Саха аныгы сүһүөх интэлигиэнсийэтин биир биллэр-көстөр бэрэстэбиитэлэ Виктор Данилович Михайловы, оҕо эрдэҕинэ дойдутун дьонун ортотугар, ити этиллэрин курдук, кинини оруу көрөөччүлэр булгуччу бааллара буолуохтаах диир санаабын ыһыктыбаппын. Кинини, кэлин үөрэнэн, сайдан, киэҥ эйгэлэнэн «түспэтийдэҕэ» буолуо диэн төрүт санаабаппын. Олох кыратыттан боччумнаах, көрсүө, лоп-бааччы уонна өй хаата уол буолуохтаах диэн санаалаахпын. Ити барыта кэлин, бэйэтэ бэйэтин кытта үлэлээн ииттиммит, иҥэриммит хаачыстыбалара буолбатах буолуохтаах. Удьуорунан бэриллибит нэһилиэстибэ сырыттаҕа. Төрөппүттэригэр уонна учууталларыгар маннык күндү бэлэх курдук оҕо, ханна баҕарар дэҥнэтэн баар буолааччы.

Ийэ кынным, кырдьаҕас учуутал Мария Спиридоновна Арбыкина биирдэ Виктор Данилович тэлэбиисэргэ тахсан олорорун көрөөт: «Оо, оҕом сыыһа барахсаныа!» диэн күүскэ саҥа таһааран ымманыйбытын өйдөөн хаалбыппын. Бука, кырдьаҕас  киһиэхэ Виктор Данилович оҕо сааһын туһунан бэлиэ өйдөбүл иҥэн сылдьара итинник этиппит буолуохтаах дии саныыбын.

Виктор Даниловиһы кытта үлэбинэн билсэн, бииргэ аалсыһар буолбутум балачча ыраатта. Уонтан тахса сыл буоллаҕа. Ол алтыһыыбар олоҕуран, кинини суруналыыс киһиэхэ дьиҥнээх булумньунан буоларын бэлиэтиэм этэ. Суруйар тиэмэҕин, кэпсэтэр, кэпсиир киһигин буларга, ардыгар муҥурданыы баар буолар. Атыттары билбэтим, бэйэм чааһым, ааспыт кэм аһайа, аныгы үйэ хаалынньаҥа  буоларбынан эбитэ дуу, оннук балаһыанньаҕа киирэн тахсааччыбын. Өйдөнөрүнүү эттэххэ, Интэриниэттэн тугу эмэ оруу тардан таһааран, ону үөһээ-аллараа тутан биэрэн кыайан матырыйаалы бэлэмнээбэппин. Санаам да онуоха сыппат курдук. Булгуччу кими эрэ булан, ол киһини кытта сэһэргэһэн, өссө урут ханна эрэ тиийэн-түгэнэн, онно бэйэҥ хараххынан көрбүккэр, дьону кытта кэпсэппиккэр олоҕуран кумааҕыга түһэрэн букунаһар буолуллара.

Итинник балаһыанньаҕа ыктардахпына, Виктор Даниловичка төлөпүөннүөм кэрэх, кэтэһэн олорбут курдук, тук курдук сөбүлэһэ охсон үөрдэр буоллаҕа үһү. Кинини кытта суруйар тиэмэҕин эрэ чопчулуохха наада. Аны туран, кини хаайтаран хаалар тиэмэтэ диэн ончу суох. Киһи киэҥ билиилээх-көрүүлээх буолар буоллаҕына, ону мин киниэхэ көрөбүн. Туйгун баазалаах, энциклопедиялыы билии диэн киниэхэ баар. Бииргэ үлэлииргэ сөбүлэһиэ кэрэх, оруобуна болдьообут чааһыгар түргэн хаамыынан сыбыгыратан кэлбитэ эрэ баар буолар. Олоро биэрэн, айаҕа аһылыннар эрэ, үчүгэй бүлүмүөт кэриэтэ тохтоло суох кутан-симэн киирэн бардаҕа ол. Мин кыһалҕам диэн, ол ону хайдах эрэ ситиһэн кумааҕыга түһэрии. Биирдэ эмэтэ бөтөн дуу, толкуйдаан кэхтэрэ түһэн ылыа баара дуо, биир кэм охсор улар курдук, лэбигирэтии бөҕөтө.

Манна Виктор Данилович тылга уратылаах култууратын чорбоччу тутан бэлиэтиэхпин баҕарабын. Кини киһи биир эмэ сыыс эбэтэр ыараханнык өйдөнөр тылы туттуо баара дуо. Бу суруйа олорон өйдөөтөхпүнэ, сахалыы кэпсииригэр биирдэ эмэтэ нуучча тылын кыбытан ылбыта да суох эбит. Айаҕалыы сатаан Виктор Данилович, баҕар, нууччалыы мөлтөхтүк билэрэ буолаарай диэн уорбалыы саныыбын ээ.

Хаһан биһиги атыттары сирбэккэ эрэ, киһини хайҕаабыппыт баарай. Чуолаан үөрэх, сайдыы бөҕөлөөх дьахталларбыт, дьэ, кэпсэтии бөҕөнү кэпсэтэллэр ээ. Саха киһитин кытта сахалыы сэлэһэ туран, нууччалыыга көһөн хаалыы эбэтэр этиитин аҥаарын сахалыы, атын аҥаарын имигэс бэйэлээхтик нууччалыы тылыгыратан кэбиһии – олохсуйбут көстүү. Этэргэ дылы, высший шик! Маннык «култуура» урут тыаҕа «оо, барахсаныа, үөрэх, сайдыы бөҕөтө буолаахтаатаҕа!» диэн хайҕааһын, ордугурҕааһын бэлиэтинэн буолара. Хомолтолооҕо диэн, күн бүгүн даҕаны ол таһыммытын тутан сылдьабыт. Арааһа, икки тылы иккиэннэрин мөлтөхтүк билэр буолан, ону саптынан итинник буккуйан саҥарыы баар быһыылаах дуу дии саныыбын. Көрө, истэ сырыттахха, үрдүк тыл култууралаах дьон, атын омуктар тылларын билбиттэрин да иһин, онон киэптии, ону хааһылыы сылдьалларын көрүөҥ да, истиэҥ да суоҕа.

Бэйэм нууччалыы «пул-пал» диэн таһымынан кэпсэтэр эрээрибин, муодаттан хаалыахпын баҕарбатым сыттаҕа, нууччалыы тыллары кыбытар аньыылаахпын билинэбин. Арай биири этиэхпин сөп. Нууччалыы мөлтөхтүк билэрбиттэн сааппаппын. Олохпор нууччаны кытта син балачча буккуһан кэллим. Улахан омук хаһан баҕарар көхсө киэҥ, санаата дириҥ буолар. Нуучча киһитэ хаһан да атын омук киһитин нууччалыы мөлтөхтүк билэҕин диэн кыһарыйа эбэтэр  күлүү-элэк гына сылдьарын билбэппин. Оннукка түбэспэтэҕим. Ол «бул-бал» майгынан да буоллар, наадабын син додо курдук кэпсэтэн, быһаарсан баччаҕа кэллэҕим. Нуучча да киһитэ ону, санаабар, ылынар курдук. Оттон Ийэ тылбын билбэтим буоллар, дьэ, кырдьык, кыбыстыах, өссө өрө баран бэйэбин дьоло суоҕунан ааҕыныах этим. Чэ, итини көххө эрэ диэн этиллэр.

Үнүбэрсиэккэ Виктор Михайлов лиэксийэлэрин истэр устудьуоннары ордугурҕуу саныыбын. Кини лиэксийэлэриттэн булгуччу туһаналларыгар, билиилэрин хаҥатталларгыгар адьаһын саарбахтаабаппын. Сэрии кэннинээҕи кэмнэргэ үөрэммит устудьуоннар бэрэпиэссэрдэр А.Е.Мординов, И.М.Романов ааҕар лиэксийэлэрин уһулуччу үрдүктүк тутаннар, олус күндүтүк номох курдук ахтан суруйбут буолааччылар. Бэрэпиэссэр В.Д.Михайлов лиэксийэлэрэ ол улуу убайдарын ааҕыыларыттан тугунан да итээбэтигэр бүк эрэнэ саныыбын. Бэрэпиэссэр Михайловы кэлин да аатын ааттатар, аҕыннарар үтүөтүнэн-өҥөтүнэн ыччаты үрдүк таһымнаахтык үөрэппит, ол онно олоҕун анаабыт үлэтэ-хамнаһа буолуоҕа.

