Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Ытык Дьааҥы сиригэр Сылгыһыт Күнэ алгыһы түhэрииттэн саҕаланыаҕа

Мария Архипова хаартыскаҕа түhэриитэ. 2023 с. / ЯСИА/ Кэлэр ый саҕаланыытыгар Ытык Дьааҥы сиригэр Аартыка эргимтэтигэр тыа хаhаайыстыбатын сайдыытын итиэннэ хоту сир тыйыс айылҕатыгар саха сылгытын үөрдээн иитиини сайыннарыы итиэннэ инники кэскилин торумнуур…
29.03.24 18:26

Уопсастыба

Табахтааһыны хааччахтыыр сокуон барыла киирдэ

Ил Түмэҥҥэ кулун тутар 26 күнүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар тустаах уопсастыбаннай сирдэргэ табаҕы, никотиннаах бородууксуйаны тардыыга эбии хааччаҕы олохтуур туһунан» сокуон барыла киллэрилиннэ. Сокуон барыла түөрт ыстатыйалаах, онтон бииригэр…
29.03.24 10:35

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Сайыҥҥы кэми түмүктүүр саҥа ый саҕаламмытынан! Бүгүн Ылдьыын күнэ. Ол аата күнүскү аһылыкка диэри сайын, эбиэттэн  киэһэ – күһүн.

Сайыҥҥы кэми түмүктүүр саҥа ый саҕаламмытынан! Бүгүн Ылдьыын күнэ. Ол аата күнүскү аһылыкка диэри сайын, эбиэттэн  киэһэ – күһүн.

  Ылдьыын күнэ --  православнай бырааһынньык. Таҥара күүһүн ыраахтааҕы Ахаваҕа көрдөрө, дакаастыы сатаабыт Ылдьаа Бороруок (Илья Пророк) чиэһигэр ааттаммыт күн. Кини Таҥараҕа бэриниилээҕин иһин, халлааҥҥа олоро хаалар. Ол иһин этиҥ эттэҕинэ, чаҕылҕан чаҕылыйдаҕына, эбээлэрбит, эһээлэрбит: “Ылдьаа Бороруок кыыһырбыт, кымньыытынан охсуоланар”, -- дииллэрэ.

Нууччаларга бу күнтэн ыла сөтүө тохтуур. “Ылдьаа ууну тымныппыт. Бүгүн кини ууну булкуйар, абааһылар эрэ сөтүөлүүллэр”, -- дииллэр эбит. Өссө бу күн куосканы, ыты дьиэҕэ киллэрбэттэр. Куһаҕан тыыны кутуруктарыгар сөрөөн киллэриэхтэрэ диэн. Уонна бу күн үлэлээбэккэ, Ылдьаа Бороруокка үҥэллэр.

ылдьыын календарь

 Оттон биһиэхэ, сахаларга, Ылдьыын күнэ кыдамалар күөрэҥниир, кэбиһиилэр кэчигирэһэр, хортуоппуй кус сымыытын саҕа буолан, амсайан сиир, кус оҕото көтөр, бурдук буһар, моонньоҕоннуур кэми кытта дьүөрэлэһэр.

Атырдьах ыйыгар сайыҥҥы куйаас мөлтүүр, түүнүн лаппа сөрүүкүүр. Ылдьыын, Ыспааһаптар ардахтарын кэнниттэн күн соччо күүскэ сырайбат, түүнүн хаһыҥ түспэтэҕин да иһин, биллэрдик тымныйар. Быһата, ый иккис аҥаарыттан күһүн тыына биллэн барар.

август

Ойуурга уулаах отон, бааһынаҕа бурдук буһар. Бурдук хомуурун былдьаһыктаах үлэтэ саҕаланар. Норуокка «бааһынаҕа куолас баарын тухары — сыралаһан үлэлээ», «төһөнөн эрдэлиигин да соччонон үчүгэй, хойутаатаххына -- кураанах куолаһы хомуйуоҥ» дииллэрэ.

Хамсыыр харамай олоҕор атырдьах ыйа эмиэ эгэлгэ кэм. Соҕуруу дойдуга кыстыыр көтөрдөр үөрдүүллэр, ыраах суолга бэлэмнэнэллэр, оҕолорун хайдах көтөргө, аһылыктарын булунарга үөрэтэллэр. Кыстааччылар даҕаны түбүктэрэ үгүс. Күн сырдыгын тухары кыһыҥҥы олохторун хааччынан, ас хаһаанан сыбыытаһаллар.

Атырдьах ыйын тиһэх күннэрэ хаһыҥ доҕуһуолланаллар, күн төһө да кылгаатар, ардыгар куйаас буолар. Ханныгын да иһин, атырдьах ыйа сайыҥҥы ый буоллаҕа.

атырдьах ыйа

Атырдьах ыйыгар күһүнү билгэлииллэр:

 Ынах, сылгы түүлүүрүнэн күһүн төһө уһуурун таайаллар.

Талах хайдах үүммүтүнэн кэлэр кыһын хаар төһө халыҥыан быһаараллар.

Ый ардаҕа икки: сайыны иэҕэр самыыр (Ылдьыын), өксүөн түһүүтэ (Ыспааһап). Тыала — оту-маһы орохсутар тыал.

Бу ыйга олунньу тэҥнэһэр. Ардыы туран, халлаан оройуттан аһылыннаҕына, былыт халлаан тула өттүгэр түһэн халлар буоллаҕына, ардах ааспат, сотору кэлэр. Тыала суох туран, өрүс уута тыаһаатаҕына, сотору тыал түһэр. Ардах түһэр кэмигэр элиэ кистээтэҕинэ, ардах астар. Кустук кытархай, өҥө чаҕылхай буоллаҕына, ардах түһэр.

Ынах тыла уу түөлбэтигэр уста сыддьарын, биитэр уу аннынааҕы үүнээйи умнаһыгар сыылларын көрдөххүнэ, куйаас түһэр. Оттон ынах тыла түөлбэ уутун үрдүгэр баар үүнээйи умнаһыгар ыттыбыт, биитэр уу урсунутар таҥнары ыйанан турар буоллаҕына, сотору ардах кэлэр бэлиэтэ. Чыычаах үөрүн саҥата иһийдэҕинэ, ол кэннэ хойуу от сэбирдэҕэр састаҕына, сотору кэминэн ардаҕы күүт.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением