Арассыыйаҕа киинэ күнэ Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин кытары сибээстээх. 1919 сыллаахха бу күн РСФСР норуот хамыһаардарын сэбиэтэ (СНК) киинэҕэ сыһыаннаах чааһынай устуудьуйалар баайдарын-дуолларын судаарыстыба былдьыырын туһунан дэкириэт таһаарбыта. 1980 сыллаахтан Сэбиэскэй киинэ күнүн быһыытынан бэлиэтэнэр этэ, перестройка саҕана аата билиҥҥигэ уларыйан, кэнники сылларга киэҥ далааһыннаахтык бэлиэтэнэр. Бу күн улахан куораттарга киинэлэри көрдөрөллөр, артыыстары, режиссердары кытары көрсүһүүлэри тэрийэллэр, маастар-кылаастары ыыталлар. 

1908 сыллаахха режиссер уонна предприниматель Александр Дранков "Понизовая вольница" ("Степан Разин") дойдуга аан бастаан кылгас метражтаах киинэни туруорбута. 1910-с сылларга Владимир Гардин ("Дворянскай уйата"), Яков Протазанов ("Пиковай дама"," Сергей"), Евгений Бауэр ("Сумерки женской души", "Преступная страсть") уонна да атын режиссура маастардара бааллара, конкуреннаһар дьоҕурдаах кинематографияҕа нуучча классикатын экранизациялыыр детективтар, мелодрамалар, байыаннай-мөссүөнүнэн, боевиктар да баар буолбуттара.

1911 сыллаахха Ханжонков фирмата "Севастополь оборуоната" диэн батальнай сценалардаах хартыынаны бэрт уустук кэмҥэ уһулбута. 1910-с сыллар иккис аҥарыгар Арассыыйаҕа күөх экран саҥа «сулустара» уоттаммыттара – Вера Холодная, Иван Мозжухин, Владимир Максимов.

1917 с. Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ Арассыыйа биллэр кинематографистарыгар тас дойдуларга тахсарга сүрүн биричиинэнэн буолбута. Арассыыйа үрүҥ көмүс киинэ үйэтин оннугар 1920-с сылларга сэбиэскэй авангард кэлбитэ. Ол кэм саҕана идеологическай цензура художественнай сурукка-бичиккэ суох этэ.  Режиссер Сергей Эйзенштейн "Броненосец Потемкин" (1925), "Октябрь" (1927). "Броненосец Потемкин" аатырбыт өҥнөөх киинэлэри  оҥорон таһаарбыта. Хара-маҥан пленкаҕа илиинэн кыһыл былаахтар кырааскаламмыта.  Тыас-уус, музыка  Николай Экка "Путевка в жизнь" диэн киинэтигэр 1931 сыллаахха баар буолбута.

Аҕа дойду улуу сэриитэ (1941-1945) Арассыыйа киинэтин тематическай уонна жанровай көрүҥүн тосту уларыппыта.  "Боевые сборники"  кылгас метражтаах киинэлэр кэннэ,  "Радуга", "Нашествие", "Она защищает Родину", "Зоя" уо.д.а. толору метражтаах сэрии туһунан киинэлэр баар буолбуттара. 1960-с сыллар ортолоругар цензура кэмигэр аатырбыт Андрей Тарковскай "Андрей Рублев" диэн киинэ тахсыбыта.

Билигин дойду киинэтэ киинэ ырыынагын хамсатааччыта буолар. 2019 с. дойду киинэлэрин ылар өлүүтэ - 23% ылара, кассовай хомуйуута – 12,3 млрд солк. тиийэрэ. 2019 с. Арассыыйаҕа ордук улахан киинэнэн "Т-34" (2,3 млрд солк., 8,8 мөл. көрөөччүлээх) буолбута.  "Полицейский с Рублевки. Новогодний беспредел" уонна "Полицейский с Рублевки. Новогодний беспредел-2" комедиялар 1,7 млрд солк. хомуйан, 6,6 мөл. көрөөччүлэммитэ.

Балай да бириэмэҕэ Арассыыйаҕа киинэ күнэ бэлиэтэммэт буола сылдьыбыта. 2001 сыллаахха Култуура министиэристэбэтин Арассыыйатааҕы кинематографиятын сулууспатыгар дойду киинэтин күннэрин сөргүтэр туһунан быһаарбыттара. Атырдьах ыйын 27 күнүгэр дойду улахан куораттарыгар үгэс курдук киинэ көрдөрүүлэрэ, актердары уонна режиссердары кытта көрсүһүүлэрэ, араас маастар-кылаастар ыытыллаллар. Бэлиэ күн "Киинэ түүнэ" федеральнай акцията ыытыллар.