Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Пилота суох пуойастар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «Арассыыйа тимир суоллара» АУо генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Олег Белозеров хампаанньа үлэтин түмүгүн, инники былааннарын билиһиннэрдэ уонна дьокутааттар, фракциялар ыйытыктарыгар…
24.03.24 10:24

Уопсастыба

Терактан эмсэҕэлээбит дьону өйүүргэ сокуон барылын киллэрдилэр

Судаарыстыбаннай Дуумаҕа терактан эмсэҕэлээбит Арассыыйа олохтоохторун өйүүр туһунан сокуон барылын киллэрдилэр. Бу докумуону Судаарыстыбаннай Дуума бүддьүөккэ уонна нолуокка сис кэмитиэтин чилиэнэ Оксана Дмитриева көҕүлээтэ. Ол туһунан «Парламентская газета»…
27.03.24 09:39

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Бүгүн Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, доруобуйа харыстабылын туйгуна, Нам уонна Кэбээйи улуустарын Бочуоттаах гражданина, Аҕа дойду улуу сэриитин иккис истиэпэннээх, Үлэ Кыһыл Знамята, Бочуот Знага уордьаннар, үгүс мэтээллэр, ол иһигэр Монголия народнай өрөспүүбүлүкэтин мэтээлин кавалера Василий Егорович Колмогоров төрөөбүтэ 100 сыла бэлиэтэнэр.

Бүгүн Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, доруобуйа харыстабылын туйгуна, Нам уонна Кэбээйи улуустарын Бочуоттаах гражданина, Аҕа дойду улуу сэриитин иккис истиэпэннээх, Үлэ Кыһыл Знамята, Бочуот Знага уордьаннар, үгүс мэтээллэр, ол иһигэр Монголия народнай өрөспүүбүлүкэтин мэтээлин кавалера Василий Егорович Колмогоров төрөөбүтэ 100 сыла бэлиэтэнэр.

Василий Егорович Колмогоров 1922 сыллаахха тохсунньу 14 күнүгэр Кэбээйи оройуонугар төрөөбүтэ. 1943 сыллаахха фроҥҥа ыҥырыллан Ийэ дойдутун көмүскээбитэ. Сэрии кэнниттэн Дьокуускайдааҕы пединституту, онтон кэлин Үрдүкү баартыйатын оскуолатын бүтэрбитэ. 1961-1977 сылларга ССКП Намнааҕы райкуомун сэкирэтээринэн үлэлээбитэ. 1978 сылтан – Саха АССР миниистирдэрин Сэбиэтин тэрийэр-инструкторскай отделын сэбиэдиссэйэн, 1984-1991 сылларга Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин Архыып управлениетын инспекторынан үлэлээбитэ.

В. Е. Колмогоров салайыытын сылларыгар дьиэ-уот, социальнай эбийиэктэри тутууларын күүскэ улаатыннарбыта. Төлөппүөн сибээһин тупсарыыга, улуус гаастааһын бырайыагар элбэх үлэни ыыппыта. Суол-иис үлэтэ тэтимнээхтик ыытыллан, үүт ыамыгар, сүөһү ахсаанын элбэтиигэ, оҕуруот аһын үүннэриигэ үрдүк көрдөрүүлэр ситиһиллибиттэрэ. Бу сылларга валовай бородууксуйа оҥорон таһаарыыта  2,5 төгүл, оттон бырамыысыланнай табаары оҥорон таһаарыы 6,5 төгүл улааппыта. Бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыар диэри Василий Колмогоров баартыйа уобаластааҕы кэмтитэтигэр уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Миниистирдэрин Сэбиэтигэр эппиэттээх дуоһунаска үлэлээбитэ.

Бүгүн кини олорон ааспыт олоҕун, кэскили түстээбит сыралаах үлэтин, төрөөбүт улууһугар оҥорбут үгүс үтүөтүн сырдатар уонна бэлиэтиир тэрээһиннэрин биир дойдулаахтара - «Нам улууһа» МТ дьаһалтата тэрийэн ыытыаҕа.


