--2017 сыллаахха үлэбиттэн тохтоон, бочуоттаах сынньалаҥмар олорбутум. Арай туран, күн иллэҥ буолан хааллым. “Тугунан дьарыктанабын?” диэн төбөбүн сынньан, моруу буоларбын көрөн, эбэм түүлбэр киирэн сүбэлээбит эбит. Дьэ, онон сылгыһыт ыалым киһиэхэ тахсан, сиэл ыллым. Аны “Маны хайдах гынабын?” диэн толкуйга түстүм. Онтон илиибэр ылан тыытан көрдүм, киһи сөҕүөх, тарбахтарым оҕо сааспар тыытарбын умнубатахтар эбит, начаас сатаатым,-- диэн кэпсээн саҕалыыр Валентина Борисовна Березкина, Мэҥэ Хаҥалас улууһун уран маастара, Балыктаах нэһилиэгин олохтооҕо. -- Ол биһигини, мэник бэдиктэри, эбэбит биир сиргэ олордон уоскута түһээри, сиэл тыыттарара быһыылааҕа. Кини сылгы бас быатын, муоһатын, көнтөһүн өрөрө, тамыйах быатын хатара. Ону көрбүтүм түгэх өйбөр ханна эрэ хатанан хаалбыт эбит. Онтукабын уһугуннаран, ким да үөрэтиитэ суох бэйэм оҥорон барбытым. Бастаан күрүчүөгүнэн баайарым. Хас сырыы ахсын сайдан иһэҕин буоллаҕа дии. Былыргылыы түөрт утаҕынан өрөбүн. Дьон киэниттэн атын буоллун диэн, элбэх ойуута суох оҥоробун.

Аҕыс сыл иһигэр элбэх дэйбиири, 3 ыалга сылгы бас быатын, көнтөһүн, 8 сөрүөнү, илин-кэлин кэбиһэрдэри, сэлээппэлэри, түбүтүөйкэлэри, паннолары оҥордум. Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Бүлүү уонна быйыл  Өлүөхүмэҕэ буолуохтаах Олоҥхо ыһыахтарыгар ситии хаттым. Ол ситиилэри барытын холбоотоххо, бука, 10-тан тахса килэмиэтир уһуннаах буолуо.

-Оҥоһуктаргын атыылыыгын дуо?

-Быыстапкаларга уонча сэлээппэни илдьэ бардахпына, тута бүтэн хаалааччы. Алталыы тыһыынчаҕа атыылыыбын. Хаачыстыбалаах уонна сыаната удамыр диэн, начаас ылаллар. Дьон киэнэ 15 тыһ. солк. тиийэ буолар. 70х170 см кээмэйдээх улахан сөрүөнү отукка биэрэбин. Сураҕа, оннугу 40-50 тыһ. солк. батараллар үһү. Ыһыах саҕана сакааска дэйбиирдэри, илин-кэлин кэбиһэрдэри, сэлээппэлэри өрөбүн. 

  --Биэнсийэҕэ тахсыаххар диэри тугу үлэлээбиккиний?

--Мин Сунтаар Хаданыттан төрүттээхпин. Оскуола кэнниттэн Төҥүлү профтех училищетыгар бэтэринээр үөрэҕэр үөрэн кэлэн баран, Нуораҕана уола Николай Алексеевич Березкиҥҥа кэргэн тахсан, Мэҥэ Хаҥаласка олохсуйа хаалбытым. Горькай аатынан улахан сопхуос Төҥүлүтээҕи отделениетыгар 7 сыл биэлсэрдээбитим. Ол кэмҥэ утуу-субуу кыыстаах уолбун оҕоломмутум. Үс ыйдарыгар үлэбэр тахсар этим. Кэргэним тыа хаһаайыстыбатын факультетыгар үөрэнэрэ. Ол иһин миэхэ эбэбит, педагогическай үлэ бэтэрээнэ Варвара Егоровна Громова  көмөлөһөрө. Кини 89 сааһыгар бараахтаата. Эһэбит Алексей Николаевич Березкин 98-һын туолар, үлэ уонна спорт бэтэрээнэ.

1985 сыллаахха "Горькай" сопхуоһу араарбыттара. Онон аҕабытын, 1986 с. үөрэҕин бүтэрээтин кытта, Балыктаахха саҥа тэриллибит “Мэҥэ” сопхуоска бэтэринээринэй бырааһынан анаабыттара. Онно көһөн тиийбиппит. Мин субан сүөһүлэри көрөр буолбутум. 2004 сылтан “Хоту” ТПХК үүтү тутааччы лаборанынан үлэлээбитим.  

--Хотон ыарахан үлэтигэр наар сылдьыбыккын дии...