В.Д.Михайлов 75 сааһа туолбутун бэлиэтээтэ. Онто да суох бөлүһүөк киһини муударай сааһыгар сылдьарынан эҕэрдэлиир эҕэлээх курдук буолуон сөп. Виктор Даниловыһы чугас хаан-уруу дьонуттан ураты, өссө бииргэ үлэлиир кэллиэгэлэриттэн ордон ким үчүгэйдик билиэй. Дьэ, онон кинилэр тылларын-өстөрүн истиэҕиҥ.

Саввинов Андрей Саввич, ХИФУ бөлүһүөпүйэҕэ хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ, бөлүһүөпүйэ наукатын дуоктара, бэрэпиэссэр:

- Виктор Данилович чахчы бэлиэ киһи буолан баран, сэмэйэ бэрт. Киниттэн «мин» диэн тылы хаһан да истиэҥ суоҕа. «Мин эппитим», «мин оҥорбутум», «мин инньэ диэбитим» диэн курдук тус бэйэтигэр сыһыаннаах тыллары ыһыктыбатах киһи. Кини -- Улахан учуутал. 45 сыл   ыччаты үрдүк үөрэххэ үөрэтиини, иитиини, такайыыны сыал-сорук оҥостон үлэлии сылдьар улахан уопуттаах бэрэпиэссэр. Сахаҕа үчүгэй сиэрдээх-майгылаах, киһи киһитэ, дьон киһитэ буолуу баайдааҕар үрдүктүк тутуллара. Кэллиэгэбит, доҕорбут оннук киһи буоларыттан биһиги бэйэбит сэмэйдик үөрэ саныыбыт.

Кини араас айылгылаах олоххо баар уонна тахсыталыыр көстүүлэри үөрэтиигэ улахан исписэлиис. Виктор Данилович Карл Маркс үөрэҕин, түөрүйэлэрин үчүгэйдик хасыһан үөрэппит киһи буолар. Маркс түөрүйэтин бөлүһүөпүйэтэ уопсастыбаҕа атааннаһыыны өрө тутар уонна ону хамсааһыны таһаарар, сайдыыны төрүттүүр өрөбөлүүссүйэлии көстүү быһыытынан ааҕар. Син сөптөөх курдук. Уопсастыба дьэбэрэҕэ батыллан хаалбатын туһуттан хамсааһын, сүүрээн баар буолуохтаах. Бу гынан баран, ол булгуччу атааннаһыыга тиэрдэр буоллаҕына, ол эбиитин өһүөннэһиигэ, өссө хаан тохтуутугар тиэрдэр кутталлаах. Бэл, ыал иирээннээх олохтоох буоллаҕына, ол онтон туох да үчүгэйи күүппэккин.

Виктор Данилович ити уопсастыба атааннаһыылаах буолуохтаах түөрүйэтин утарар курдук, сөбүлэһиилээх, дьүөрэлэһиилээх буолуу бөлүһүөпүйэтин тутуһан, ол үөрэҕи атын саҥа таһымҥа таһаарбыт учуонай буолар. Бэйэтин сэмэйиттэн, биллэ-көстө сатаабат майгытыттан ити үлэтэ киэҥник иһиллибэккэ-биллибэккэ хаалла. Дьон билбэт, кинини исписэлиис, бэрэпиэссэр эрэ быһыытынан ылынар. Саха сүүсчэкэ сыллааҕыта диэри алаастарынан тарҕанан олорбут омук буолар. Чугастык түмсэн олорбут өр кэмнээх быраактыката суох. Оттон Сөбүлэһии бөлүһүөпүйэтэ, дьон-сэргэ бииргэ түмсэн олорорун тухары баар уонна үлэлиир үөрэх буолар.