Норуоттан үүнэн тахсыбыт Василий Колмогоров олорон, үлэлээн ааспыт кэмнэрин туһунан биллиилээх судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэлэ Егор Михайлович Ларионов ахтыыта.

larionovem

- Василий Егорович Колмогоров туһунан ахтыы оҥорор олус уустуктардаах эрээри, олус чуолкай буолуон эмиэ сөп эбит. Уустуга диэн, биһиги, 60-с сыллардаахха эдэркээн комсомол райкомун үлэһиттэрэ, партия райкома, райсовет исполкома диэн улаханнык, мээнэҕэ этиллибэт, этиллэр да эбит буоллаҕына олус убаастабыллаахтык ахтыллар былаас дьиэтигэр-уотугар, ахсаана биллибэт мунньахтарга, үлэһит дьону кытта көрсүһүүлэргэ, муҥура биллибэт партийнай, советскай үлэ үөһүгэр сылдьар киһи үлэтин туһунан суруйуу буолуо этэ.

medium 5bdbd486514dcb691f62d65ecee8c34dea19bd9a

Онтон чуолкай соҕус буолара биллэн турар: алта уонус сыллартан саҕалаан улаханнык ытыктыыр киһибин бүтэһик суолугар атаарыахпар диэри билсэн, убаастаһан, бэйэ-бэйэни өйөнсөн кэлбит киһи быһыытынан саас-сааһынан кэпсиир кыаллыбатын учуоттаан, бэлиэ түгэннэри дьон-сэргэ аахтын диэн ахтыахпын баҕарабын.

Василий Егорович райком уонна райсовет делегацияларын баһылаан Мэҥэ Хаҥалас, Амма, Таатта, Чурапчы оройуоннарыгар сылдьыытын үчүгэйдик өйдүүбүн. Ол дэлэгээссийэҕэ миигин, райкомол иккис сэкирэтээринэн, илдьэ сылдьар этэ.

2

Илин эҥэр оройуоннар салайааччылара бары да олус кыахтаах, билиилээх-көрүүлээх дьоһун дьоннор этилэр. Ол гынан баран, эт өйбүтүнэн этэр буоллахха, биһиги дэлэгээссийэбит салайааччыта Василий Егорович улаханынан, төрөлүнэн, айылҕа биэрбит көстөр дьүһүнүнэн, тылынан-өһүнэн олох атын таһымҥа турар курдук саныыбын. Өссө онно эбэн кэбис: ис-иһиттэн көтөҕүллэн ыллаан кэбистин, мас тардыһан бачыгыратан кими да киһилээбэтин, кэрэкээн айылҕалаах Кыыс Амма уустаан-ураннаан оҥорон кэбиспит айылҕатын быыһыгар делегациялар көрсүһүүлэригэр биир бастыҥ уустаан-ураннаан тыл этээччи, быһатын эттэххэ, киһи киһитэ, сатаан үлэлиир, сатаан сынньанар, истиҥ иэйиилээх астык киһи этэ Василий Егорович.

Ити түгэннэри мин үлэһит буолан баран өрүү саныыр этим, үлэбэр-хамнаспар Василий Егорович сахпыт үтүө хаачыстыбалара хайдах эрэ эппэр-хааммар, өйбөр-санаабар иҥэн хаалбыт курдуктара.

b852a04a60213b46bf37472092537b44b25a6272

Василий Егоровиһы кытта биир өйгө-санааҕа, түмүүгэ, бэйэ-бэйэни өйдөһүүгэ төһүү буолбут мин студенческай сылларым этилэр. 70 сыллардаахха Свердловскай юридическэй институтугар үөрэнэр сылларбар Василий Егорович улахан уолун Василий Васильевич Колмогоровы кытта бииргэ үөрэммиппит. Василий, байыаннай моряк буолан, аҕатын биир үтүө хаачыстыбатын иҥэринэн сүрдээх боростуой, тойон оҕотобун дэммэккэ (ол саҕана Василий Егорович баартыйа райкомун бастакы сэкирэтээрэ этэ) устудьуон олоҕор олус сыстаҕастык киирэн бэркэ үөрэммитэ, бастыҥ уопсастыбанньык, спортсмен быһыытынан институкка аата элбэхтик ааттаммыта. Эмиэ аҕатын курдук табаарыстарын, доҕотторун ханнык да бэйэлээх кэмнэргэ түһэн биэрбэтэҕэ, өрүү өрө тутар, наада тирээтэҕинэ көмөлөһөр бастыҥ доҕор-атас быһыытынан биһиги, «свердловчаннар», билэбит.