--Ийэм Мотрена Николаевна, аҕам Борис Викторович Соросов иккиэн саастарын тухары сопхуоска үлэлээбиттэрэ. Мин бэһис кылаастан ыанньыксыттары солбуйарым. Кэтэх хаһаайыстыбабытын эһэ иликпит, 20-чэ төбөлөөхпүт, онтон ыанара сэттэ. Толкуйдаан баран, ынахха көрүллэр 35 тыһ. солк. аккаастанныбыт уонна, үүппүтүн лиитэрэтин 55-60 солк. туттараары, “Балыктаах” кэпэрэтиипкэ кыттыстыбыт. Дьэ, көрүөхпүт, саҥа механизмнара төһө бэрдин.

-Быыстапка бөҕөтүгэр кыттарыҥ буолуо?

--“Якутия мастеровая”, Мэҥэ Хаҥаласка ыытыллар Култуура уонна спорт эстафетатыгар, “Дьөһөгөй бэлэҕэ” куонкуруска кыттан, грамоталардаахпын, лауреат, дипломант буолуталаабытым.

-Балыктаахха дьахталлар сиэлинэн төһө үлүһүйэллэр?

-Дьэ, үөрэнэн эрэллэр. Кулуупка мустар этибит. Билигин хааччахтааһынынан төлөпүөнүнэн эрийэн эбэтэр бэйэбэр кэлэн сүбэлэттэрэллэр. Сиэл көстөрө уустук, сыаната да ыараата.

-Өссө атын дьарыктааххын дуо?

--“Мүчүк” фольклорнай ансаамбылга сылдьабын. Хабылыкка, хаамыскаҕа волейболга улуус күрэхтэһиилэригэр кыттааччыбын.

-- “Оҕо – төрөппүт сиэркилэтэ” диэн бэргэн этии баар. Эһиги кыра кыыскыт Нарыйа Березкина өрөспүүбүлүкэ ыччатын ортотугар биллэр киһи. Элбэх уопсастыбаннай түмсүүлэри сүрүннэһэр, юрист-конституциалист курдук сэдэх идэлээх, АГУТУ преподавателэ, өрөспүүбүлүкэ улахан тэрээһиннэри ыытар конферансье. Тас көстүүтүнэн да кэрэ бэйэлээх. Киһи киэн туттар оҕотун иитии кистэлэҥэ туохханый?

         -- Мин бэйэм үөрэммэтэх буоламмын, оҕолорбун наар үөрэххэ туһаайарым. Улахан кыыһым Варвара Николаевна биһиги суолбутунан бэтэринээр идэлээх, Дьокуускайга серолог быраастыыр. Кэргэнэ Александр Куприянов Балыктаах баһылыга. Уолбут Алексей Николаевич университекка снабжение начаалынньыга, кэргэнэ Анастасия Ивановна юрист. Нарыйабыт кэргэнэ Алексей Иванов гаас үлэһитэ, многоборьенан дьарыктанар, Дыгын оонньууларыгар күрэхтэһээччи. Уопсайа түөрт сиэннээхпит.

Оҕону биһиги үлэнэн иитэбит. Сүөһүлээх буолан, дьиэ кэргэнинэн сайын аайы оттуубут. Оҕо эрдэхтэринэ хотоҥҥо үһүөн көмөлөһөллөрө. Кыыс-уол, кыра-улахан диэн арахсыбакка, бары муус-мас киллэрэллэрэ, хаар күрдьэллэрэ, балбаах соһоллоро.

Нарыйаны олох бэйэм батыһыннара сылдьан, онно-манна кытыннарарым. “Кэскил” хаһыаттан куонкурус биллэриитин аахтыбыт эрэ, онно күрэхтэһэ барарбыт. Оҕону сайыннарар туһуттан. Ол оннугар дьиэҕэ үлэ хааллын. Бэйэтэ да Нарыйа барытыгар интэриэстээҕэ. Оҕо оннук баҕатын сүтэрбэккэ, өйөбүл буолан, күөртээн биэриэххэ наада. Оскуолатын кыһыл көмүс мэтээлинэн, юридическай факультеты кыһыл дипломунан бүтэрбитэ.

Улахан кыыс уруһуйдуур талааннаах. Билигин миигиттэн үөрэнэн, сиэлинэн сэлээппэ оҥорор буолла. Уол Алексей спортсмен, үҥкүүһүт бэрдэ. Устудьуоннуу сылдьан, Тыа хаһаайыстыбатын академиятын “Сандал” ансаамбылын солиһа этэ. Оҕолорум ситиһиилэриттэн, олохторун суолун булан, айа-тута, таһаарыылаахтык үлэлии сылдьалларыттан үөрэбин.

-Ол буоллаҕа дии --  ийэ дьоло диэн. Валентина Борисовна, эйигин бүгүҥҥү Норуот маастарын, итиэннэ кэлэн иһэр Аан дойду дьахталларын күннэринэн эҕэрдэлиибин! Айар талааныҥ арылла турдун, өрүү бу курдук эдэрдии эрчимнээх буол!