Виктор Данилович Ленинград үнүбэрсиэтин бөлүһүөпүйэҕэ факультетын социальнай бөлүһүөпүйэҕэ идэтийиини бүтэрбит исписэлиис. Маннааҕы үнүбэрсиэккэ үлэлии сылдьан Сөбүлэһии, дьүөрэлэһии бөлүһүөпүйэтэ диэн үөрэҕи суруйан, ол өйдөбүллэрин категориальнай ыстаатыска таһааран, үрдүк таһымнанарын ситиспитэ. Кырасдааныскай сөбүлэһиигэ тиийиэххэ сөп, ол эрээри бириэмэ, кэм аастаҕын аайы быһыы-майгы уларыйан биэрэн иһиэҕэ. Оччотугар процесс саҥалыы көрүҥнэри уонна ньымалары ылынан салҕанан барыахтаах. Үөскээбит сытыы быһыы-майгы булгуччу өрөбөлүүссүйэлии балаһыанньаны үөскэтиэхтээх, өрөбөлүүссүйэҕэ тиэрдиэхтээх, диэн буолбатах. Сөбүлэһиинэн, дьүөрэлэһэн олоруу майгытынан салгыы айан-тутан, үлэлээн-хамсаан, сайдыыны иннин диэки илдьэ бара туруохха сөп.

Өрүттүү эпохатыгар олорбут улуу бөлүһүөк Никколо Макиавелли «Уопсастыба хайдах буолара дьон хайдаҕыттан тутулуктаммат, уопсастыба матырыйаалынай интэриэһин сөпкө салайыахха наада» диэбитэ. Сэбиэскэй былаас идеологията киһи аймах бу сүрүн баазабай өйдөбүлүн туора сотон кэбиспитэ. Чааһынай бас билиини билиммэт буолуу сэбиэскэй систиэмэ айгырааһыныгар тиэрпит буолуон сөп.

Бэрэпиэссэр Виктор Михайлов бөлүһүөпүйэ наукатын тугунан байытыспытын туһунан олох кылгастык этэн аһардахха, «Бөлүһүөпүйэ боппуруостара» сурунаалга 10 сыл эрэдээктэринэн үлэлээбит, Сэбиэскэй Сойууска киэҥник биллибит бөлүһүөк В.С.Семенов «Арассыыйаҕа В.Д.Михайлов «Сөбүлэһии» бөлүһүөпүйэлээх өйдөбүлүн категориальнай ыстаатыска бастакынан таһаарбыт чинчийээччи буолар» диэн суруйбута. Өйдөбүл категориальнай ыстаатыһа диэн, дьон-сэргэ олоҕор тахсыталыыр араас көстүүлэри быһаарар, итэҕэтэр уонна ылыннарар кыахтаах тутаах суолталаах өйдөбүл буолар. Холобурдаан этэр буоллахха, саха норуотун бөлүһүөпүйэтигэр категориальнай ыстаатыстаах өйдөбүллэр: Айыы, киһитийии, сиэр, отуор, этитии буолаллар.

Арассыыйа биллиилээх бөлүһүөгэ, М.Ломоносов аатынан бириэмийэ лауреата А.С.Панарин «Бэрэпиэссэр Виктор Михайлов киһи аймах олоҕун историятын үөрэтэн, «Сөбүлэһии»  кыһалҕатын хайдах быһаарар туһунан түөрүйэни суруйбутун» бэлиэтээбитэ. Виктор Данилович этэр: «Кырасдааныскай сөбүлэһии бэйэтэ туспа ис хоһоонноох уонна субьектаах. Кырасдааныскай сөбүлэһии ис  хоһооно уопсастыба араас быһыылаах-таһаалаах, араас өҥнөөх таастара буолаллар. Оттон кырасдааныскай сөбүлэһии субьегынан былаас буолар. Былаас «Сөбүлэһии» кыһалҕатын быһаарыахтаах».

