт сокуоҥҥа “биэнсийэ индексацияланар, тиийинэн олоруу кээмэйиттэн кыра буолуо суохтаах” диэн суруллар. Онон сыана үрдээтэҕин ахсын, биэнсийэ тэҥинэн улаатан иһиэҕэ.

Сорохтор:  “Онтон да суох социальнай өттүнэн үтүмэн сокуон баар, тоҕо хос-хос киллэрэллэр?” – диэн ыйыталлар. Эһиги биири өйдөөҥ: ол ылыллар сокуоннар ханнык баҕарар түгэҥҥэ тохтоон хаалыахтарын сөп. Оттон Төрүт сокуонунан бигэргэннэхтэринэ, саҥа уларытыылар киириэхтэригэр диэри үлэлии туруохтаахтар.

Аны биир биһириирим диэн, киһи кыылы иитиигэ эппиэтинэстээх буолуута. Холобур, ыттарын ылан быраҕар түгэннэригэр, сокуонунан эппиэтинэһи сүгэллэр.

Барыта оруннаах, сөптөөх уларытыылар. Ол эрээри тоҕо утаралларый? Мин санаабар, ити кэккэ чунуобунньуктартан тахсар. Кинилэргэ элбэх хааччахтааһын баар буолар. Холобура, омук бааннарыгар уурдарыылара, икки гражданстволара суох буолуохтаах. Ол иһин бу дьон норуот өйүн бутуйаллар. 

Дьону олус долгутар боппуруоһунан территориялар тустарынан буолар.  Манна араас тиэрминнэри туттан: “Сирбитин-уоппутун араараары, былдьаары гыналлар”, -- дииллэр. Оннук буолбатах. Мин тус бэйэм СӨ Баайга-дуолга уонна сиргэ сыһыаннаһыыларын министиэристибэтигэр киирэн, борокуратуураны да кытта кэпсэтэ сылдьыбытым.  Сири-уоту ыллыҥ да аҥаардыыр диэн сүрдээх уустук дьыала ээ. “Территория РФ включает в себя территории ее субъектов, внутренние воды и территориальное море, воздушное пространство над ними” диэн этии атын дойдулар сирбитин былдьыылларыттан көмүскүүр. Холобура, Япония  Курил арыыларыгар өрүү дураһыйар буолбаат? Аны туран, “...на территории РФ могут быть созданы федеральные территории” диэни сыыһа өйдөөн, биһиги Сахабыт сирин аҥаардаан кэбиһиэхтэрэ диэн куттаналлар. Биһиги сөбүлэһиитэ суох биир да сири ылар бырааптара суох. “...организация публичной власти на территориях ” диэн этиигэ тохтуохха. Биллэрин курдук, Арассыыйаҕа федеральнай уокуруктары тэрийбиттэрэ. Олор бары салалталаахтар. Холобура, Уһук Илин уокурукка 13 эрэгийиэн киирэр. Онно Юрий Трутнев салайааччы буолар.  Дьэ, бу былаастар тэриллиилэрин туһунан урукку Төрүт сокуоҥҥа туох да суох. Онон бу барыта киирэн биэрэр.

Мөккүөрдээх “русский язык является государствообразующим языком” диэн көннөрүү туһунан. Дьиҥинэн, нуучча тыла урут-уруккуттан судаарыстыбаны үөскэтэр тыл. Көннөрү ол туһунан Төрүт сокуоҥҥа эрэ суруллан биэрэр. Арассыыйаҕа олорор 160-ча араас омук бары нуучча тылынан өйдөһөбүт буолбаат? Сахабыт да тыла нуучча тылыгар олоҕуран сайдыбыта диэтэхпитинэ, бука, сыыспатым буолуо.

“Бэрэсидьиэн икки болдьоххо талыллар уонна Арассыыйаҕа 25 сылтан итэҕэһэ суох кэм олорбут буолуохтаах” диэн киирбитэ. Ити бу билигин салайар Бэрэсидьиэҥҥэ туһуламмат (тарҕаммат). Дьэ, ол иһин Владимир Путин 2024 сылга буолар быыбарга кыттыан сөп. Ол эрээри оччотооҕуна бириэмэ көрдөрүө. Онон итинтэн сылтаан мөккүөрү, буккуйууну таһаарар олох оруна суох диэххэ сөп.