Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев, норуот дьокутааттара Юрий Николаев, Андрей Находкин уонна Юрий Баишев, дьоруой биир дойдулаахтара, Мэҥэ Хаҥалас улууһун бэрэстэбиитэллэрэ, ол иһигэр улуус баһылыга Николай Старостин, оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Павел Сазонов, пааматынньыкка сибэкки дьөрбөтүн уурдулар.

Парламент спикерэ Алексей Еремеев Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар өлбүт буойуннары уонна дьоруойдары кэриэстииллэрин, мэҥэ бэлиэлэрин көрөллөрүн-истэллэрин, үйэтитиигэ үлэлэһэллэрин иһин Гомельскай уобалас салалтатыгар уонна олохтоохторугар махтанна.

-- Дьоруойдар ааттарын ортолоругар биһиги биир дойдулаахпыт Федор Кузьмич Попов аата баара киэн туттуу санаатын саҕар. Кини сахалартан бастакынан Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун аатын ылбыта. Саха сириттэн Аҕа дойду Улуу сэриитигэр барыта 62,5 тыһыынчаттан тахса киһи ыҥырыллан барбыта. Итинтэн аҥаара кыргыһыы толоонугар охтубута, төннүбэтэҕэ... Аҕыйах ахсааннаах саха норуотун демографиятыгар бу улахан охсуу этэ.

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыт 25 Дьоруойдаахпыт. Биэс буойуҥҥа III истиэпэннээх Албан Аат уордьана иҥэриллибитэ. Олор истэригэр Федор Кузьмич Попов бастакы этэ. Кини хорсуннук өлөрүгэр баара-суоҕа 22 саастааҕа, ыал да буолбатах эдэркээн уол этэ. Ол эрээри Ийэ дойдубут туһугар, фашистскай Германияны кыайыы иһин олоҕун толук биэрбитэ. Биһиги чулуу биир дойдулаахпыт Федор Кузьмич Попов мэҥэ бэлиэтин уонна Сэбиэскэй Сойуус дьоруойдарын өйдөбүнньүк комплексын үчүгэйдик көрөн-харайан тутаргыт иһин Белоруссия норуотугар Саха Өрөспүүбүлүкэтин аатыттан махтанабыт. Ахсынньы 8 күнүгэр Федор Кузьмичпыт төрөөбүтэ 100 сылын бэлиэтиэхпит, -- диэтэ Алексей Ильич.

Гомельскай уобалас Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Екатерина Зинкевич дьоруойдар ааттара үйэлэр тухары умнуллуо суохтаахтарын бэлиэтээтэ:

-- Беларусь Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнэ Александр Лукашенко этэринэн, киһи аймах устуоруйатыгар саамай дьулаан сэрии Белоруссия хас биирдии лоскуй сиригэр сүппэт-оспот бааһы хаалларбыта. Брест кириэппэһэ, Буйнич хонуута, маассабай партыһааннааһын, «Багратион» операция, Тростынец лааҕыра уонна Хатынь олохтоохторун тыыннаахтыы уоттааһын – ааспыт байыаннай бириэмэ кэрэһиттэрэ эрэ буолбатах, бу – бөлөрүүс норуотун булгуруйбат модун санаатын туоһута. Кыайыылаахтарга сүгүрүйүү, кинилэр үлэни өрө туппут үгэстэрин салҕааһын -- бу биһиги эйэлээх олоххо, төрөөбүт дойдубутугар бэриниилээх буолуубут көстүүтэ. Кырдьыга да, билиҥҥи судургута суох экэнэмиичэскэй уонна геополитическай усулуобуйаҕа или-эйэни, бырааттыы норуоттар доҕордоһууларын, байыаннай үйэни сөпкө сыаналыыр күчүмэҕэйдэрдээх соҕус, ол эрээри маннык көрсүһүүлэр иллээх сыһыаны түстүүллэр.

Бырааттыы көмүллүү сириттэн ылыллыбыт буору Алексей Еремеев Дьоруой аатын сүгэр Баатара түмэлигэр тиэрдэригэр этэн туран туттардылар. Мэҥэ Хаҥалас улууһун бэрэстэбиитэллэрэ төрөөбүт сириттэн ылыллыбыт ийэ буорун Федор Попов уҥуоҕар уурдулар.

Биир дойдулаахтарын ааттарыттан Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыга Николай Старостин, Федор Кузьмич уруута Николай Попов тыл эттилэр. Дьоруойдарын бөлөрүүстэр кэриэстииллэрин, кыһамньылаах сыһыаннарын иһин махтаннылар. Бырааттыы көмүллүү сорох өйдөбүнньүгүн туруорсан туттарбыт, пааматынньыктары харыстааһыҥҥа уонна буойуннары үйэтитиигэ сүҥкэн өҥөлөөх, оҕо сылдьан Днепр форсированиетыгар кыттыбыт, бааһырбыт байыастары харайбыт, кэлин 81-с стрелковай дивизия бэтэрээнин дастабырынньатын туппут 93 саастаах Афанасий Гаврилович Шкляров саллааттар хорсун быһыыларын хоһуйар долгутуулаах хоһооннорун ааҕан, барыларын уйадытта. Онтон саҥата суох буолуу мүнүүтэтэ биллэриннэ. Ол кэнниттэн саанан ытан дуораһыттылар...

Мэҥэ Хаҥалас улууһун Ороссолуода оскуолатын физкултуураҕа учуутала, Афганистан бойобуой дьайыыларын бэтэрээнэ Петр Филиппов салалтатынан миитиҥҥэ Дьабыыл, Баатара, Сыымах уонна Чыамайыкы оскуолаларын үөрэнээччилэрэ кыттыыны ыллылар. Улуус үөрэҕин управлениетын начаалынньыга Ирина Черкашина иһитиннэрбитинэн, оройуоҥҥа оскуола оҕолорун патриоттуу тыыҥҥа иитии бырайыага номнуо бэһис сылын олоххо киирэн, киэҥ далааһыннаахтык уонна утумнаахтык-ситимнээхтик үлэлии турар эбит. Ол бырайыак чэрчитинэн, бастыҥ үөрэнээччилэр, патриотическай хамсааһын кыттыылаахтара бу манна, Деражичи бөһүөлэгэр, сыл ахсын кэлэр уонна биир дойдулаахтара көмүллүбүт сиригэр сибэкки дьөрбөтүн уурар үгэстээхтэр эбит. Холобура, бу оҕолор Федор Кузьмич Попов төрөөбүтэ 100 сылыгар анаммыт «По следам героя» бырайыак чэрчитинэн кэлэ сылдьаллар.

-- Улуус оскуолаларын байыаннай-патриотическай кулууптарыттан барыта 100-тэн тахса оҕо бу барайыакка хабылынна. Ааһан эрэр 2021 сыл Мэҥэ Хаҥалас улууһугар Дьоруой сылынан биллэриллэн, элбэх тэрээһин ыытыллыбыта. Олортон биирдэстэрэ -- «Дьоруой сулуһа» эстафета. Кубок уонна альбом-рапорт биһиги улууспут бары оскуолаларынан уонна оскуола иннинээҕи саастаах оҕолор уһуйааннарынан сырытта. Ахсынньыга Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Федор Кузьмич Попов төрөөбүтэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэхпит уонна үөрэхтээһин түмэлигэр бу эстафета альбом-рапорын үөрүүлээхтик туттарыахпыт. Улуус байыаннай-патриотическай кулууптарын үлэлэрин түмүгэ хас биирдии иитиллээччи ситиһиитигэр ырылхайдык көстөр. Ол курдук, 17 оҕобут өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна Бүтүн Арассыыйатааҕы «Снежный барс», «Победа» байыаннай-спортивнай оонньуулар кыайыылаахтарынан уонна призердарынан буолаллар. Бу ыйга 100 сыллаах үбүлүөйдэрин түөрт оскуола бэлиэтииринэн, бастыҥ үөрэнээччилэрин бу историческай суолталаах түгэҥҥэ кытыннара аҕалбыппытын бэлиэтиир тоҕоостоох, -- диэн санаатын үллэстэр Петр Филиппов.

Баатара орто оскуолатын Х кылааһын үөрэнээччитэ Олег Корякин саха бастакы Дьоруойунан киэн туттарын эттэ: «Федор Кузьмичка уонна Аҕа дойду сэриитин буойуннарыгар аналлаах мемориалы илэ харахпынан көрөн долгуйдум. Биһиги кыра эрдэхпититтэн Дьоруой аатын истэ, хорсун быһыытын холобур оҥостон улааппыппыт. Кини уонна атын дьоруойдар холобурдара төрөөбүт дойдубут патриоттара буоларга кынаттыыр».

Белоруссия Лоевскай оройуонун сиригэр-уотугар 35 байыаннай көмүллүү баар. Сорохторо -- Аҕа дойду сэриитин көмүскээччилэрин бырааттыы уҥуохтара, сорохторо -- фашизм сиэртибэлэрин харайыылар. Олорго барыта 12 тыһ. киһини кистээбиттэр.

Мэҥэ Хаҥалас оройуонун дьокутааттара уонна бэрэстэбиитэллэрэ Лоев бөһүөлэгэр баар Дьоруойдар аллеяларын мемориальнай комплексыгар экскурсияҕа сырыттылар, түмэли көрдүлэр, бырааттыы көмүү сиригэр-уотугар сибэкки дьөрбөтүн уурдулар. 1242-с байыаннай чаас «Лоев» пограничнай комендатуратын сулууспалаахтара Днепр өрүскэ катерынан парааттаан көрдөрдүлэр. Саха сирин дэлэгээссийэтэ Гомель куорат «Днепр иһин охсуһуу» түмэлигэр Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, буойун-босхолооччу Ф.К. Попов туһунан киинэ-ролигы көрдүлэр.

Биир дойдулаахтарын ааттарыттан Николай Старостин киинэни устубут түмэл үлэһиттэригэр махталын биллэрдэ. Улуус дэлэгээссийэтэ сылын ахсын кэллэҕинэ, саха дьоруойугар сыһыаннаах матырыйааллары аҕалан, саҥа экспонатынан байытар үгэстээх. Ол курдук, бу сырыыга Федор Попов аҕа ууһун докумуоннарын, төрүччүтүн туттардылар. Итиэннэ Дьоруой пааматынньыга быһыылаах сувенирдары бэлэхтээтилэр.

Авксентий Мординов: “Кэскиллээх норуот кэрэхсэбиллээх дьонун кэриэстиир”, -- диэн этиитинэн түмүктүүбүн.

Ил Түмэн пресс-сулууспатын матырыйаалларынан

Василий КОНОНОВ хаартыскаҕа түһэриилэрэ.