Виктор Данилович А.Г.Новиковтыын үнүбэрсиэт иһинэн Учуонай сэбиэти тэрийбит үтүөлээхтэр. Ол сэбиэккэ барыта 60 тахса киһи бэлэмнэнэн, учуонай аатын көмүскээбитэ. Виктор Данилович тус бэйэтин салалтатынан 1 дуоктар, 12 хандьытаат дьиссэртээссийэлэрин көмүскэттэрэн турар.

Айталина Андриановна Борисова, ХИФУ туризмҥа уонна социальнай-култуурунай сервискэ хаапыдаратын сэбиэдиссэйэ, доцент, бөлүһүөпүйэ наукатын хандьытаата:

- Үөһээ Бүлүү орто оскуолатыгар 5-с кылаастан 11-с кылааһы бүтэриэхпитигэр диэри бииргэ үөрэммиппит. Былырыын оскуоланы бүтэрбиппит 55 сыла туолбута. Виктор үөрэҕэр эргиччи үчүгэй этэ. Ийэтэ Павла Федотовна алын кылаастарга учууталлыыра, аҕата Данил Николаевич райпотребсойуус бэрэссэдээтэлинэн, онтон да атын салайар үлэлэргэ үлэлээбитэ. Арааһа, сэрии сылларыгар холкуоска бэрэссэдээтэллээбитэ буолуо, олохтон барбытын бырастыылаһар күҥҥэ түмсүбүт дьон-сэргэ сэрии кэмигэр холкуоһун дьонун хоргуппатаҕа диэн үтүө тылынан элбэхтэ ахтан аһарбыттарын өйдүүбүн.

11-һи икки кылаас буолан бүтэрбиппит. Виктор, билиҥҥинэн эттэххэ, неформальнай лиидэр этэ. Ыстаарыста да, хомсомуол тэрийээччитэ да буолбатар, тылын оҕолорго ылыннарар ураты дьоҕурдааҕа. Уолаттар обургулар ардыгар субу охсуһуохтуу өрөккөлөһөн туран кэллэхтэринэ, Виктор кэпсэтэлээн намыраталаабыта эрэ баар буолара. Аны санаатахха, оччолортон «согласиены» тутуһар уонна тутуһуннарар дьулуурдаах эбит. Биһиги саҕана норуодунай учуутал Михаил Андреевич Алексеев бэйэтэ биэрэр биридимиэттэригэр сүрдээх күүстээх болҕомтотун уонна кыһамньытын ууран үлэлии сылдьар кэмэ этэ. Ол түмүгэр бэл мин курдук ыраас гуманитарий киһи матымаатыканы, физиканы 4 сыаналарынан бүтэрэн турабын. Оннук бүтэрбит оҕолор туох да элбэх буолуохтаахпыт. Оттон  ити биридимиэттэргэ ис-хаан дьоҕурдаах оҕолор тустарынан этэ да барбаккын. Биһиги кылааспыт оҕолоро 100% үрдүк үөрэхтэммиппит.

Элбэх үөлээннээхтэрбит олохтон туораатылар. Ону бастакынан Виктор Данилович истибит, билбит буолар уонна иһитиннэриини атыттарга ыытар. Ол аата кини бииргэ үөрэммит оҕолорун барыларын кытта сибээһи тутуһар эбит. Бэйэтин кыаҕынан матырыйаалынай көмө оҥорорун туһунан туһааннаахтартан бэйэлэриттэн хойут истэбит. Кимиэхэ эрэ куһаҕаны оҥоруохтааҕар буолуох, ол туһунан санаатыгар да оҕустаран көрбөт олох үтүө киһи. Оҕо эрдэҕиттэн оннук айылҕалаах. Мин тугу да тупсаран эппэппин. Оннук идэм суох. Дойдутун дьонуттан «Виктор Данилович улахамсыйбыт», «аанньа ахтан кэпсэппэтэ», «үөһэнэн көрө сылдьар буолбут» диир саҥаны-иҥэни хаһан да истиэҥ суоҕа.