Василий Васильевич аҕатын курдук бөдөҥө-садаҥа, көстөр дьүһүнүнэн, дууһатынан умса бырах, тиэрэ бырах – үкчү Василий Егорович. Дьэ, айылҕа оҥорор да эбит. Федерация Сэбиэтин чилиэнэ буола сылдьан Москваҕа сырыттахпына Василий Васильевичка сылдьыахтаахпын Василий Егорович сүрэҕинэн билэрэ, кэллэхпинэ ыйыталаһара. Уола олус ыарахан, эппиэтинэстээх үлэҕэ сылдьарын иһин буолуо, Васялааҕы наһаа түбүгүрдүөн баҕарбат этэ. Мас-таас курдук уолугар, кийиитигэр Людаҕа олус эрэнэрэ. Москва Колмогоровтара төрөөбүт төрүт түөлбэлэригэр кэллэхтэринэ Дьокуускай, Нам уонна Кэбээйи Колмогоровтара олус да үөрэр этилэр. Василий Егорович, Мария Ивановна сэк гына түһэллэрэ. Санаалара көтөҕүллэрэ, омуннаатахха, тип-тилигирэс буолаллара. Дьиэтээҕи, күннээҕи түбүктэрэ олох уларыйан, сирэйдэрэ-харахтара сырдаан, ыалдьыттары көрсөллөрө.

12 1

Василий Егорович, улахан ыал ытык-мааны аҕата, оҕолорун барыларын сүһүөхтэригэр туруортаабыта. Биһиги, намнар, Слава Колмогоров үтүөкэн спортсменын, чаҕылхай ырыаһытын, дьиҥнээх доҕор-атас үтүө хаачыстыбатын, ама, билбэт үһүбүт дуо! Ваня Колмогоров хайдах курдук үлэҕэ бэриниилээҕин, тэрийэр дьоҕурдааҕын, Алеша Колмогоров лоп-бааччытын, наукаҕа аналын, оттон алта уонус сыллардаах комсомоллар сүкпүт-көтөхпүт кыракый артыыспыт Маша Колмогорова чахчы да балетнай искусство биир бастыҥ артыыһын, тэрийээччитин быһыытынан үлэлии сылдьарын билэ сырыттахпыт, кинилэринэн киэн туттарбыт, ама, баа буолуо дуо. Василий Егорович баайа-дуола оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ этилэр. Онон кини киэн туттара, үөрэрэ-көтөрө.

Киһи күн сирин көрөн баран бэрт элбэх киһилиин араас түгэннэргэ алтыһар. Василий Егорович тыһыынчанан киһини кытта кыра, улахан үлэлэргэ, тыа сирин боростуой үлэһит дьонун, араас чыыннаах-хааннаах тойону-хотуну кытта алтыстаҕа.

1 1

Дьэ, бу түгэннэргэ Василий Егорович сөбүлүү көрбүт киһитин, доҕор-атас оҥостубут дьонун, бииргэ үлэлээбит, өйдөспүт «хамаандатын» дьонун хаһан да, ханнык да түгэннэргэ түһэн биэрбэт үтүө хаачыстыбалааҕа. Бу ааспыт «демократия» кэмнэригэр, ыһыллыы-тоҕуллуу, иннэ-кэннэ биллибэт быһыы-майгы, киһи киһини итэҕэйбэт буолсуута, таҥнарыы, була сатыы-сатыы сиртэн халлааҥҥа диэри тэптэн туран кураанаҕынан куолулааһын, ааспыты барытын үнтү тэпсии, үөҕүү ортотугар Василий Егорович Колмогоров курдук эр сүрэхтээх, күүстээх санаалаах дьоннордоох буоламмыт дойдубутун, өрөспүүбүлүкэбитин, улууспутун, дьоммутун-сэргэбитин көмүскэһэн кэллэхпит.