Кэргэнэ Тамара Михайловна мин 31-с №-дээх оскуолаҕа үлэлии сырыттахпына, онно хос үлэлии сылдьан, «дьоҕурдаах эбиккин, наукаҕа үлэлиэххин сөп» диэн дэлби кутугунатан үнүбэрсиэккэ сыһыарбытыгар улахан махталлаахпын.

Евдокия Павловна Яковлева, доцент, бөлүһүөпүйэ наукатын хандьытаата:

- Виктор Данилович бырабыыталыстыбаҕа туруорсан, үбүлэтэн «Инникигэ хардыы» уопсастыбаннай акадьыамыйаны астаран 1999-2005 сс. үлэлэтэ сылдьыбыта. Бу кини бэйэтин наука дуоктарыгар үлэтиттэн сиэттэрэн таһаарбыт идьиэйэтэ этэ. Былаас уонна уопсастыба икки ардыларыгар хардарыта кэпсэтии, өйдөһүү, сөбүлэсиһии баар буолуутун төрүттүүр хайысхалаах үлэлээх акадьыамыйа буолуохтааҕа. Виктор Данилович, бэйэтэ төрүт наука киһитэ хара бастакыттан ол суолунан бардаҕа дии. Акадьыамыйа үбүлээһининэн элбэх наука монографиялара, киин уонна омук сурунаалларыгар наука ыстатыйалара, хомуурунньуктара бэчээттэммиттэрэ. Биллэн турар, акадьыамыйа тэриллибит сыалыгар быһаччы сыһыаннаах араас хайысхалаах суруйуулар тиһигин быспакка тахса тураллара. «Харчы суох» диэн биричиинэнэн сабыллан хаалбыта хомолтолоох. Былааһы уонна уопсастыбаны ситимнииргэ сүрдээх көдьүүстээх идьиэйэ этэ.

Виктор Даниловиһы киһи быһыытынан характырыыстыкалыыр буоллахха, дьиэктээҕи тугу да булан ылыаҥ суоҕа диэн экчи этэн кэбиһэбин. Бэйэтин туһунан кэпсиэхтээҕэр буолуох, тугу эмэни эппитэ да суох. Букатын били нелегал эрэспиэччик курдук. Ол тугу эрэ кистиириттэн, кистэнэриттэн буолбатах, сыччах сэмэйиттэн оннук. Дьиҥ бөлүһүөктүү олоруулаах өйдөөх уонна көрүүлээх киһи. Атын киһиэхэ сыһыана култуурунайын ааһан, өссө нарын буолар. Аны туран, өссө саҥа таһааран ыйыта да иликкинэ, курдаттыы таайа охсор дьоҕурунан, эппиэти биэрэ турар буолар. Дьон аатын-суолун өйүгэр тутан сылдьар дьоҕурун сөҕөбүн. Аны үгүс киһи аатын-суолун эрэ буолбакка, кинилэр хайа аҕа ууһуттан төрүттээхтэрин, төрдүлэрэ кимнээхтэрин-туохтарын барытын кэпсээн биэрэр кыахтаах. Кини лиэксийэлэрин бары кэриэтэ факультеттарга: юристарга, филологтарга, историктарга, технардарга, о.д.а. атыттарга ааҕар. Аныгы сыыппара технологияларга убаммыт устудьуоннар эт мэйиилэригэр тиийэр уонна хатанар гына ааҕар билиҥҥи преподаватели, саҥарыы ускуустубатын баһылаабыт уһулуччулаах талаанынан ааҕыахха сөп курдук эбитэ буолуо.

Виктор Данилович дьиэҕэ-уокка да сатаабата диэн суох быһыылаах. Биирдэ алаадьы оҥороммун хаапыдараҕа аҕалбыппар, сиэн баран, «тууһун уонна арыытын элбэх гыммыккын» диэн бэлиэтээн эппитэ. Олоҕун оҥкулларыттан сылыктаан сыаналыыр буоллахха, киниэнэ барыта уурбут-туппут курдук, лоп-бааччы баран испит эбит: оскуоланы үчүгэйдик бүтэрбит, кэмигэр дойду биир бастыҥ үрдүк үөрэҕин кыһатыгар киирбит уонна бүтэрбит, аспирантураны ааспыт, эмиэ кэмигэр кэргэннэммит, оҕоломмут, талан ылбыт идэтигэр ситиһиилэммит, айымньылаах үлэтин күүрээнин намтаппакка илдьэ баран иһэр. Сүнньүнэн дьоллоох дьылҕа диэххэ наада. Оннук эрэ буола турдун!

Евгений Николаевич Попов, доцент, бөлүһүөпүйэ наукатын хандьытаата:

- Виктор Даниловиһы устудьуон эрдэхтэн үчүгэйдик билэбин. Билигин ытыктабыллаах кэллиэгэм буолар. Устудьуон аймахха лиэксийэтин олус үчүгэйдик ааҕар эрэ буолбакка, эмиэ биир оннук өйгө түһүмтүө гына кэпсиир преподавателинэн биллэрэ уонна убаастанара. Эксээмэнин тутарыгар ирдэбиллээх этэ гынан баран, дэмэкирэтиичинэй буолара. Устудьуону хаһан да ыкпат-түүрбэт, онон кини кутун-сүрүн баттаабат этэ. Тус бэйэм саха дьиҥнээх интэлигиэнэ диэн өйдөбүлү Виктор Даниловиһынан сирэйдээн ылынабын. Интэлигиэн чулуута, холобур буолар уобараһа кини курдук буолуохтаах диэн өйдөбүллээхпин.

- Хаапыдараҕа бастакы болдьохпор сэбиэдиссэйдиир кэммэр, -- диир Андрей Саввич, – 24 киһи хандьытаат дьиссэртээссийэтин көмүскээтэ. Виктор Данилович аспираннар салайааччыларын быһыытынан онно улахан үтүөлээх. Кини курдук кыахтаах бэрэпиэссэр баара, биһиэхэ улахан тирэх күүһүнэн буолар. «Мин учуонай буолбатахпын, учууталбын» диир. Учуонай диэн өйдөбүлгэ ирдэбилэ улахана бэрт буолан, оттон учууталынан уһуннук үлэлии сылдьарынан уонна үрдүк үөрэхтээһиҥҥэ биэрбит сыратын бэйэтэ сөптөөхтүк сыаналыырын быһыытынан итинник этэр диэн өйдүүбүн.

Салайар үлэҕэ хаһан да тардыспатаҕа, дьиҥэр, идеология, бырапагаанда үлэлэригэр, сүрэҕэ сытан, ылыммыта эбитэ буоллар, тэҥнээҕэ аҕыйах буолуо этэ. Хаһан эрэ, бэрт өрдөөҕүтэ иккитэ дьокутаакка туруоруна сылдьыбыттаах. Ону даҕаны билэр, убаастыыр дьоннорун тылларын таах кээһэн кэбиһиэн ыараханнык санаан сөбүлэммит буолуохтаах диэн бэйэм тойонуу саныыбын. Интеллектуальнай таһыма үрдүгэ бэрт, ол үөһэ сахалыы ийэ өйдөөх буолан, бэйэтин билинэр, кинини намтатыах туохха да киирэн биэрбэт киһи.

Төһө да Сөбүлэһиилээх бөлөһүөпүйэни өрө туттар, хайа да былааска илимэ-салыма көппөт, илин-кэлин  түһэн сүүрэ, элэстэнэ сылдьыбат киһи. Ону таайан буоллаҕа, былаас бэйэтигэр чугаһата сатаабата, улахан кыаҕын туһанан көрөргө эмиэ холоммото. Оттон кини бэйэтэ олоххо, норуокка уонна былааска бөлүһүөктүү сыһыаннаах уонна көрүүлээх киһи буоларынан, барытын бэрт холкутук ылынар, туох да тиэтэлэ суох олоҕун олорор, таптыыр үлэтигэр дьүккүөрүн биэрэр, төрөөбүт норуотун инники дьылҕата кинини долгутар.