Мин үлэ киһитэ, массыыналаах буолан, сороҕор бииргэ тахсар, бииргэ куоракка киирэр этибит. Өр кэмҥэ бииргэ үлэлэспит дьоно олохтон туораатахтарына, эбэтэр Нам дьоно ситиһиилэннэхтэринэ, ол дьоннор тустарынан наар үчүгэй хаачыстыбаларын ырытан тахсара, олох былыргыны, араас түгэннэри ыпсаран, сэһэргээн туран дьонтон үчүгэй өрүттэрин эрэ чорботоро. Дьиэтигэр кэллэҕинэ: «Чэ, Гоша, баһыыба», – диэн уолун курдук имэрийэ көрөн са- наата көнньүөрэн хаалара. Ыалдьабын, кырыйдым, сааһырдым диэн тылы хара күн сириттэн барыар диэри быктарбытын мин олох истибэтэҕим.

Хоп курдук оҥостон, сып курдук тэринэн олоҕун аргыһынаан – таптыыр кэргэнинээн, Нам, Кэбээйи дьоно-сэргэтэ улаханнык сүгүрүйэр, ытыктыыр Учууталлар учууталларын Мария Ивановналыын таҥнан-симэнэн, олох эдэрдэригэр түспүттүү эрчимнээхтик дьиэлэрин аанын аһан аймах-билэ дьоннорун, үлэлээбит үөлээннээхтэрин кытта көрсөөрү, дойдуларын ыраас салгынынан тыына охсоору тэринэллэрин мин элбэхтик көрбүтүм уонна испэр олус сөбүлүү, махтана саныыр этим. Ити ыраас иэйииттэн, дьону таптыыртан үөскээбит-үлэлээбит сиргэ-уокка махтал, баһыыба тылларын этээри, көмүс чыычаахтара – оҕолоро киһи буолбут төрөөбүт сирдэригэр Эҥсиэли эбэҕэ уочараттаах көрсүһүүгэ сүбэ-ама, дурда-хахха буолаары намнарыгар тахсаллара. Итини санаан ыллахпына санаам хараастар, сүрэҕим ыга тутар, аны Василий Егоровичтыын суолу биир гына кэпсэтэн, сэлэһэн бүттэхпит диэн олус боростуой соҕус толкуй кииртэлиир. Ити олус да тутах санаа эбитин бу кэнники олох чуолкайдык өйдөөтүм.

medium 5bdbd486514dcb691f62d65ecee8c34dea19bd9a
Биһиги, намнар, тумус туттар дьоннорбут Василий Егорович Колмогоров, Степан Николаевич Платонов туруорсубут асфалламмыт суолларын устун айаннаан иһэн, Эҥсиэли эбэ хотун бастакы Хомустаах, Партизан, Никольскай, Хамаҕатта, Хатыҥ Арыы, ыраах Таастаах, Салбаҥ нэһилиэктэрин, Нам сэлиэнньэтин ыраас, кылбаа маҥан хаарынан көрсөрүн, тиэргэттэр урукку курдук саһаан маһынан көмүллүбэтэхтэрин көрдөхпүнэ, ити ытыктыыр дьоннорбут хайдах курдук билиҥҥини өтө көрөн күүскэ Нам оройуонугар гаас оттугун киллэриини туруорсубуттарын ырыҥалаан көрдөхпүнэ, Василий Егоровиһы, Степан Николаевиһы – бииргэ үлэлээбит ытык-мааны убайдарбын, олоҕум учууталларын махталлаахтык өрүү ахтабын.

Василий Егорович Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтигэр 1972 сыллаахха 9-с пятилеткаҕа Дьокуускай-Нам суолун асфаллыыр туһунан сүрдээх анализтаах, расчеттаах киэҥ ис хоһоонноох тыл этэн турар. Оройуоҥҥа гаас оттугу киллэриини 1973 с. баартыйа обкуомун пленумугар Нам оройуонун киинэ, бөһүөлэктэрэ Дьокуускайга ааһар газоводтан 50 км сытар, бырайыактыыр үлэлэр ыытыллыбыттарын, просека оҥоһуллубутун үрдүнэн гааһы киллэрэр тэрилтэлэр көһүүннүк үлэлииллэрин, баартыйа обкуома баартыйалаах хонтуруолу олохтооботоҕун, обкуом саҥа састааба бу дьыаланан дьарыктаныахтааҕын тоһоҕолоон бэлиэтээбитэ. Дьэ, ити курдук, биһиги үтүөкэн дьоннорбут төлкөлөөбүттэрэ билигин олоххо ньиргиччи киирэ турдаҕа. 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением